2-Mavzu: III a va IV a gruppa elementlarining tavsifi va xossalari

2-Mavzu: III A va IV A gruppa elementlarining tavsifi va xossalari.
Reja:

1. 
   III A gruppa elementlariga umumiy tavsif.
   
2. 
   Alyuminiy,uning davriy sistemadagi u’rni va atom tuzilishi
   
3. 
   Alyuminiyni tabiyatda tarqalishi va tabiyi birikmalari
   
4. 
   Alyuminiyni olinishi va xossalari
   
5. 
   Alyuminiy oksid va gidroksidining amfoterligi
   
6. 
   IV A guruhcha elementlariga umumiy tavsifnoma.
   
7. 
   Uglerodni tabiatda tarqalishi.
   
8. 
   Uglerodning allotrofik shakl o‘zragarishlari.
   
9. 
   Uglerodning metallar va metallemaslar bilan birikmalari
   
10. 
    Uglerodni kislorodli birikmalari.
    
11. 
    Karbonat kislota va uning tuzlari.
    

1. 
   III A gruppa elementlariga umumiy tavsif.
   

Davriy sistemaning ushunshi A guruhiga bor B, alyuminiy Al, gaily Ga, indiy In, talliy Te lar kiradi. Elementlarning metallik xossalari B dan Ti tomon ortib boradi, bor tipik metalmas, indiy va talliylar metallar. Ularning xammasi ushun +3 oksidlanish darajasi xarakterli. Ammo talliy ushun +1 oksidlanish darajasi barqaror va kup tarqalgan. Suyqlanish xarorati bordan talliyga u’tgan sari notekis uzgaradi.B_ts= 2040 ⁰C, Ga_ts=29,8⁰C, Te_ts=302,5⁰C. Zishliklari bordan (ḡ=2.33 g/sm³) talliy (β_ts=11,84 g/sm³) tomon ortib boradi. III a gurux elementlarining gidroksidlari suvda oz eriydi. B(OH)₃ suvdagi eritmasi kushsiz kislota xossasiga ega. Alyuminiy,galliy,indiylarning gidroksidlari amfoter,amfoterlik darajasi kamayadi. Talliy (1) gidroksidi kushli asos.Bor birikmalari suvda kam eriydi.
Al, Ga, In, Te (III) tuzlaridan xloridlari, sulfatlari, nitratlari suvda yaxshi eriydi, ftoridlari va ortofosfatlari suvda kam eriydi. Bu elementlarning karbonatlari, sulfidlari beqaror bu’lib suvli erimalarida gidroksidlarga, CO₂,yoki H₂S ga tu’liq parshalanadilar.
III A guruh elementlaridan eng muhim axamiyatga ega bu’lgani alyuminiydir.

2.