2017-Cİ İLİn döVLƏt büDCƏSİ İLƏ bağli alternativ hesabat
Yüklə 1,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
7 Öz növbəsində sosial müdafiə üzrə 2698.7 mln. manat, təhsil üzrə 1830.2 mln. manat, səhiyyə üzrə 830.8 mln. manat proqnozlaşdırılırdı. 2017-ci ildə isə həmin 3 istiqamət üzrə dövlət büdcəsindən proqnozlaşdırılan məbləğ 4734.3 mln. manat müəyyən edilib ki, bu da əvvəlki ilə nisbətən 624.4 mln. manat və ya 11.6% azdır. İnvestisiya xərcləri əhəmiyyətli dərəcədə ixtisar olunub. 2017-ci ilin dövlət büdcəsində investisiya xərləri üçün 2521.2 mln. manat müəyyən edilib ki, bu əvvəlki ilə nisbətən 503.4 mln. manat və ya 16.6% azdır. Kənd təsərrüfatı üzrə xərclər kəskin ixtisar edilib. Belə ki, 2017-ci ilin təsdiqlənən büdcəsində bu sektor üzrə 51714 mln. manat proqnozlaşdırılır ki, bu əvvəlki ilə nisbətən 167.1 mln. manat və ya 24.4% azdır. Dövlət idarəetmə aparatının saxlanması xərclərinin tərkibində ali hakimiyyət orqanlarının saxlanması xərcləri isə artıb, mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanlarının maliyyələşdirilməsi ixtisar edilib. Əvvəlki ilə nisbətən 2017-ci ildə büdcə təsnifatına əsasən “ali hakimiyyət” orqanları hesab edilən 3 təsisatın – Prezident Administrasiyası, Parlament və Nazirlər Kabinetinin saxlanması üçün nəzərdə tutulann xərclər 6.7 mln. manat və ya 6.5% artırılaraq 110.2 mln. manata çatdırılıb. Ən yüksək artım müdafiə xərclərində baş verib. 2017-ci ildə müdafiə xərcləri 2642.1 mln. manat təşkil edəcək. Bu, əvvəlki ilə nisbətən 413.8 mln. manat və ya 18.6% çoxdur. Müdafiə xərcləri həm də 2017-ci il dövlət büdcəsinin xüsusi çəki etibarı ilə ikinci böyük xərc maddəsidir. Belə ki, bu funksional bölmənin ümumi büdcə məxaricində payı 15.6% təşkil edəcək, əvvəlki ildə isə həmin göstərici 12% olmuşdu. Hüquq-mühafizə orqanlarının saxlanması xərclərində də yüksək artım baş verib. Büdcə məlumatlarının analizi göstərir ki, əvvəlki ilə nisbətən 2017-ci ildə hüquq- mühafizə orqanlarının saxlanmasından 927.4 mln. manat xərclənəcək ki, bu əvvəlki ilə nisbətən 7.5% və ya 64.6 mln. manat çoxdur. Cari ildə ölkənin hüquq-mühafizə sisteminin maliyyələşdirilməsi üçün vəsaitlər ümumi büdcə məxaricinin 5.5%-i səviyyəsində olacaq. 2017-ci ilin dövlət büdcəsindən borca xidmət xərcləri kimi 1641.8 mln. manat müəyyən edilib. Ümumilikdə borca xidmət xərclərinin büdcə məxaricində payı 9.7% səviyyəsində proqnozlaşdırılır ki, bu son 15 ilin ən yüksək göstəricidir. Təqdim edilən məlumatlardan4 aydın olur ki, cari ildə borca xidmət xərclərinin 96.3%-i və ya 1580.6 mln. manatı xarici, 3.7%-i və ya 61.2 mln. manatı isə daxili borclaırn qarşılanması- na yönəldiləcək. Xarici borca xidmət xərcinin yüksək olmasının əsas səbəblərindən 4
8 biri dövlət mülkiyyətində olan səhmdar cəmiyyətlərin (məsələn, “Azəralüminium” ASC, “Azərenerji” ASC, “Azərbaycan Hava Yolları” QSC) üzrə verilmiş hökumət zəmanətli kreditlərn qaytarılması ilə bağlıdır. Həm xarici, həm də daxili dövlət borclarının sürətlə artması yaxın perspektivdə dövlət büdcəsinin borca xidmət xərclərinin sürətlə artması riskini yaradır və 2017-ci ildə ümumi büdcə məxaricində bu xərclərin xüsusi çəkisinin həddən artıq yüksəlməsi də bu yanaşmanı təsdiq edir. 2016-cı il ərzində xarici dövlət borcu 15%-dək artaraq 8 mlrd. dolları, daxili dövlət borcları isə 60%-dək artmaqla 7.3 mlrd. manata çatmışdı. Xüsusilə də Beynəxalq Bankın problemli aktivlərininin sağlamlaşdırılması ilə bağlı daxili borclanma bilavasitə dövlət büdcəsinin öhdəliyi kimi müəyyən edilib. 