13-lekciya. Ózbekstannıń paxtashılıq boyınsha dúniyada tutqan ornı, ǵawashanıń kelip shıǵıwı, jer júzinde tarqalıw tariyxı. Ǵawashanıń biologiyası hám sortları. Paxtashılıqta sort almasılıwı

Jaqtılıqqa bolǵan talabı. Ǵawasha tek ǵana ashıq quyash nurı túsip turatuǵın orınlarda jaqsı rawajlanadı. Ǵawashanıń japıraq beti kún dawamında quyashqa qarap óz halatın ózgertedi, keshqurın quyash batıwı menen japıraqlar tómenge qaray iyiledi.
Jaqtılıq jetispey qalǵanda mısalı terek sayasında yaki aspandı qalıń bult qaplaǵanda ǵawasha ásten rawajlanadı, miywe payda etiw baslanǵanda jaqtılıq jetispese, ǵawashada kóplep ǵumshalar tógiledi.
Eger jaqtılıq jetispese, ósimliklerde assimulyatsiya tezligide páseyedi.
Suwǵa bolǵan talabı. Ǵawasha qurǵaqshılıqqa shıdamlı bolıyı hám tamır sistemasınıń kúshli ósip, topıraq ishine tereńirek kiriwden ol suw menen jeterli muǵdarda támiyinlengende ǵana jaqsı ósip rawajlanadı hám miywe shaqalarda kóp ǵórek toplaydı.
Ǵawasha gúllew dáwirinde onıń absolyut suw sarplawı joqarı dárejede kóteriledi, sebebi bul dáwirde ósimlik kıshli ósip, onda júdá úlken puwlandırıw beti payda boladı.
Azıqlıq zatlarǵa bolǵan talabı. Orta Aziya sharayatında ǵawashanıń pútkil jer ústińgi bólimleri menen birge, 1 tonna shigitli paxta jetistiriw ushın agrotexnikalıq kóz qarastan ortasha 50 kg azot, 10 kg fosfor, 50 kg kaliy, 50 kg kaltsiy, 10 kg altınkúkirt, 10 kg magniy, 10 kg natriy, 2kg temir, 200 gr bor, 50 gr azıraq mıs usaǵan azıqlıq elementleri kerek boladı
Topıraqqa bolǵan talabı. Ǵawasha barlıq túrdegi topıraqta óse beredi, biraq bulardıń hámmesi ósimliktiń bir normada normal ósiwine tuwrı kelmeydi.Sonıń ushın topıraǵı hár qıylı, biraq basqa sharayatları bir túrde bolǵan jerge, paxtadan mol hasıl jetistiriw ushın ǵawasha tárbiyasına túrli usılda miynet hám qárejet sarplawǵa tuwrı keledi.
Ǵawasha rawajlanıw dáwirinde tómendegi bes tiykarǵı fazanı ótedi.

1. 
   Kógerip shıǵıw, yaǵnıy tuxım pálleniń kógerip shıǵıwı.
   
2. 
   Shınjapıraq shıǵarıw.
   
3. 
   Ǵumshalaw, yaǵnıy miywe shaqaların payda etiw fazası.
   
4. 
   Gúllew fazası.
   
5. 
   Pisiw, yaǵnıy ǵóreklerdiń ashılıw fazası.
   

Ǵawashada normal jaǵdayda rawajlanıw fazaları ortasha esapta egiwden nállerdiń ósip shıǵıwına shekem topıraqta ıǵallılıq jeterli hám qolay temperaturada 5-7, qolaysız jaǵdayda bolsa 10-15 kún hám onnanda kóbirek, nállerdiń kógerip shıǵıwınan dáslepki shın japıraq shıǵarǵanǵa shekem 8-12, birinshi shın japıraq shıǵarǵannan baslap ǵumshalaw baslanǵanǵa shekem 25-30, ǵumshalaw baslanǵannan gúllewge shekem 25-30 hám, aqırında gúllew baslanǵannan pisip jetiliskenge shekem 50-60 kún ótedi.
Mámleketimizde egiletuǵın orta talshıqlı ǵawasha sortlarında shigitti egiwden hasıl piskenge shekem 120-150 kún, jińishke talshıqlarda bolsa 140-160 kún ótedi.