1. Tuproq qatlamini agʻdarmasdan ishlov berish tizimi Shudgorlash turlari. Tuproq qatlamini agʻdarib ishlov berish – pluglar

- Tirmalash;

- Tekis ishlov berib yumshatish;

- Chizellash;

- Sayoz shudgorlash (tirma va kultivator bilan ishlov berish murakkab boʻlganda);

- Zichlash;

- Joʻyak, ariq pushta olish;

- Shleyflash;

- Chuqurcha hosil qilish;

- Tirqish hosil qilish.

Shudgorlash turlari

Madaniy;

Tuproq qatlamini toʻliq agʻdarish (1800);

Plantaj (40 sm va chuqur);

Joʻyak – pogʻonasimon;

Konturli;

Joʻyak olib shudgorlash;

Meliorativ;

Qisman agʻdarib shudgorlash;

Agʻdarmasdan shudgorlash;

Ikki va uch yaruslab shudgorlash;

Chuqur yumshatgichlar yordamida shudgorlash;

Tezkor shudgorlash;

Tekis shudgorlash;

Rom shaklida shudgorlash

Tuproqqa ishlov berishning agrotexnik talablari

Tuproqqa belgilangan agrotexnik muddatda ishlov berilishi kerak;

Tuproqqa tayinlangan ishlov berish chuqurlikda ishlov berilishi kerak,oʻzgarishi 1...2 sm. gacha ruxsat etiladi:

Chala yoki haydalmasdan qoldirib shudgorlash ruxsat etilmaydi;

Paykal chetlari asosiy maydon singari sifatli shudgorlanishi kerak;

Tuproqqa harqanday ishlov berilganda, ishlov berilganidan keyin uning zarrachalari oʻlchami 1...10 mm. boʻlishi ta'minlanishi kerak, oʻlchami 0,25 mm. dan kichik zarrachalarining boʻlishi maqsadga muvofiq.

Plug korpuslari turlari

Er xaydash sifati plug korpusining konstruksiyasi, uning geometrik shakli va ish yuzasining egat devori xamda uning tubiga nisbatan joyla-shishiga boglik. Konstruksiyasiga kura agdargichli, agdargichsiz, kesik, tuproqni chukurlatuvchi, chikarilgan iskanali, diskli, rombsimon, kombina-siyalashgan korpuslar buladi.
Agdargichli korpus tuproq katlamini agdarib xaydash va yumshatish uchun muljallangan (4-rasm, a,b).
Korpus stoyka 3, unga maxkamlangan lemex 1, agdargich 2 va dala taxtasi 5 dan iborat. Stoykaga urnatilgan agdargich 2 va lemex korpusning ish yuzasini
tashkil etadi.
rasm. Plug korpuslarining turlari
a-madaniy; b-yarim vintli; v-agdargichsiz; g-kesik; d-siljitiladigan iskanali; e-tuproq chukurlatgichli; j-diskli; 1,10 va 11-lemexlar; 2 va 9-agdargichlar; 3-stoyka; 4-agdargich kanoti; 5-dala taxtasi; 6-agdargich kukragi; 7-tusik; 8-kengaytirgich; 12-iskana; 13-kronshteyn; 14-stoyka; 15-disk; 16-shpindel

Plug korpusi kuyidagi kursatkichlari: kamrash kengligi, xaydash chukur-ligi, egat tubi va egat devoriga nisbatan lemexni urnatish burchagi xamda ish sirtining (yuzasining) shakli bilan xarakterlanadi.

Umumiy ishlarda ishlatiladigan pluglar korpusining kamrash kengligi 25,30,35 va 40 sm ga, maxsus pluglarniki esa 45, 50, 60, 70 va 100 sm ga teng.
Agar plug korpusining kamrash kengligi v ma'lum bulsa, xaydash chukurligi a ning makbul kiymati kuyidagi formula bilan aniklanadi.
v
k=--------
a
Palaxsani barkaror turgunlik xolati v/a > 1,27 bulganda ta'minlanadi. Bu shartdan ma'lum v kamrash kengligiga ega korpusning maksimal shudgorlash chukurligini aniklash mumkin.
v v
amax= -------- = -------- = 0,8·v
k 1,27
Silindrsimon agdargichlar uchun k = 1,3…1,8, vintsimonlar uchun k >75tavsiya kilinadi.
Madaniy va yarim vintsimon korpuslar (4-rasm a,b) xakida yukorida aytib utilgan edi.
Agdargichsiz korpuslar (4-rasm,v) kurgokchilik, shamol eroziyasi buladigan rayonlarda erni yumshatish uchun ishlatiladi. Kirkilgan palaxsa lemex 1 yordamida kengaytirgich 8 bilan kutariladi va egat tubiga tashlanadi. Kirkilgan tuproq katlami lemex, kengaytirgich va egat tubiga urilib maydalanadi. Tusik 7 korpus stoykasini eyilishdan saklaydi.
Kesik korpusdan (rasm,g) erni agdarib xaydashda foydalaniladi. Korpusning ikkita lemexi 10,11 bor. Erning lemex 11 bilan kirkilgan pastki katlami lemexlar orasidan agdarilmay utadi. Palaxsaning lemex 10 bilan kirkilgan yukorigi katlami agdargich 9 ga utib agdariladi va yumshatilgan pastki katlam ustiga tushadi.
Siljitma iskanali korpus (4-rasm,d) toshli xamda kattik erlarni xaydash uchun ishlatiladi. Plug stoykasiga iskana 12 maxkamlangan bulib, uning ish uchi lemex uchidan 2..3 sm chikib turadi. Iskana plugning yaxshi chukurlashishini ta'minlaydi va lemexni toshlarga tegib sinishidan saklaydi. Ish jarayonida iskana eyilsa, u tegishlicha oldinga urnatilgan lemexdan teshiklar buyicha siljitiladi.
Diskli korpus (rasm,j) ogir, kattik daraxt ildizlari bor xamda sholi etishtiriladigan nam erlarni xaydash uchun muljallangan. Korpus utkir kilib charxlangan sferik disk 15 bilan jixozlangan. Disk podshipnigida aylanuvchi shpindel flanesi 16 maxkamlangan. Disk stoyka 3 ga shunday maxkamlanganki, bunda disk kirkish tigining aylanish tekisligi egat tubiga nisbatan 700 ga egilgan buladi, plugning xarakat yunalishi bilan esa 40…450 ish burchagini xosil kiladi. Disk 25…35 sm chukurlikda yuradi. Diskli korpusning diametri 71 sm bulganda uning kamrash kengligi 30 sm ga teng buladi. Disk erning karshiligi xisobiga aylanadi. Kesilgan palaxsa yon tomonga siljitilib egatga agdariladi. Diskli korpus egat tubini zichla-maydi. Xaydalgan er maydalanmagan, katta-katta kesak kurinishida buladi, natijda pastki kismlari tez kuriydi.