2-mavzu: Bozor iqtisodiyoti mazmuni va o‘tish yo‘llari reja

6.2-chizma.
Zamonaviy bozor xo'jaligi modellari.

Hozirgi zamon bozor xo'jaligi iqtisodiyo’t xususiy va davlat sektorlarining o'zaro aloqasiga asoslanadi. Iqtisodiyo’tga ta'sirning intensivligi darajasi hamda davlat tomonidan hal etiluvchi ustuvor vazifalardan kelib chiqqan holda, zamonaviy bozor iqtisodiyo’tining yuqoridagi modellari farqlanadi (6.2-chizma).

Bozor iqtisodiyo’tida yuqorida tilga olingan belgi va tartiblar bilan birga, barcha hozirgi zamon iqtisodiy tizimlariga xos bo’lgan bir qator shart-sharoitlar bo’lishi taqozo qilinadi. Bular quyidagilar: ilg'or texnologiya va yangi texnik vositalardan keng miqyosda foydalanish; ishlab chiqarishning ixtisoslashishi. Har qanday iqtisodiy tizim singari bozor iqtisodiyo’ti ham iqtisodiyo’tning umumiy muammolarini ifoda etuvchi quyidagi savollarga javob topishi zarur: nima va qancha miqdorda ishlab chiqarish zarur? qanday texnika va texnologiya bilan ishlab chiqarish zarur? kirn uchun ishlab chiqarish zarur? Agar bu savollami umumiy ravishda qo'yib, unga taraqqiyo’lining barcha bosqichlariga xos bo’lgan umumiy javobni beradigan bo'lsak, ularni lo'nda qilib: aholi ehtiyoji uchun zarur miqdor va turdagi tovar va xizmatlami ishlab chiqarish; mavjud resurslardan samarali foydalanib, yangi texnika va texnologiya!ar asosida ishlab chiqarish; aholi iste'moli uchun zarur ne'matlami ishlab chiqarish, deb javob berish mumkin. Lekin bozor iqtisodiyo’ti davrida bu savollarga mazkur tizinming o'ziga xos tarixiy xususiyatidan, uning talablari va qonun-qoidalaridan kelib chiqib javob beriladi. Qisqacha qilib aytganda, bozor iqtisodiyo’ti sharoitida:
a)ko'proq foyda beradigan tovarlar va xizmatlar ishlab chiqariladi;
b)puli bor, tovarlarni yuqori foyda olish imkonini beradigan narxlarda sotib olish layoqatiga ega xaridorlar uchun ishlab chiqariladi;
v) yuqori foyda olishni ta'minlaydigan, tejash imkonini beradigan texnika va texnologiya уordamida ishlab chiqariladi.