3 downloaded from KitabYurdu org M ü Ə L l I f V ə Ə s ə r L ə r I h a q q I n d a

MƏLUMAT NƏZƏRİYYƏSİ və MATERİALİZMİN SONU
291
Materialist etiraflar
Canlılığı meydana gətirən əsas ünsürlərdən birinin “məlumat” olduğunu 
qeyd  etdik.  Bu  məlumatın  ağıl  sahibi  Yaradıcının  varlığını  isbat  etdiyi  də 
açıqdır.  Həyatı  yalnız  maddi  dünyadakı  təsadüflərlə  izah  etməyə  çalışan 
təkamül nəzəriyyəsi və onun fəlsəfi əsası olan materializm bu həqiqət qarşısında 
çarəsizdir.
Təkamülçülərin  yazılarına  baxdığımızda  bəzən  bu  çarəsizliyin  etiraf 
edildiyini görərik. Bunlardan biri, məşhur fransız zoolog Pyer-P.Qrassdır. Qrass 
materialist və təkamülçüdür. Ancaq darvinist nəzəriyyənin problemlərini bəzən 
açıq şəkildə etiraf edir. Qrassa görə darvinçi izahı əsassız edən ən əhəmiyyətli 
həqiqət həyatı meydana gətirən məlumatdır:
Hər hansı bir canlı orqanizm inanılmaz dərəcədə böyük “ağıl” ehtiva edir. 
Bu,  insanların  ən  böyük  arxitektura  əsərləri  olan  kilsələri  tikmək  üçün 
istifadə etdiklərindən daha böyük bir ağıldır. Bu gün bu ağıla “məlumat” 
(informasiya) deyirik, amma məna eynidir. Bu məlumat bir kompyuterdə 
proqramlaşdırılmamışdır,  amma  kompyuterdəkindən  də  dar  yerə,  DNT-
dəki xromosomlara və ya hər hüceyrədəki fərqli organoidlərə sıxışdırılmışdır. 
Bu “ağıl” həyatın “olmazsa, olmaz” şərtidir. Bəs bunun qaynağı nədir?.. Bu 
həm bioloqları, həm də filosofları maraqlandıran bir sualdır və elm bunu 
əsla həll edə bilməyəcək kimi görünür.
387
Pyer-P.  Qrassın  “elmin  bu  sualı  əsla  həll  edə  bilməyəcək  kimi 
göründüyünü”  söyləməsinin  səbəbi  materialist  olmayan  heç  bir  izahı  “elmi” 
saymaq istəməməsidir. Halbuki elmin özü materialist fəlsəfənin fərziyyələrini 
əsassız edir və bir Yaradıcının varlığını isbat edir. Qrass və ya digər materialist 
“elm adamları” bu həqiqət qarşısında ya gözlərini bağlayır, ya da: “Elm bunu 
açıqlaya bilmir”, - deyirlər. Çünki “əvvəl materialist, sonra elm adamı”dırlar 
və elm əksini isbat etsə də, materializmə inanmağa davam edirlər.
Bu səbəbdən, doğru elm anlayışına sahib ola bilmək üçün, əvvəlcə elmi və 
materialist fəlsəfəni bir-birindən ayırmaq lazımdır.
downloaded from KitabYurdu.org

---

292
E
LM VƏ MATERİALİZMİ 
BİR-BİRİNDƏN FƏRQLƏNDİRMƏK
B
ütün  bu  kitab  boyu  təhlil  etdiyimiz  məlumatlar  bizə  təkamül 
nəzəriyyəsinin  heç  bir  elmi  əsası  olmadığını,  əksinə,  təkamülün 
iddialarının elmi kəşflərlə açıq şəkildə ziddiyyət təşkil etdiyini göstərir. 
Yəni  təkamülü  himayə  edən  güc  elm  deyil.  Təkamül  bəzi  “elm  adamları” 
tərəfindən müdafiə edilə bilər, amma bunun kökündə başqa “səbəb” durur.
Həmin  “başqa  səbəb”  materialist  fəlsəfədir.  Təkamül  nəzəriyyəsi 
materialist  fəlsəfənin  təbiətə  tətbiq  olunmuş  formasıdır  və  bu  fəlsəfənin 
tərəfdarları tərəfindən elmə zidd olmasına baxmayaraq, müdafiə edilir.
Təkamül  nəzəriyyəsi  ilə  materializm  arasındakı  əlaqə  bu  anlayışların 
“nüfuz”ları tərəfindən də qəbul edilir. Məsələn, Leon Trotski: “Darvinin kəşfi 
bütün üzvi maddə sahəsində dialektikanın (dialektik materializmin) ən böyük 
zəfəri  oldu”,  -  deyə  şərh  vermişdir.
388
  Təkamülçü  bioloq  Duqlas  Futuyma: 
“Marksın  bəşəriyyət  tarixini  açıqlayan  materialist  nəzəriyyəsi  ilə  birlikdə 
Darvinin  təkamül  nəzəriyyəsi  materializm 
üçün böyük pillə idi”, - deyə yazır.
389
 Təkamülçü 
paleontoloq Stefen C.Quld isə: “Darvin təbiətin 
mənşəyini  izah  edərkən  çox  əsaslı  şəkildə 
materialist fəlsəfədən istifadə etdi”, -deyir.
390
Materialist fəlsəfə tarixin ən qədim düşüncə 
tərzlərindən biridir və əsas xüsusiyyəti maddəni 
mütləq  varlıq  hesab  etməsidir.  Bu  tərifə  görə, 
maddə sonsuzdan bəri mövcuddur və mövcud 
olan hər şey də maddədən ibarətdir. Materializm 
Yaradanın varlığını inkar edir.
Nə  üçün  materializm  doğru  düşüncə  tərzi 
deyil?  Bir  fəlsəfi  fikrin  doğruluğunu  və  ya 
yanlışlığını  yoxlamaq  metodu  o  fəlsəfi  fikrin 
Karl Marks
downloaded from KitabYurdu.org

