13-lekciya. Ózbekstannıń paxtashılıq boyınsha dúniyada tutqan ornı, ǵawashanıń kelip shıǵıwı, jer júzinde tarqalıw tariyxı. Ǵawashanıń biologiyası hám sortları. Paxtashılıqta sort almasılıwı

13-lekciya. Ózbekstannıń paxtashılıq boyınsha dúniyada tutqan ornı, ǵawashanıń kelip shıǵıwı, jer júzinde tarqalıw tariyxı. Ǵawashanıń biologiyası hám sortları. Paxtashılıqta sort almasılıwı

Reje

1. 
   Ǵawashanıń áhmiyeti, kelip shıǵıwı, jer júzinde tarqalıw tariyxı
   
2. 
   Ǵawashanıń biologiyası hám sortları.
   
3. 
   Paxtashılıqta sort almasılıwı
   

Ǵawashanıń áhmiyeti, kelip shıǵıwı, jer júzinde tarqalıw tariyxı





,

Ǵawashanıń áhmiyeti, kelip shıǵıwı, jer júzinde tarqalıw tariyxı

Paxtashılıq kópshilik mámleketlerdiń ekonomikalıq áhmiyetli tarmaǵı esaplanadı. Dunya júzi boylap paxta talshıǵına bolǵan talap hám onı islep shıǵarıw kólemi turaqlı túrde ósip barmaqta hám házirgi dáwirde 18-19 mln tonnanı quraydı.

Ózbekstan jılına ortasha 1,5 mln paxta talshıǵın jetistirip, paxta jetistiretuǵın 70 ten artıq mámleketler arasında 5- orındı, hasıldarlıq boyınsha 140 orındı iyeleydi.
Paxta eń arzan hám keń tarqalǵan shiyki zat. Dunya júzinde tayarlanatuǵın barlıq toqımashılıq talshıqlarınıǵ yarımın paxta talshıǵı iyeleydi. Paxtanı qayta islep (tazalap), talshıq (30-40%), shigit hám mamıq alınadı. Shigit quramında 24-27% ke shekem may boladı. Ǵawasha japıraǵı, paqalı hám qabıǵınan 100 den artıq, paxta talshıǵınan 50 ge jaqın, shigitinen 45 ten artıq ónim tayarlanadı.Paxta ónimleri sanaattıń kópshilik tarmaqlarına (toqımashılıq , aviatsiya, ximiya, avtomobil hám basqada tarawlarda) keń isletiledi.
Bir tonna shigitli paxtadan 340-370 kg talshıq, 530-560-kg shigit, 50-120 kg mamıq alınadı. Bir kilogramm talshıqtan 5 metr gezleme yamasa 140 dana túte sabaq shıǵarıladı.
Bir tonna shigitten 170-kg may, 400 kg gúnjara, 50-60- kg mamıq, 60 kg ósimlik belogi, 300- kg sholxa alınadı. Bunnan tısqarı, margarin, kir sabın, olif mayı tayarlawda paydalanıladı.
Paxta talshıǵınıń ózine tán qásiyeti basqa tábiyǵıy hám jasalma talshıqlarda ushıramaydı. Sonıń ushında ol elastik qásiyetke iye bolıp, toqımashılıqta bir-biri menen jaqsı úylesedi. Paxta talshıǵınan toqımashılıq sanaatında keń paydalanıp, hár qıylı gezlemeler toqılıwdan basqa, odan jip, arqan, balıq tutatuǵın tor, transportyor lentaları, rezina shlangalar ushın arnawlı toqımalar, filtrler, elektr sımlarınıń ústin oraytuǵın toqıma hám basqalar tayarlanadı.Ayırım paxta sortlarınıń talshıǵınan avtomobil shinalarında qıstırma (prokladka) ushın isletiletuǵın arnawlı kord toqıması, sonday-aq, parashyut tayarlaytuǵın material hám basqada nárseler tayarlanadı. Paxta talshıǵınan tsellyuloyd, foto-kino lentalar,laklar, eń joqarı sapalı