2013, Ankara Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalatı İş Kolunda Risk Esaslı Programlı Teftiş

TEFTİŞİN TANIMI
2.BÖLÜM
2.1.  Gerekçe
2.2.  Yöntem
2.3.  İşyerlerinin Seçim Kriterleri
2.4.  Teftişe Alınan İşyerlerinin Belirlenme Yöntem ve Kaynakları
2.5.  Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalat Sektörü
2.5.1.  Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalat Sektöründe En Çok Kullanılan İş Ekipmanları
2.5.2.  Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalat Sektöründeki Önemli Üretim Kolları
2.5.3.  Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalat İşkolunda İş Sağlığı ve Güvenliği

---

14
2. BÖLÜM: TEFTİŞİN TANIMI
2.1. Gerekçe
Kauçuk ve plastik ürünleri sektörü, “sanayi sektöründe üretilen ürünlerin üretim değerine” ilişkin 2009 
yılı TÜİK verilerinde, kauçuk ve plastik ürünleri kapsamındaki ürün kodları için sunulan değerlerin 
toplamı olan yılda 16,5 milyar TL’yi bulan üretim değeri ile Türkiye’nin en önemli sanayi kollarından 
birini oluşturmaktadır. Türk Plastik Sanayicileri Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV), “Kauçuk 
Sektör Raporu (2010) Dünya ve Türkiye” raporunda kauçuk mamulleri üretiminin, 2009-2010 döne-
minde, 373 bin tondan 476 bin tona yükseldiğine işaret etmektedir. Son yıllarda, sektörün sağladığı 
istihdamın da, üretimdeki gelişime paralel olarak artış kaydettiği gözlemlenmektedir. Sosyal Güvenlik 
Kurumu’nun verileri, “kauçuk ve plastik ürünleri imalatında”, Aralık 2009’da, 10.045 işletmede 127.458 
sigortalı işçi istihdam edilirken; Aralık 2010 itibariyle, 10.593 işletmede 143.309 sigortalının istihdam 
edildiğini ortaya koymaktadır.
  SGK istatistiklerine göre 2010 yılında 62.903 iş kazası ve 533 meslek hastalığı vakası görülmüştür. 
10’u meslek hastalığı sonucu, 1.444’ü iş kazası sonucu toplam 1.454 çalışan yaşamını yitirmiştir. 1.976 
çalışan iş kazası sonucu, 109 çalışan da meslek hastalığı sonucu, toplamda 2.085 çalışan sürekli iş 
göremez (sakat) durumuna düşmüştür. 
  SGK 2010 verilerine göre“kauçuk ve plastik ürünler İmalatı”nda 1903 iş kazası görülmüştür. Bu 
oran diğer sektörlere göre az gibi görünse de, sektörün Türkiye’de yıllar geçtikçe büyümesine devam 
etmesi göz önünde bulundurulduğunda bu sayı azımsanmamalıdır. 
  Kauçuk ve plastik ürünler imalatı sektöründe iş sağlığı ve güvenliği giderek daha da önem ka-
zanmaktadır. Özellikle çeşitli işlemlerden geçerek işlenmeye hazır hale gelmiş ham kauçuğa şekil 
vermek için kullanılan dönen merdanelere işçilerin yakalanması, kauçuğun merdanelere yapışması 
sonucu işçilerin merdanelerden kauçuğu temizlerken karşılaştıkları riskler, bu makinelerin tamiri ve 
bakımı sırasındaki kaza potansiyeli, bu tezgâh ve makinelerin karışık yapısından ötürü merdanelerde 
alınması gereken önlemlerin zorluğundan kaynaklanan riskler, tezgah ve makinelerdeki durdurma 
mekanizmalarının kontrolünün güç olması sektörde görülen kazaların başlıca nedenleridir.
  Son zamanlarda işyerlerinde meydana gelen ciddi kazalar, ortamda maruz kalınan koşullardan 
kaynaklanan önemli meslek hastalıklarının üzerini örtmektedir. Uzunlaşan gizli kalma süreçlerinden 
ötürü bazı hastalıkların fark edilir hale gelmesi, işçilerin yıllarca çalıştığı işyerlerinden ayrıldıktan sonra 
geçirdiği zamana denk gelmektedir. Yıllar içinde işçiler çalışırken gelişen hastalık kendini gizleyebil-
mekte ve işçiler çalışmayı bıraktıktan sonra fark edilmektedir. Bazı hastalıkların kaynağı işyeri orta-
mında maruz kalınan maddeler olmasına rağmen, bunların birçoğu meslek hastalığı olarak teşhis 
edilmemektedir. Bunlarla birlikte, lastik imalatında kauçuk ile çalışan işçiler arasında kanser gibi ciddi 
hastalıklara da rastlanmaktadır. ILO’nun verdiği bilgilere göre, lastik imalat sektöründe çalışan işçiler 
üzerinde yapılmış olan bilimsel çalışmalar mesane, akciğer ve çeşitli kanserlerden ötürü ölüm oran-
larının normalden yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Bu ölümler genelde çok özel bir kimyasala 
maruz kalınmış olmaya bağlanamamaktadır. Daha çok imalat aşamasında birden çok iş yapılırken 
kullanılan kimyasallarının pek çoğuna maruz kalınmış olmasındandır. Kauçukla birlikte kullanılan ma-

