10-mavzu: Investitsiya loyihalarining moliyaviy va iqtisodiy samaradorligini baholash (2 soat) Reja: Investitsiya loyihalarining moliyaviy va iqtisodiy samaradorligini baholashning mazmuni va mohiyati

1. Diskontlash konsepsiyasini qo‘llashga asoslangan uslublar:

• 
  sof joriy qiymatni aniqlash uslubi;
  
• 
  investitsiyalarning rentabellik darajasini aniqlash uslubi;
  
• 
  ichki foyda me’yorini aniqlash uslubi.
  

2. Diskontlash konsepsiyasini qo‘llashni ko‘zda tutmagan uslublar:

• 
  investitsiya loyihalariga sarflangan mablag‘larni qoplash davrini aniqlash uslubi;
  
• 
  investitsiyalarning buxgalteriya rentabelliligini aniqlash uslubi.
  

Ushbu uslublarni ko‘rib chiqishdan oldin shuni ta’kidlash zarurki, barcha keltirilgan uslub investitsiyalarning mutlaq samaradorligini aniqlash usuli sifatida ko‘rib chiqiladi. Ya’ni har bir investitsiya loyihasini amalga oshirish firmaning boshqa loyihalarga investitsiya sarflash imkoniyatlariga ta’sir etmaydi, degan shartga amal qilinadi.
Bunday shartning kiritilishiga sabab shuki, amalda ko‘pchilik investiya loyihalarining amalga oshirilishi boshqa loyihalarni amalga oshirish imkoniyatlarini pasaytiradi yoki mutlaqo yo‘qqa chiqaradi. Bunday investitsiya loyihalari o‘zaro konfliktli loyihalar deyiladi. O‘zaro konfliktli loyihalar jumlasiga firmaning ma’lum bir pirovard maqsadiga erishishning turli yo‘llarini ko‘zda tutuvchi loyihalar kiradi. Turli loyihalarning konfliktli bo‘lishiga sabab korxona mablag‘larining cheklanganligidir.
Investitsiyalar samaradorligini aniqlash usullarini o‘rganishga kirishishdan oldin biz e’tiborga olishimiz zarur bo‘lgan yana bir shart shundan iboratki, bu jarayonda loyiha bilan bog‘liq bo‘lgan barcha xarajatlar va tushumlar pul ko‘rinishiga ega deb qaraladi.
Endi investitsiya loyihalarini baholashning sodda(statik) usullarini ko‘rib chiqamiz. Bu uslublar diskontlash konsepsiyasi paydo bo‘lmasdan oldin ham keng qo‘llanilgan bo‘lib, ular yordamida, asosan pul kirimlari va chiqimlarini taqqoslash orqali loyihalarning maqsadga muvofiqligi aniqlanadi.
Investitsiyalarning qoplanish davri PP (ingl. Paybak period), bu shunday davrki, bunda dastlabki qilingan investitsiyalar miqdori tiklanadi.

Bunda: