3. Walory przyrodniczo leśne Klimat

3.12. Zabytki kultury i dziedzictwa kulturowego

Na gruntach zarządzanych przez Nadleśnictwo Dynów oraz w zasięgu jego działania znajduje się wiele cennych zabytków kultury, zwłaszcza obiektów sakralnych, będących pozostałością po mieszkającej tu ludności ukraińskiej wysiedlonej po II wojnie światowej w ramach akcji „Wisła”.

Swoistym świadectwem historii są resztki sadów pozostałe po istniejących tu niegdyś wsiach i osadach. Dziś stare jabłonie, grusze, śliwy i czereśnie niejednokrotnie są elementem drzewostanów oraz zadrzewień i zakrzewień, które wkroczyły na opuszczone grunty. Gdzieniegdzie zachowały się jeszcze piwnice, stare studnie, fundamenty oraz fragmenty murów.

Na omawianym terenie, w tym również na gruntach Nadleśnictwa, znajdują się umocnienia obronne z drugiej wojny światowej tzw. „Linii Mołotowa”. Umocnienia tej linii są jednymi z najciekawszych i największych tego typu

w Europie.

Cerkiew w Piątkowej

Cennym zabytkowym obiektem wartym zobaczenia jest cerkiew w Uluczu, jedna z najpiękniejszych i najstarszych w Polsce. Drewniana budowla co prawda nie pochodzi z 1510 roku, jak do niedawna jeszcze sądzono, a z 1659 r. We wnętrzu zachowały się fragmenty malowideł ściennych z XVII w., a ponadto urządzono małą wystawę współczesnego malarstwa ikonowego.

Kolejnym interesującym zabytkiem sakralnym jest ukryta wśród drzew, drewniana cerkiew w Piątkowej z 1732 r. Zachowana w dobrym stanie, o klasycznej dla cerkwi trójdzielnej bryle, wyróżnia się malowniczymi cebulastymi kopułami,
w całości krytymi gontem. W bezpośrednim sąsiedztwie cerkwi pozostałości opuszczonego cmentarza z jednym nowym nagrobkiem.

W Dąbrówce Starzeńskiej zachowały się ruiny XVI wiecznego zamku należącego niegdyś do Stadnickich.

Największym bogactwem historyczno-kulturowym charakteryzuje się sam Dynów, miasteczko w którym ścierały się i wzajemnie uzupełniały cztery kultury: polska, żydowska, ormiańska i ukraińska.

Na terenie miasta można obejrzeć późnorenesansowy kościół parafialny wybudowany w 1663 roku, a także ziemne fortyfikacje miejskie i zamkowe

z XIV i XV wieku. Oprócz tego na uwagę zasługuje zabytkowy dwór murowany
z początku XIX wieku z resztkami założeń parkowych, w którym rośnie prawie
400-letni pomnikowy dąb szypułkowy.

W Nozdrzcu zachował się zespół pałacowy obejmujący oficynę, kaplicę oraz pałac z 1843 roku.

Kościół i dzwonnica w miejscowości Wołodź, obok oddz. 232

Wykaz ważniejszych obiektów kultury materialnej występujących na gruntach Nadleśnictwa Dynów.

