141 ayhan nuri yilmaz gökmen kiliçOĞlu tüRKİYE’Nİn orta asya’daki yumuşak güCÜ ve kamu diplomasiSİ t ü R

TÜRKİYE’NİN ORTA ASYA’DAKİ YUMUŞAK GÜCÜ VE KAMU DİPLOMASİSİ
T
Ü
R
K
 D
Ü
N
YA
SI 
ARA
Ş
TIRM
AL
A
R
I 
/
 T
D
A
2018
TEMMUZ - AĞUSTOS
CİLT
: 119 
SAYI
: 235
SAYFA
: 141-184
bölgesinin ve burada yer alan ülkelerin analizi başka bir çalışmanın konusu 
olacaktır. Ama yine de geniş anlamdaki Orta Asya’nın tamamının analizini 
yapmanın mevcut siyasi şartlar nedeniyle mümkün olmayacağı da ifade edil
-
melidir. 
Z
ira Doğu Türkistan bölgesi Çin Halk Cumhuriyeti’nin kontrolü al
-
tındadır ve bağımsız bir ülke değildir. Bu yüzden yapılması durumunda geniş 
anlamdaki Orta Asya coğrafyası analizine, mevcut şartlarda bu çalışmadaki 
beş ülkeye ilaveten sadece Moğolistan ve Afganistan eklenebilecektir.
Biz bu çalışmada Orta Asya ile ilgili genel bir değerlendirme ile başlayıp, 
bölgenin tarihi, siyasi ve kültürel dinamiklerine göz atmayı uygun gördük. 
Zira yüz yılı aşkın bir süre dünyadan kopuk bir konumda olan bölgeyi doğru 
anlamak ve yorumlamak bu tür bir analizi gerekli kılmaktadır. Çalışmanın iz
-
leyen ikinci kısmında öncelikle yumuşak güç ve kamu diplomasisi kavramla
-
rına kısaca değinilecek akabinde, Türk kamu diplomasisi kurumları ve bölge 
ülkelerindeki faaliyetlerine yer verilecektir. Bu bağlamda ortaya çıkacak kim 
nerde etkin sorusu bunun nedenlerini de ortaya koymamızı ve beraberinde 
daha neler yapılabilir konusuna değinmemizi sağlayacaktır ki bu da ağırlıklı 
olarak sonuç kısmında işlenecek bir husus olacaktır.
1. Kavramlar
1.1. Orta Asya Coğrafyası Üzerine Genel Bir Değerlendirme
Orta Asya, her Türk için Atayurt olarak anılan bir coğrafyaya tekabül eder 
ve bu kavram sadece coğrafi tanımlamanın da ötesine geçerek duygusal an
-
lam da kazanır. Bu yüzden Orta Asya’nın tanımı, kapsamı ve sınırları Türk 
literatüründe ve dışarıda birebir aynılık taşımaz ve birden fazla Orta Asya 
tanımı ile karşılaşılır. Ama yine de bu coğrafi bölgenin sınırlarını dar ve geniş 
anlamda tanımlayarak çalışmamızda hangi tanımın sınırlarının baz alındığını 
öncelikle ifade etmek uygun olacaktır.
Orta Asya tam da kelimenin anlattığı gibi Asya kıtasının ortasını anlatır ama 
bu alana nerelerin dahil olduğu konusu net değildir ve beraberinde başka so
-
ruları getirir. Ama yine de genel itibariyle dar anlamda ve geniş anlamda olmak 
üzere iki Orta Asya tanımına sıkça rastlanır. Basit haliyle dar anlamdaki Orta 
Asya, Rus literatüründe ve Sovyet dönemi kullanıma göre eski Sovyet cum
-
huriyetlerinden Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan ve Tacikistan toprak
-
larına denk gelir. Bu tanımlamadaki bölgeye Kazakistan’ın güneyinde yer alan 
topraklar katıldığında Rusların Türkistan olarak adlandırdıkları coğrafyaya da 
tekabül eder ki gerçekte Türkistan coğrafyası Türk halkların yaşadığı toprakları 
ifade eden bir tabirdir ve kapsamı çok daha geniştir. Geniş anlamda Orta Asya 
tabiri ise yine bir Sovyet cumhuriyeti olan Kazakistan ve yanı sıra Moğolistan 
ve bugün Çin Halk Cumhuriyeti sınırları içerisinde kalan Doğu Türkistan veya 
resmi adıyla Şinciang
1
Uygur Özerk Bölgesi’ni de kapsar. Bu dar ve geniş an
-
1
Türkiye’de bu bölge için yanlış bir şekilde Sincan da denilmekte ve Çince olan ve yeni topraklar 
anlamına gelen sömürgeci bir tabir adeta Türkçe gibi algılanarak veya algılatılarak Türkçe imiş 
izlenimi oluşturulmaktadır. Biz bu yüzden bölgeye Sincan demek yerine orijinal telaffuzuna ya
-
kın Şinciang demeyi daha doğru bulduk. Nitekim Çince’de bölgenin adı “
新疆維吾爾自治區
”;
 
olarak 
yazılmakta ve Latin alfabesine
 Xīnjiāng 
olarak aktarılmaktadır ve telaffuzu
 Şinciang
şeklindedir.
235_Gokmen_Kilicoglu.indd 143
13.09.2018 14:40:37

---