57
qoymur» dedi. Sufyan əs-Souri
–
rahmətullahi aleyhi
–
deyir ki: «Etdiyim
bir günaha görə beş ay gecə namazından məhrum qaldım».
9. Günahlar insanın ömrünü qısaldır və ömrün bərəkətini silir. Yaxşı
əməllər ömrü uzatdığı kimi, günahlar da ömrü qısaldır. Alimlər bu
mövzuda ixtilaf ediblər. Bir qrup deyir ki: «Ömrün qısaldılması onun
bərəkətinin getməsi və silinməsidir. Bu da günahın təsirinin bir növüdür.
Bu görüş doğrudur. Çünki ömrün bərəkətinin getməsi günahların
səbəbindəndir». Bir qrup da demişlər ki: «Günahlar ruzini azaltdığı kimi,
ömrü də azaldır. Allah ruzinin artırılması üçün çoxlu səbəblər qoymuşdur
ki, bu da ruzini artırır və çoxaldır. Həmçinin ömrün də çoxalması üçün
çoxlu səbəblər vardır ki, onu artırır və çoxaldır. Ömrün bəzi səbəblərdən
azalması kimi, bəzi səbəblərlə artması da vardır. Ruzi, əcəl, xoşbəxtlik,
bədbəxtlik, xəstəlik, şəfa, zənginlik və kasıblıq hər nə qədər Allahın
qədəri ilə olsa da bütün bunlar səbəblərə bağlı olaraq təqdir edilmişdir».
Üçüncü qrup isə demişlər ki: «Günahların təsiri deyildikdə, ömrün
bərəkəti silinir deyildikdə buradan qəlbin həyatının yox olması qəsd
olunur. Buna görə də Allah kafiri diri deyil ölü saymışdır: «Onlar
ölüdürlər, diri deyillər
…
». (ən-Nəhl 21). Həqiqi həyat qəlbin həyatıdır.
İnsanın ömrü də onun həyatının müddətidir. Onun ömrü Allaha
bağlandığı, Allaha yönəldiyi və Allaha itaətlə keçirdiyi günləri sayılır.
İnsanın ömrünün anları, saatları yalnız bu anlardır. Yaxşılıq, təqva, itaət
insanın ömrü olan bu vaxtları artırır. O da onun ömrünün həqiqətidir. Bu
anlardan geridə qalanları isə onun ömrü deyildir. Əgər insan Allahdan üz
döndərərsə, günahlarla məşğul olarsa onun həqiqi həyatının günləri yoxa
çıxaraq zay olar. Bunun da (itirdiyinin) səmərəsini Qiyamət günü bu
sözləri dediyi zaman tapacaqdır: «Kaş ki, mən həyatım üçün əməl təqdim
edərdim». (əl-Fəcr 24). Əgər o, xeyir əməllərə yönəlməzsə artıq o,
ömrünün hamısını itirmişdir. Ömrü boşa getmişdir. Əgər onun dünya və
axirət xeyirlərinə çalışması varsa və əgər o, günahlara davam edərsə
günahlar sayəsində onun yolu uzanar. Çünki günahlar sayəsində maneələr
yaranır və xeyir səbəbləri də onun üçün çətinləşir. Onun ziddi, günahlarla
məşğul olduğuna görə. Bu da insanın ömründən həqiqi naqisləşməkdir.
Bu məsələnin sirri nədir? Həqiqətən də insanın ömrü yaşadığı
günlərdir. Onun həyatı ancaq Rəbbinə yönəlməsi, Allahı sevməklə, Allahı
zikr etməklə və Allahın razılığını qazanmaqla sevinc və bolluq içində
yaşamasından ibarətdir. Bu vaxt da onun həyatı sayılar.
