1. Tuproq qatlamini agʻdarmasdan ishlov berish tizimi Shudgorlash turlari. Tuproq qatlamini agʻdarib ishlov berish – pluglar

rasм. Plutlar
a-osma; b-yarim osma; v-tirkama; 1-chimkirkar; 2-korpus; 3-boronani tirkash kurimasi; 4 va 8-ketingi va tayanch-urnatish gildiraklari; 5-ketingi gildirak mexanizmi; 6-rama; 7-disk pichok; 9-osma kurilma; 10 va 11-dala va egat gildiragi mexanizmlari shturvallari; 12 va 14-dala va egat gildiraklari;13-tirkama
Osma pluglar tuzilishiga kura oddiy va massasi kichik. Ular bilan ish-laganda katta bulmagan kenglikdagi burilib olish yulakchasi talab kilinadi. Lekin transport xolatida ular traktorga nisbatan katta kiymatga ega bulgan tuntarish (ogdirish) momenti xosil kiladi. Bundan tashkari ular dala relefiga yaxshi moslasha olmaydi.
Yarim osma pluglar osma pluglarga nisbatan kichik solishtirma karshi-likka, birok katta burilib olish radiusiga ega. Transport xolatida plug massasini bir kismini uning orka gildiragi kabul kiladi.
Tirkama pluglar konstruksiyasida uchta gildirak va tirkash moslamasi bulib, boshka pluglarga nisbatan etarlicha yurish turgunligi va yukori sifatli shudgorlashni ta'minlaydi. Zamonaviy tirkama pluglar – maxsus ishlarga mul-jallangan pluglardir (bogdorchilik, yarusli, butazor-botkoklik va boshkalar).
Plug korpusi konstruksiyasiga kura pluglar lemexli, diskli, kombina-siyalashgan, rotasion va chizellilarga bulinadi.
Lemexli pluglar kup tarkalgan bulib, kadimiy kurollardan xisobla-nadi.
Diskli pluglar sugoriladigan va boshka erlarda ogir, kurib ketgan va uta nam tuproqlarni shudgorlash uchun kullaniladi.
Kombinasiyalashgan va rotasion pluglar xozirgi paytda keng mikyosda ishlab chikarish tekshiruvlaridan utmokda.
Chizelli pluglar xuddi agdargichsizlar kabi bulib, shartli ravishda pluglarga kiritilgan. Chunki ularni ishida shudgorlashni asosiy belgisi – palaxsani agdarish ishtirok etmaydi.
Shudgorlashni texnologiyasi buyicha tekis xamda pol (sval) va juyak (razval) xosil kilib shudgorlaydigan pluglarga bulinadi.
Pluglar oilalari bir xil muljallanishdagi pluglarni va yukori darajadagi yigma birliklarni va detallarni birlashtiradi.
Unifikasiyalashgan pluglar oilasi – bu almashuvchan korpusli (tezkor, madaniy, yarimvintsimon, vintsimon, agdargichsiz, kesik, chukur yumshatgichli) umumiy ishlarga muljallangan pluglar.
Toshli tuproqlar uchun pluglar oilasi avtomatik saklagich mexanizmlar bilan jixozlangan pluglarni uz ichiga oladi.
Aylanma pluglar oilasi esa ung va chapga agdaradigan korpuslar bilan jixozlangan.
Yarusli pluglar oilasi asosan xosildorligi past tuproqlarni xosildor-ligini yaxshilash uchun ishlatiladi.
Lemexli pluglarning umumiy tuzilishi va ish jarayonlari
Pluglar ishchi organlar, yordamchi mexanizmlar va detallardan tuzilgan.
Plug ishchi a'zolariga pichok 1 (3-rasm), chimkirkar 2, chukur yumshatgich 5 va korpus kiradi. Korpus stoykasiga uz navbatida lemex 3, agdargich 6 va dala taxtasi 4 kotirilgan.
Korpus - asosiy ishchi a'zo xisoblanadi, kolganlari esa xar doim xam kullanilavermaydi.
Korpus lemexi tuproq katlamini pastki kismidan kirkadi va agdargich bilan birga uni egat devoridan ajaratadi. Palaxsa lemex va agdargich buyicha siljib, uvalanadi va agdariladi.