---

ELM və MATERİALİZMİ BİR-BİRİNDƏN FƏRQLƏNDİRMƏK
293
elmlə əlaqədar iddialarını elmi metodlarla araşdırmaqdır. Məsələn, X əsrdə 
hər hansı bir filosof ortaya çıxıb Ayın səthində sehirli ağac olduğunu, bütün 
canlıların əslində o nəhəng ağacın budaqlarında meyvə kimi yetişdiklərini və 
oradan Yerə düşdüklərini irəli sürə bilər. Bəzi insanlar da bu fəlsəfi fikrə maraq 
göstərib, onu mənimsəyə bilərlər. Ancaq XX əsrdə Aya səyahət etdikdə artıq 
bu cür fəlsəfi fikir irəli sürməyin mənası olmur. Çünki orada elə bir ağacın 
olub-olmadığı elmi metodla, yəni müşahidə və təcrübə ilə aşkar edilir. 
Materializmin  iddiasını  da  elmi  metodla  yoxlaya  bilərik.  Maddənin 
sonsuzluqdan bəri mövcud olub-olmadığını, maddənin onun fövqündə olan 
bir  Yaradan  olmadan  özünü  nizamlayıb-nizamlaya  bilmədiyini  və  canlıları 
əmələ  gətirib-gətirə  bilmədiyini  araşdıra  bilərik.  Bunu  etdikcə  görərik  ki, 
materializm əslində çökmüşdür. Çünki maddənin sonsuzluqdan bəri mövcud 
olduğu fikri kainatın yoxdan var edildiyini sübut edən “Big bang” nəzəriyyəsi 
ilə məhv edilmişdir. Maddənin öz-özünü nizamladığı və canlıları meydana 
gətirdiyi  iddiası  isə  “təkamül  nəzəriyyəsi”  adlanan  iddiadır  və  kitabın 
əvvəlindən  bəri  təhlil  etdiyimiz  kimi,  bu  iddianın  da  əsassız  olduğu  sübut 
edilmişdir.
Əgər bir insan materializmə inanmaqda qərarlıdırsa, materialist fəlsəfəyə 
olan  bağlılığını  hər  şeydən  üstün  tutursa,  onda  belə  davranmır.  “Əvvəl 
materialist, sonra elm adamı”dırsa, təkamülün elm tərəfindən təkzib edildiyini 
gördükdə  materializmdən  əl  çəkməz.  Əksinə,  təkamülü  necə  olursa-olsun 
dəstəkləməyə çalışıb materializmi xilas etməyə, ayaqda tutmağa çalışar. Bu 
gün təkamül nəzəriyyəsini müdafiə edən elm adamlarının vəziyyəti məhz bu 
cürdür.
Maraqlıdır, bunu bəzən özləri də etiraf edirlər. Harvard Universitetindən 
məşhur genetik və səmimi təkamülçü olan Riçard Levontin “əvvəll materialist, 
sonra elm adamı” olduğunu belə etiraf edir:
Bizim materializmə inancımız var, bu, “a priori” (əvvəlcədən qəbul edilmiş, 
doğru olduğu fərz edilmiş)  inancdır. Bizi dünyanı materialist cəhətdən 
açıqlamağı  vadar  edən  şey  elmi  metodlar  və  qanunlar  deyil.  Əksinə, 
materializmə  olan  “a  priori”  bağlılığımız  səbəbi  ilə  dünyanı  materialist 
düşüncə  tərzinə  görə  açıqlayan  tədqiqat  metodlarını  və  məfhumlarını 
uydururuq. Materializm mütləq doğru olduğuna görə, ilahi açıqlamanın 
araya girməsinə izn verə bilmərik.
391
Levontinin  işlətdiyi  “a  priori”  termini  çox  önəmlidir.  Bu  fəlsəfi  termin 
heç  bir  təcrübi  məlumata  əsaslanmayan,  əvvəlcədən qəbul  edilmiş  fərziyyə 
deməkdir. Bir düşüncənin doğruluğuna dair hər hansı bir məlumat yox ikən onu 
doğru fərz edir və elə qəbul edirsinizsə, bu “a priori” düşüncədir. Təkamülçü 
Levontinin  səmimi  şəkildə  ifadə  etdiyi  kimi,  materializm  də  təkamülçülər 
downloaded from KitabYurdu.org

---