---

15
teryallerin formulasyonlarının çeşitliliği ve değişmeler kanserlere tam olarak neyin sebep olduğunu 
ortaya çıkarmayı zorlaştırmaktadır.
  Sonuç olarak, kauçuk ve plastik ürünler imalatı sektörünün ülkemizde giderek büyüyen bir sektör 
olmasından ötürü sektörde olası iş kazası ve meslek hastalığı görülmesi riskinin artmasına, sektörde 
zararlı kimyasal maddelere maruziyetten kaynaklanan ciddi sağlık sorunlarının görülmesine bağlı 
olarak sektördeki iş kazalarına ve görülen ciddi sağlık sorunlarına maruz kalan çalışan sayısının azal-
tılması amacıyla sektörde projelendirilmiş teftişlerin gerçekleştirilmesi gerektiği ortaya çıkmıştır. Bu 
nedenle kauçuk ve plastik ürünler imalatı işkolunda faaliyet gösteren işyerlerinde “Kauçuk ve Plastik 
Ürünler İmalatı İş Kolu’nda Risk Esaslı Programlı Teftiş” adı altında İş Teftiş Ankara Grup Başkanlığı gö-
rev alanı içerisinde bulunan illerde risk esaslı teftişler yapılmıştır
  “Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalatı İş Kolunda Risk Esaslı Programlı Teftiş” projesi kapsamında ama-
cımız; Anayasamıza ve Uluslararası Çalışma Örgütü’nün 81 sayılı sözleşmesine istinaden, çalışanları 
korumak ve çalışma yaşamı ile ilgili mevzuatın uygulanıp uygulanmadığını izlemek ve denetlemek, 
çalışma barışının sağlanması ve ülkemizde iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesidir.
2.2. Yöntem
  İş sağlığı ve güvenliği yönünden sektör esaslı projelendirilmiş denetim yöntemi ile yeni mevzuat 
uygulamalarını da içine alacak şekilde proaktif yaklaşımlı teftiş uygulanmıştır.
  Programlı teftişin hazırlık aşaması Ocak ve Şubat aylarında yapılmış, Mart-Ekim 2013 aylarında 
programlı teftişler ve bunlara ilişkin rapor yazımı tamamlanmıştır.
  İs Teftiş Ankara Grup Başkanlığı görev alanı içerisinde yer alan 12 ilde sektörde faaliyet gösteren 
toplam 124 işyerini kapsayacak şekilde programlı teftişler gerçekleştirilmiştir. Teftiş edilecek işyerinin 
büyüklüğü ve imalat konusuna paralel olarak heyetteki İş Müfettişi/Yetkili İş Müfettişi Yardımcısı sayı-
sı, mühendislik disiplini ve tecrübe hususları göz önünde bulundurularak teftiş heyetleri her işyerine 
özgü oluşturulmuştur.
  Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalatı İş Kolu’nda Risk Esaslı Programlanmış Teftiş projesi kapsamında 
programlı teftiş için gidilen toplam 124 işyerinden 30 işyerinde işyerinin üretim konusunun proje 
kapsamında olmaması, işyerinde yakın zamanda İSG yönünden Grup Başkanlığımızca teftiş yapılma-
sı nedenleriyle teftiş yapılmamış, tutanak tutulmuş, görevler üst yazı ile Grup Başkanlığı’na bildiril-
miştir. Teftiş edilen 94 işyerinden 79 işyerine işverenlerin noksanları gidermek için süre talep etmesi 
ve Müfettişlik Makamlarınca uygun görülmesi üzerine bildirim bırakılmış, bildirim sonrası söz konusu 
teftişler tamamlanmıştır.
  Söz konusu programlı teftiş projesinde işyerlerinde teftişlere başlanırken programlı teftişlerin 
yürütücüsü İş Teftiş Kurulu Başkanlığımızın proje kuralları, heyetlerce yürütülecek teftiş programı, 
izlenecek yol ve teftiş sonucu net, tartışmaya gerek kalmayacak şekilde detaylı anlatılmış, teftişler yü-

---