Lp.	Nazwa obiektu	Leśnictwo oddz. pododdz.	Ogólny opis, rok powstania (budowy), rodzaj obiektu, walory	Uwagi
1	2	3	4	5
	Pomnik i krzyż	Borownica 207b	Kamienny pomnik z wbudowaną tablicą z granitu ku czci żołnierzy 17 pułku piechoty poległych w wojnie obronnej 1939 r. z niemieckim najeźdźcą, tuż obok stoi Krzyż. Na tablicy napis: „Tu polegli w walce obronnej Dowódca i żołnierze 17 pułku piechoty Dnia 12.09.1939 r. Weterani w 65 rocznicę bitwy”.
	Pozostałości z II wojny światowej	Borownica 191a	Pozostałości bunkrów
	Ślady po zabudowaniach	Borownica 200c,203b,206a	Dawna wieś Zahuty. Liczne ślady po zabudowaniach ludności ukraińskiej w drzewostanach na gruntach porolnych. Fundamenty domów, pozostałości piwnic, studnie i stare sady.
	Kapliczka	Borownica 196b,197g
	Krzyż	Borownica 200c
	Pozostałości z II wojny światowej	Szkółkarskie 61a,62d	Zapadlisko po bunkrach. Pozostałości linii Mołotowa.
	Krzyż	Żohatyn 161a
	Kapliczka	Żohatyn 156d	Kapliczka związana z kulturą ukraińską.
	Pozostałości wsi Wólka	Siedliska 226a,226b	Ruiny domostw, piwnic oraz studni.
	Cmentarz	Siedliska 223b	Stary cmentarz w granicach dawnej wsi Wólka.
	Bunkier	Siedliska 231n	Bunkier obronny Armii Czerwonej z okresu II wojny światowej.
	Ruiny	Ulucz 273b	Pozostałości po dawnym tartaku.
	Ruiny	Ulucz 267f	Pozostałości po dawnym młynie.
	Bunkier	Jabłonica 296w,292As	Dwa bunkry obronne Armii Czerwonej z okresu II wojny światowej.
	Ruiny	Jabłonica 277Alx	Pozostałości po gorzelni - fragmenty kamiennych murów oraz fundamenty.
	Kapliczka	Jabłonica 288h	Kapliczka Św. Jana, zabytek związany z kulturą ukraińską.
	Cmentarz	Jabłonica 275Aa	Miejsce po cerkwi Św. Mikołaja, wyraźny zarys kamiennych fundamentów. Obok placu cerkiewnego cmentarz ludności ukraińskiej.
	Cmentarz	Jabłonica 299p	Cmentarz ludności ukraińskiej.

Wykaz ważniejszych obiektów kultury materialnej występujących poza gruntami Nadleśnictwa Dynów, w jego zasięgu terytorialnym.

