2-mavzu: yol holati va avtomobillar harakat sharoitiga tabiiy iqlim omillarining ta’siri

>120	4
20
120	7	20
100	12	20
80	25	30
60 va ortiq	30	35

• Yo‘l poyi va asfaltbeton qoplama qatlamlari materiallarining mustahkamligiga qaramasdan g‘ildirak izi deformatsiyasi hosil bo‘lishini asfaltbeton qoplamalarning yuqori qatlamida transport vositalarining g‘ildiragi ta’sirida yemiriladi.
• Haqiqiy sharoitda, bu jarayonlarning natijasida g‘ildirak izi hosil bo‘ladi.

• Ko‘pgina boshqa deformatsiyalar singari, g‘ildirak izi deformatsiyasi hosil bo‘lishiga ikki salbiy omil sabab bo‘ladi:

• Tashqi omillar–yukning ta’siri, iqlim omillari, ayniqsa, havo xarorati va quyosh nurlari, shuningdek, grunt qatlamining namlanishi;
• Ichki omillar–yo‘l konstruksiyasining fizik–mexanik xususiyatlari, siljishga mustahkamligi, strukturaviy holati, yo‘l qoplamalarining mustahkamligi va zichlanganlik darajasi;

• G‘ildirak izi deformatsiyasining ko‘rinishlari:
• 1, 2–harakat tasmasidagi chuqurliklar, 3, 4–birinchi va ikkinchi g‘ildirak izi chuqurligi, 5–yo‘lning umumiy yuzasi bo‘ylab chuqurchalar, 6-yo‘l o‘qi.

• Avtomobil ikkita asosiy omillar ta’sir qiladi:yo‘llarida g‘ildirak izi deformatsiyasining hosil bo‘lishiga

• Ob-havo va iqlim sharoitining ta’siri;
• Avtomobillardan bir o‘qqa tushadigan yukning ta’siri;

• G‘ildirak izining paydo bo‘lishiga iqlim omillarining ta’siri.

• Havo haroratining g‘ildirak izining paydo bo‘lishiga to‘g‘ridan to‘g‘ri ta’sir ko‘rsatadi.
• G‘ildirak izi deformatsiyasining chuqirligi xavo xarorati va og‘ir yuk avtomobillarining bir izdan o‘tishlar soniga ham bog‘liqdir.

• Eng ko‘p g‘ildirak izi deformatsiyasi qattiq bo‘lmagan asfaltbeton va boshqa bitummineral aralashmalaridan iborat qoplamalarda kuzatiladi, lekin sementbeton qoplamali yo‘llar ustida faqat yemirilish orqali hosil bo‘lishi mumkin.

• G‘ildirak izi deformatsiyasining asosiy parametrlari:
• 1, 2–qurilishdan so‘ng va mos ravishda g‘ildirak izi shakllangandan keyin qoplama yuzasi liniyasi. 3–g‘ildirak izini o‘lchash reykasi.

• Yo‘l poyi, grunt turi va uning xususiyatlari. G‘ildirak izi deformatsiyasining shakllanishiga eng ko‘p ta’sir ko‘rsatadigan og‘ir yuk avtomobillaridan bir o‘qqa tushadigan yuklardir.
• G‘ildirak izi deformatsiyasining shakllanishi jarayoni transport vositalari harakati boshlanadi. Dastlab, deformatsiya sekinlik bilan sodir bo‘ladi, faqat qoplamaning yuqori qatlamiga ta’sir qiladi va keyin yo‘l qoplamasining boshqa qatlamlariga ham ta’sir ko‘rsata boshlaydi.

• So‘ngi yillarda g‘ildirak izi deformatsiyasiga qarshi kurash muammosi O‘zbekiston Respublikasi umumfoydalanuvdagi avtomobil yo‘llari uchun eng muhim vazifa sifatida qaralmoqda.
• Buning sababi shundaki, transport oqimining bir qismi og‘ir ko‘p o‘qli avtomobillarning ulushi oshishidir, bu esa yo‘llarda g‘ildirak izi shakllanish jarayonini tezlashtiradi va issiq iqlim sharoitida g‘ildirak izi sodir bo‘lishini tezlashtiradi.
• G‘ildirak izi transport vositalarida xarakatni qiyinlashtiradi, xaydovchi harakat tasmasini tark etib quvib o‘tishni boshlaganida transport vositasining muazanati yo‘qoladi, bu esa harakat tezligini pasayishi va yo‘l transport xodisasi sodir bo‘lishiga sabab bo‘ladi.

•