2 G’. O. Mamajanov

Sublimatlash usuli 
Qattiq moddalami tozalashda sublimatlash usulidan foydalaniladi. Qattiq 
moddaning suyuqlanmay turib gaz holatiga o‗tish jarayoni s u b 1 i m at 1 an i sh 
deyilidi. 
Bug
1
inning bosimi odatdagi haroratda ancha yuqori bo‗lgan moddalar 
sublimatlanadi. Sublimatlangan moddaning bug‗i sovitilganda u yana qattiq moddaga 
aylanadi. 
Bu usuldan foydalanib naftalinni tozalash 2-tajribada bayon qilingan. 
 
1-tajriba 
Sulfanil kislotani suvdagi eritmasidan qayta kristallash 
Yuqorida aytib o‗tilganidek, erituvchini tanlashda uning arzonligini, zaharli 
emasligini, uchuvchanligini hisobga olish lozim. Shu jihatdan qaraganda eng qulay 
erituvchi - suvdir. Sulfanil kislota (benzol kislota ham) sovuq suvda yomon, 
qizdirilganda esa yaxshi eriydi. 
0,
5 
g
sulfanil kislota 100 
ml
sig‗imli stakan yoki kolbada 30 
ml
suvda 
qizdirib eritiladi. Hosil bo‗lgan eritmani bir oz sovitib, rangsizlanguncha 
faollashtirilgan ko‗mir qo‗shiladi va eritma 1 - 2 daqiqa qaynatilgach, tezda burma 
filtrdan o‗tkaziladi. Filtrat soviganda sulfonil kislotaning oq kristallari cho'kadi, 
so‗gra cho‗kma ajratib olinib sovuq (muzli) suvda yuviladi va filtr qogo‗zorasiga olib 
siqiladi, so‗ngraquritish shkafigaqo‗yiladi. 
Kristallar batamom qurigach, moddaning suyuqlanish harorati aniqlanadi. 
Kristallarni ajratib olish uchun 13-rasmda ko‗rsatilgan asbob ishlatiladi. 
Ko‗p miqdorda cho'kmani ajratib olish uchun ko‗pincha Byuxner voronkasi va 
Bunzen kolbasidan foydalaniladi. 
2-tajriba 
Naftalinni sublimatlash usuli bilan tozalash 
Petri kosachasining pastki shishasiga ozroq naftalin solinadi va uski hamda 
pastki shishalar orasiga bir necha joyidan teshilgan doirasimon filtr qog‗oz qistirib 
qo‗yiladi. So‗ngra kosacha qum hammomida sekin qizdiriladi (harorat naftalining 
suyuqlanish haroratidan past bo‘lishi kerak.) Bunda yuqorigi shisha ho‗l filtr qog‗oz 
bilan sovitib turiladi. Natijada naftalin sublimatlanib, yuqorigi shishaning ichki 
yuzasida kristallar tarzida kondensatlanadi.