Nazwa obiektu	Miejscowość Gmina	Lokalizacja, adres	Ogólny opis	Uwagi
1	2	3	4	5
Zespół kościelny	m. Dynów	Rynek	Kościół parafialny w Dynowie pod wezwaniem św. Wawrzyńca o architekturze późnorenesansowej wzniesiony na początku XVII w. Wnętrze kościoła utrzymane jest w stylu barokowym z przełomu XVII i XVIII w. Na całość składa się oddzielnie stojąca późnobarokowa dzwonnica murowana z XVIII w. oraz murowane ogrodzenie z XIX w. z oryginalną renesansową bramą datowaną na XII wiek	Ujęty w rej. zab.: A-20
Wały miejskie	m. Dynów	Rynek ul. Zamkowa	Ziemne fortyfikacje miejskie i zamkowe z XIV i XV wieku	Ujęte w rej. zab.: A-370
Dawny budynek szkoły	m. Dynów	ul. Ks. J. Ożoga	Szkoła murowana z przełomu XIX i XX wieku z bogatą dekoracją snycerską	Ujęty w rej. zab.: A-795
Cmentarz	m. Dynów	ul. Grunwaldzka	Cmentarz rzymsko-katolicki z pocz. XIX wieku wraz z kaplicą z 1829 r.	Ujęty w rej. zab.: A-367
Oficyna dworska	m. Dynów	ul. Dworska 25	Pozostałości zespołu dworskiego z pocz. XIX w., a wśród nich oficyna dworska wzniesiona około 1904 r., położona w zachodniej części parku krajobrazowego z przełomu XVIII i XIX w.	Ujęta w rej. zab.: A-591
Obelisk	m. Dynów	Rynek	Pomnik Władysława Jagiełły wzniesiony w 1910 roku na skwerze w centrum Dynowa	Ujęty w rej. zab.: A-706
Kolejka wąskotorowa	m. Dynów	ul. Kolejowa	Dworzec kolejki wąskotorowej na linii Przeworsk-Dynów wraz z budynkiem administracyjnym z 1887 r., magazynem spedycji kolejowej, budynkiem wagi kolejowej, urządzeniami sygnalizacyjnymi i torowiskiem z początku XX w. (1904 r.).	Wpisana w 1991 r. do rej. zab.
Cmentarz	m. Dynów		Cmentarz żydowski z drugiej poł. XIX w.
Bunkier	m. Dynów	ul. Bartkówka obok nr 18	Schron bojowy od ognia czołowego tzw. „Linii Mołotowa”.
Bunkier	m. Dynów	ul. Bartkówka obok nr 145	Schron bojowy tradytorowy – „Linia Mołotowa”.
Zespół zamkowy	Dąbrówka Starzeńska, Dynów		Ruiny zamku wzniesionego przez Stadnickich w drugiej poł. XVI w. Obecnie zachowały się pozostałości jednego skrzydła z dwoma basztami, fragmenty murów oraz ogród z drugiej poł. XVIII w. przekształcony w park krajobrazowy. W obrębie parku znajduje się neoromańska kaplica grobowa Starzeńskich datowana na koniec XIX w., obecnie jest częścią nowego kościoła parafialnego.	Ujęty w rej. zab.: A-184
Cerkiew	Lipa Bircza		Cerkiew gr.- katolicka, drewniana z 1830 roku, obecnie parafia rzym.-katolicka; przed wejściem stoi murowana kaplica grobowa z drugiej poł. XIX w.	Ujęta w ewid. zab.
Zespół cerkiewny	Jawornik Ruski Bircza		Cerkiew gr.-katolicka pw. św. Dymitra, drewniana z 1812 roku, obok dzwonnica cerkiewna, murowana z XIX w.	Ujęty w ewid. zab.
Cerkiew	Brzeżawa Bircza		Cerkiew pw. św. Michała Archanioła, obecnie kościół rzym.- katolicki, drewniana z 1843 roku.	Ujęta w ewid. zab.
Kościół	Nozdrzec Nozdrzec		Kościół parafialny, murowany z 1746 roku.	Ujęty w rej. zab.: A-61/52
Zespół pałacowy	Nozdrzec Nozdrzec		Pałac w stylu późnoklasycystycznym z 1843 roku, obejmujący oficynę, murowaną kaplicę dworską z 1889 r.	Ujęty w rej. zab.: A-52/85
Fortyfikacje	Nozdrzec Nozdrzec		Fortyfikacje murowano-ziemne, datowanie na lata 1600-1699.	Ujęte w rej. zab.: A-52/85
Młyn	Nozdrzec Nozdrzec	Nr 61	Murowany młyn turbinowy z 1918 roku.	Ujęty w rej. zab.: A-99/04
Budynek	Nozdrzec Nozdrzec	Nr 62	Dom drewniany z lat 1900-1925.	Ujęty w rej. zab.: A-106/04
Cerkiew	Siedliska Nozdrzec		Cerkiew drewniana z 1860 roku, obok cerkwi dzwonnica cerkiewna murowana z 1884 roku.	Ujęta w ewid. zab
Kościół	Wołodź Nozdrzec	Obok oddz. 232	Neogotycki kościół rzym.- katolicki, murowany, wzniesiony w latach 1850-1875, obok murowana dzwonnica kościelna z lat 1875-1879 r.	Ujęty w ewid. zab.
Stanowisko archeologiczne	Wołodź Nozdrzec	Nr stanowiska archeologicznego 1 na obszarze AZP 109-78/55	Osada z epoki brązu, późny okres rzymski, wczesne i późne średniowiecze.	Ujęte w rej. zab.: A-a89/93
Stanowisko archeologiczne	Wołodź Nozdrzec	Nr stanowiska archeologicznego 2 na obszarze AZP 109-78/56	Osada z epoki brązu, późny okres rzymski, wczesne i późne średniowiecze.	Ujęty w rej. zab.: A-a90/93
Cerkiew	Ulucz Dydnia	Położona na szczycie stromego wzgórza „Dębnik”, otoczona lasem, obok oddz. 275A	Najstarsza w Polsce drewniana cerkiew, orientowana na wschód, trójdzielna o konstrukcji zrębowej na podmurowaniu łamanego kamienia, gr.- katolicka pw. Wniebowstąpienia Pańskiego z 1510 roku (?). Obok cerkwi cmentarz.	Ujęta w rej. zab.: A-268/92
Cerkiew	Piątkowa Dubiecko		Cerkiew drewniana konstrukcji zrębowej, trójdzielna, trójkopułowa. Cerkiew pw. św. Dymitra z 1732 roku. Obok cerkwi cmentarz założony pod koniec XIX w. całość terenu ogrodzona kamiennym murem. Świątynia w Piątkowej należy do nielicznie zachowanych na terenie południowo-wschodniej Polski trójdzielnych cerkwi kopułowych.	Ujęta w rej. zab.: A-190

Kapliczka św. Jana w oddz. 288h, l-ctwo Jabłonica