O‘zakdagi isroflar.
Elektr energiyasi o‘zakda magnit maydon hosil qiladi.
Mashinaning o‘zaklarida hosil
qilingan magnit
maydonning hammasi ham
elektromagnitik jarayonlarda qatnashmaydi. Magnit maydoni o‘zak bo‘ylab
tarqalganda uning bir qismi sochilib ketadi. Odatda bu sochilishni kamaytirish uchun
mashinalarda o‘zaklar turli konstruksion ko‘rinishlarda yasaladi. Uyurmali toklar
hisobiga sodir bo‘luvchi isroflar ham o‘zakdagi magnitik isroflarga kiradi.
Magnit
maydon isroflari mashinadagi isrofning asosiy qismini tashkil qiladi.
Mexanik isroflar.
Bu isrof,
mashinaning harakatlanuvchi mexanik qismlaridagi
(masalan
podshipniklardagi) ishqalanishni yengishga sarflanadigan energiyadir.
Mexanik isroflarni ikkiga ajratish mumkin, ishqalanishni
yengishga sarflangan
isroflar va havoning qarshiligini yengishga sarflangan isroflar. Ishqalanishga
sarflangan isroflar asosan aylanuvchi va o‘zaro tegib
turuvchi yuzalarda paydo
bo‘ladi (masalan, podshipniklarda). Bu isroflar mashina rotori aylanishi tezligining
uchinchi darajasiga proporsional. Bu isrofni kamaytirish uchun ishqalanish kuchi
turli mexanik
usullar bilan kamaytiriladi, Masalan podshipniklar moylanadi,
ishqalanuvchi sirtlar sayqallanadi va hokazo.
Mexanik isroflar va o‘zakdagi magnitik isroflar mashinaning salt rejim isroflari,
deb ham yuritiladi. Chunki, mashinaning yuklamasiz
salt ishlash rejimida,
mashinaga berilayotgan quvvatning hammasi aynan shu isroflarni yengishga
sarflanadi. Demak, mashinaning salt rejimda iste’mol qilayotgan quvvatini mexanik
va magnitik isroflar quvvati deb qabul qilish mumkin.
O‘zgaruvchan isroflar
Ushbu isroflarni yuqorida ko‘rib o‘tilgan
isrof
turlariga kiritib bo‘lmaydi. Bu isroflar mashina ishlashidagi tashqi muhitning ta’siri
va mashinaning yuklangan darajasiga bog‘liq holda kelib chiqadi. Bunday isrofga
masalan mashinani katta yuklama bilan ishlagandagi
qizib ketishi va bu qizish
natijasida mashinada yuzaga keluvchi isroflarni kiritish mumkin. Ko‘rinib turibdiki,
bunday isroflar asosan mashina nominal ish rejimining buzilishi oqibatida yuzaga
keladi.
