2013, Ankara Kauçuk ve Plastik Ürünler İmalatı İş Kolunda Risk Esaslı Programlı Teftiş

46
 
33 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şekil 6: Lastik üretim akış şeması 
ÇELİK 
TELLER 
KORD 
BEZLERİ 
ÇELİK 
KORDLAR 
KAUÇUKLAR 
YAĞLAR 
KİMYASAL 
KATKI 
MADDELERİ 
KARBON 
KARALARI 
TEKSTİL 
KALANDRA 
BANBURY MİKSER 
KARIŞIM 
HAZIRLAMA 
TOPUK 
ÇEMBERLERİ 
ÇEMBER 
MAKİNELERİ 
 
RADYAL KESİM 
TEKSTİL 
KUMAŞ KESME 
MAKİNALARI 
METALİK 
KALANDRA 
EKSTRUDER 
METALİK 
KUMAŞ KESME 
MAKİNELERİ 
KORUYUCU 
KUŞAK 
TAKILMASI
 
ÇEMBER 
DOLGU 
MAKİNESİ 
KESİLMİŞ 
TEKSTİL 
KUMAŞ 
 
LASTİKLENMİ
Ş MET.KUMAŞ  
TOPUK 
ÇEMBERLERİ 
(DOLGULU) 
KESİLMİŞ 
METALİK 
KUŞAK TOPUK 
KOR. KUŞAKLI 
KUMAŞ 
DARBEKATI, 
TOPUK 
TAKVİYESİ 
SIRT, YANAK, 
TOPUK 
DOLGUSU 
LASTİK 
OTOMATİK 
KONTROL 
TRAŞLAMA 
İŞLEMİ 
EL VE GÖZLE 
KONTROL 
PİŞİRME 
VULKANİZASYON 
HAM LASTİK ÜRETİM 
MAKİNELERİ         
(MANUEL & OTOMATİK) 
HAM 
PİŞMİŞ LASTİK 
EKS
TRÜZY
O
N, 
KALE
NDE
RLE
M
E, TO
PUK, HAM LAS
Tİ
K, P
İŞ
İR
ME
 
YARI
 MAM
ULLE
R
 (L
as
tik 
K
at
man
lar
ı) 
HAM 
LAS
Tİ
K
 
PİŞ
İRME
 
KAL
İT
E KO
NT
RO
L 
 
LASTİKLENMİŞ 
TEKSTİL KUMAŞ
 
KARI
ŞTI
RM
A, 
KALE
NDE
RLE
ME
 
PER
FO
RM
AN
S 
TEST
LER
İ 
 
 
Şekil 6: Lastik üretim akış şeması

---

47
Sünger Üretimi
Sünger Hammaddeleri
Süngerin ana hammadesi latex olmasına rağmen, doğal latexin piyasadaki sünger talebini karşıla-
yamaması nedeniyle bilim adamları 1937 senesinde poliüretan hammaddesini oluşturarak, bundan 
sünger elde etmeyi başarmışlardır. Poliüretanlar termoset ve termoplastik özellikte olabilen, ana po-
limer zincirde üretan bağlantı birimleri içeren polimerlerdir. Poliüretanlar amber (kehribar) renklidir, 
kolaylıkla gerdirilebilir; bu özelliği elastomerlere benzer. Çizilmeye yırtılmaya ve darbeye dayanıklıdır, 
sıkıdır, fakat çok iyi darbe absorblama özelliklerine sahiptir. Organik solventler, asitler ve yağlara da-
yanıklıdır. 
Süngerin nasıl yapıldığı hakkında bir şeyler bilinmesi sünger özelliklerinin neden çok fazla değiştiğini 
anlamanın tek yoludur. Esnek poliüretan sünger iki anahtar kimyasalın reaksiyonu ile üretilir. Bunlar 
poliol ve izosiyanattır. Ayrıca su, katalizörler, yüzey aktifleştiriciler (silikonlar), yanma geciktiriciler ve 
şişirici gazlar (köpürtme ajanları) kullanılmaktadır. 
Poliüretan prosesi, kabaca poliol formülasyonu ve izosiyanat bileşenlerinin ekzotermik olarak kimya-
sal reaksiyona girmesi sonucu oluşur. Polioldeki alkol (-OH) molekülleri, siyanat (-NCO) molekülleri ile 
bağlanarak polimerleşmeyi gerçekleştirir, bu arada izosiyanat ile poliolün içindeki suyun (-OH) birleş-
mesiyle de üre ve karbondioksit gazı (CO
2
) oluşur. Ekzotermik reaksiyon sonucu süngerin iç sıcaklığı 
yaklaşık 1 saatte maksimum 160°C’ye yükselmektedir.
           İzosiyanat 
 
        Poliol 
 
 
              Poliüretan 
 
 
 
Üre malzemeye sertlik sağlarken, CO
2
 malzemeyi kabartır. Daha fazla kabarma yani düşük yoğunluk 
hedeflenirse, ilaveten fiziksel şişirici kimyasallar da kullanılır. Şişirici ajan olarak adlandırılan metilen 
klorid, pentan türevleri, sıvı karbondioksit (CO
2
) veya kısmen su; bir yandan malzemeyi kabartıp yo-
ğunluğu azaltırken diğer yandan ortamı soğuturlar. Şişirici ajanlar kimyasal reaksiyona girmeyip sa-
dece fiziksel faz değişimi gösterirler, yani sıvı fazdan buhar (gaz) fazına geçerler. Zaten şişirme özelliği 
de bu sayede ortaya çıkar. 
İzosiyanatlar
Poliüretanların üretiminde kullanılan izosiyanatlar genellikle aromatik yapılıdır. Üretimde kullanılan 
izosiyanatın türü, elde edilen poliüretanın özelliklerini, kürleme sistemini ve işleme sistemini doğ-

---

48
rudan etkiler. Bir izosiyanatın en önemli özelliği fonksiyonalitesidir. Yani, herbir molekülde bulunan 
izosiyanat (-NCO) gruplarının sayısıdır. Çapraz bağlı poliüretanların üretiminde uygun izosiyanatlar 
ikiden fazla fonksiyonel grup içermelidirler. Difonksiyonlu bir izosiyanat (diizosiyanat) bir difonksi-
yonlu poliolle reaksiyona girdiğinde uzun, doğrusal poliüretan molekülü meydana gelir. 
Poliüretan üretiminde kullanılan tipik diizosiyanatlar; MDI (difenilmetan-4,4-diizosiyanat), NDI (nafta-
lin-1,5-diizosiyanat, ve TDI (tolüen diizosiyanat) dır. Esnek sünger üretiminde kullanılan poliüretanla-
rın çoğu TDI ile elde edilir.
Polioller
Poliüretan endüstrisinde başlıca iki tür poliol kullanılır. Bunlar, polieter tip ve poliester tiptir. Poliester 
polioller etilen glikol gibi bir diol ile bir dikarboksilik asitin (örneğin, adipik asit) kondensasyon reak-
siyonuyla elde edilir. 
Polieter dioller genellikle düşük molekül ağırlıklıdır; propilen oksit ve etilen oksitten elde edilir. Bu 
tür poliollerde temel bileşen propilen oksittir; etilen oksit poliolün özelliklerinin modifiye etmek için 
az miktarda kullanılır. Polietilenadipat tipik bir poliester poliol, politetrametileneter glikol de tipik bir 
polieter polioldür.

---