2017-ci ilin dövlət büdcəsi layihəsinin hazırlanması, parlament müzakirələri və təs- diqi prosesində bir sıra prosedur pozuntuları ilə müşayiət olunub. Qanun layihəsi və ona əlavə edilən sənədlər toplusu Milli Məclisə qanunvericilikdə müəyyən edilmiş müddətdən bir ay gec təqdim edildi. Büdcə sistemi haqqında qanununa əsasən 2017-ci il dövlət büdcəsi haqqında qanun layihəsi ona əlavə edilən digər sənədlərlə birlikdə 2016-cı il oktyabr ayının 15-dən gec olmayaraq Milli Məclisə təqdim edilməli olduğu halda, bu bir ay gecikmə ilə, yəni noyabrın 15-də baş verdi. Eyni zamanda layihə Milli Məclisə təqdim edildikdən sonra parlamentlə razılaşdırılmadan hökumət tərəfindən dəyişikliklərə məruz qalıb. 2016-cı ilin noyabrında Milli Məclisə təqdim edilən və mətbuatda dərc edilən dövlət büdcəsi haqqında qanun layihəsində hökumət tərəfindən dəyişiklik edilib: büdcənin həm gəlirləri, həm də xərcləri 300.0 mln manat artırılıb. Dövlət büdcəsi layihəsinin parlament müzakirələri, yenə də əvvəlki illərdə olduğu kimi, formal xarakter daşıyıb. 2017-ci il dövlət büdcəsi haqqında qanun layihəsi Milli Məclisdə çox qısa müddətdə - yalnız 3 gün plenar iclaslarda müzakirə edilib. Qanun layihəsi isə bir oxunuşdan keçib və 2-ci oxunuşa çıxarılan kimi Milli Məclis tərəfindən müzakirəsiz təsdiq edilib.
9 1. Giriş “Azərbaycan Respublikasının 2017-cı il dövlət büdcəsi haqqında” qanununa əsasən 2017-ci ildə dövlət büdcəsinin gəlirləri 16255.0 mln. manat proqnozlaşdırılıb ki, bu da 2016-cı ilin faktiki büdcə gəlirləri ilə müqayisədə 1246.2 mln. manat yaxud 7.1% azdır. 2017-cı ildə dövlət büdcəsi gəlirlərinin illik ÜDM-in 26.5%-i qədər olması gözlənilir ki, bu da 2016-cı ilin müvafiq göstəricisindən 2.7% bəndi azdır. Cari il üzrə dövlət büdcəsinin xərcləri 16 900 mln. manat səviyyəsində müəyyən edilib ki, bu ötən ilin təsdiqlənən göstəricisi ilə müqayisədə 8.6% az yaxud 1600 mln. manat azdır. 2017-ci il üzrə büdcə xərclərinin ÜDM-də xüsusi çəkisi 27.4% səviyyəsində gözlənilir, halbuki əvvəlki il üzrə göstərici 31% idi. 2005-2014-cü illərdə - dünya neft bazarında yüksək qiymət konyukturasının mövcud olduğu dövrdə Azərbaycan hökuməti makroiqtisadi sabitliyin təmin olunmasında heç bir çətinlik hiss etmirdi. Ümumi Daxili Məhsulun (ÜDM) və iqtisadiyyata sər- mayələrin davamlı artımının, həmçinin yüksək profisitə malik ödəmə balansının təmin edildiyi şəraitdə milli valyutanın məzənnəsinin sabitliyinin qorunması, eləcə də aşağı (bir rəqəmli) inflyasiyanın saxlanması hökumət üçün problem deyildi. 2010-2014-cü illərdə ÜDM-nin illik artım tempi 2.5%-dən az olmamışdı. Lakin əv- vəlki illə müqayisədə 2016-cı ildə ÜDM-nin real həcmi 3.8%, həmçinin qeyri-neft ÜDM-i 5.4%, əsas kapitala yönəlmiş investisiyalar 26% azaldı. 2012-2014-cü illərdə inflyasiya tempi də kifayət qədər aşağı olmuşdur və neft ba- zarında baş verən proseslər yenidən iqtisadiyyatda ikirəqəmli inflyasiyanın yaran- masına gətirib çıxardı. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2012-2015- cü illərdə orta illik inflyasiya 1.1-4% intervalında olduğu halda, 2016-cı ildə isə 12.4% təşkil edib. 2015-ci ilədək Azərbaycanda makroiqtisadi sabitliyin təmin edilməsi üçün əsas zəmanət mexanizmi tədiyyə balansı olmuşdur. 2012-2014-cü illərdə istər cari hesablar üzrə, istərsə də tədiyyə balansının ümumi saldosunda profisit yaranmışdır. 2012-2014-cü illərdə tədiyə balansının ümumi yekununda 3.8-4.9 mlrd. ABŞ dolları profisit yarandığı halda, 2015-ci ildə tədiyyə balansının ümumi saldosunda 11.3 mlrd, 2016-cı ildə isə təxminən 5 mlrd. ABŞ dolları defisit yarandı. Tədiyə balansında iri- Yüklə 1,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|