10. Günahlar günah doğurur. Günahlar onun mislində başqa günahları
əkir. Hətta o dərəcəyə çatır ki, insanın o günahdan çıxması, uzaqlaşması
çətinləşir. Sələflər deyir ki: «Günahların cəzalarından biri də o günahdan
58
sonra bir günahın da meydana gəlməsidir. Yaxşı əməlin də mükafatı
ondan sonra başqa bir yaxşı əməlin meydana gəlməsidir». Əgər insan
yaxşı əməl edərsə digər yaxşı bir əməl deyər: «Məni də et!». Ona da əməl
edərsə üçüncü yaxşı bir əməl deyər ki: «Məni də et!». Beləliklə də o
kimsənin savabı artar və qazancı çoxalar. Günahlar da belədir. Hər dəfə
insan günah etdikdə digər bir günah deyər: «Məni də et!». Yaxşı əməl
edən insan itaətləri tərk edərsə nəfsi sıxılar. Bu geniş dünya ona dar gələr.
Özünü sudan çıxan balıq kimi hiss edər. İtaəti tərk edən insan da itaəti tərk
etdikdə o balığa oxşayır. Bu vəziyyətdən yalnız ona (itaətə) döndükdə
qurtular. Ona dönüncə rahatlaşar, hüzur tapar və sevinər.
Günahkar insan da günahı tərk edib itaətə yönələrsə yenə də onun nəfsi
sıxılar, sinəsi daralar. Hətta günaha qayıdana qədər. Bəzi fasiqlər vardır
ki, onlar günahları heç bir ləzzət tapmadan, ona yönəldən heç bir səbəb
olmadan sırf günahdan ayrı qalmağın verdiyi acıdan ötrü günaha
qayıdırlar. Nəyə görə bunu edirlər? Nə ləzzət vardır, nə də ona aparan bir
yol. Ondan (günahdan) uzaq olduğuna görə ağrı çəkir və ona yönəlir.
Bəndə bu itaətdə o qədər çalışar, əziyyət çəkər ki, artıq bu itaət onun
qanına keçər, itaəti sevər və ona vərdiş edər. Onu hər şeydən üstün tutar
və Allah ona Öz rəhməti ilə mələklər göndərər ki, onu doğru yola
yönəltsinlər, onu həvəsləndirsinlər. Mələklər onu yatdığı və oturduğu
yerdən qaldırıb itaətə yönəldərlər. Günahkar insan isə günaha öyrəndiyinə
görə Allah ona şeytanlar göndərər ki, onu davamlı olaraq günahlara sövq
edərlər. Bu da bəndəyə ən qorxulu olanıdır.
11. Günahlar qəlbin iradəsini zəiflədir. Artıq qəlb zəifləyərsə günaha
olan istək (iradə) güclənər. Get-gedə onun tövbəyə olan istəyi də zəifləyər.
O qədər zəifləyər ki, artıq tövbəyə olan istəyi bütünlüklə qəlbindən çıxar.
Hətta o dərəcəyə çatar ki, onun yarısı ölsədə belə tövbə etməz. Artıq bu
kimsə etdiyi bir çox günaha görə dil ucu yalançıların tövbəsini edər, qəlbi
isə günaha bağlıdır, günaha davam edir, fürsət tapan kimi ona qayıdır. Bu
da xəstəliklərin ən böyüyüdür və həlaka ən yaxınıdır.
12. Günahların zərərlərindən bir də qəlbin günahları çirkin
görməməsidir. Qəlbdə günaha qarşı olan nifrət azalır. Artıq günah adətə
çevrilir. Artıq insanların onu görmələri və haqqında danışmaları onu
qorxutmaz və bunu pis də qarşılamaz. Bu hal fasiqlərə görə əyləncənin
zirvəsi və zövqüdür. O dərəcəyə çatır ki, günahı etdikdə onu pis də
qarşılamır. Bu günahla fəxr edir. Bilməyənlərə onu danışır. Ey filankəs!
Mən belə-belə günah etmişəm! Bu növ insanlar bağışlanılmayacaqlar.
Nəyə görə? Belə bir insanların qarşısında çox vaxt tövbə yolu bağlanır.
Tövbə etməyə müvəffəq olmurlar. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu
–