35-ci prezidentin faciəli ölümünün 50 illiyinə Con F. Kennedi Mərdliyin profilləri
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
50 pisləşdikcə, gəmilərimiz tutulurdu, mallarımız müsadirə edilirdi, dənizçilərimiz Britaniya kreyserlərinin “təsirinə” məruz qalırdı və Britaniya təbəələri kimi adlanmaqla kral donanmasında xidmət etməyə məcbur edilirdilər. Minlərlə amerikan dənizçisi mütəşəkkil bazalara götürülürdü, adamları axtaran gəmilər dənizdə itirdi və hətta Amerika vətəndaşlığını “sübut edənlərə” geriyə qayıtmaq barədə icazə verilməsindən dəfələrlə imtina edilmişdi. Adamsın vətənpərvər instinktləri qalxmışdı və o, buna nifrətlə baxırdı ki, gəmiləri hücuma məruz qalan Federalist tacirlərin özü Böyük Britaniyanı sakitləşdirməyin, problemlərin həlli üçün yeganə vasitə olduğu qərarına gəldilər. Onun Federalist kolleqaları hətta belə təcavüzkar tədbirləri qeyri-müəyyən qaydada Fransa ilə müharibədə Böyük Britaniyanın çətinliklərindən danışmaqla və axırıncıya münasibətdə dostluq tonuna üstünlük verməklə, səmərələşdirməyə cəhd edirdilər. Bu münasibətə Adams ört- basdır edilməyən nifrətlə, 1806-cı ildə öz gündəliyində qeyd etdiyi kimi, özü üçün unikal bir təcrübəni həyata keçirdiyini xəbər verir. Amerika gəmilərinə britaniyalıların təcavüzkarlıqlarını məhkum edən seriya qətnamələr təqdim etdi və onların Senatdan uğurlu qaydada keçməsinə nail oldu, onlar Prezidentə belə tələb verməyi təmin etdi ki, müsadirə edilmiş gəmiləri sığortalasın və bərpa etsin. Əlbəttə, Federalistlər onun tədbirlərinə, administrasiyanın Britaniya idxalını məhdudlaşdırmaq barədə Adamsın də dəstəklədiyi qanun layihəsinə olduğu kimi əks çıxdılar. Bu vaxt artıq o, bütün praktiki niyyətlərə görə partiyası olmayan bir adam idi. Nəticədə, 1807-ci ilin yayında amerikan freqatı “Chesapeake” Virciniya körfəzindən çıxanda Britaniya hərbi gəmisi “Leopard” tərəfindən amerikan gəmisində axtarış aparılmasından və ya ingilislərin Britaniya təbəəsi kimi iddia etdikləri dörd adamı onlara verməkdən imtina etdikdən sonra, bütünlüklə atəşə məruz qaldı, amerikan komandasının bir neçə üzvü öldürüldü və yaralandı. Hirslənən Adams bir daha inanmalı oldu ki, partiya ilə və ya partiyasız belə dözülməz hərəkətlərə qarşı güclü tədbirlərin görülməsi vaxtı gəlib çatmışdır. Yerli federalist qulluqçularla bu hadisəyə etiraz etmək üçün o, Bostonda şəhər mitinqi keçirmək məsələsini qaldırdı. Görkəmli Federalistlər, hətta “Leopard”ın hücumuna 51 haqq qazandırmağa cəhd edəndə, qəzəblənərək öyrəndi ki, onun kədərli məmnunluğu üçün Respublikaçılar partiyası həmin həftə ştatın Nümayəndələr Palatasında bənzər bir kütləvi mitinqi keçirmək istəyirlər. Federalist “Repertory” qəzeti sədaqətlə xəbərdar edirdi ki, bu mitinq “əməlin nizamsız və səs-küylü obrazından” başqa bir şeyi təmsil etmir. Ora heç bir düzgün və şərəfli adam “gəlməyəcəkdir”. Lakin Con Kvinsi Adams gəldi və baxmayaraq ki, sakitləşdirici kimi xidmət etməkdən imtina etmişdi, o, heç nəyə məhəl qoymadan qrupun mübarizə qətnaməsini hazırladı, bu Prezidentin üzərinə iştirak edənlərin həyatları və taleləri üçün “istənilən, ancaq ciddi” tədbirləri dəstəkləmək vəzifəsini qoyurdu. Bu vaxt Federalistlər qəzəblənmişdilər, buna baxmayaraq, onlar tələsik qaydada rəsmi şəhər mitinqi keçirdilər. İkiüzlü qaydada həm də Prezidenti dəstəkləməkləri barədə vəd verdilər, bəyan etdilər ki, Con Kvinsi Adams açıq şəkildə respublikaçıların mitinqinə qatıldığına və digər səbəblər üzündən “dönüklüyünə görə öz boynunun vurulmasına...” gəlib çıxacaqdır, “və artıq partiya ilə hansısa bir əlaqəyə ümid bəsləyə bilməz”. Sonralar Senatorun izah etdiyi kimi, bu elə bir epizod idi ki, “həmin gündən və əbədi olaraq məni Federalist partiyasının şurasından uzaqlaşdırmışdı”. 1807-ci ilin 18 sentyabrında Cefferson Konqressi britaniyalılara qarşı, bütün gələcək beynəlxalq ticarəti effektiv qaydada dağıdan embarqonu tətbiq etmək kimi cavab verməklə, bu tədbir millətin aparıcı kommersiya ştatı olan Massaçusets üçün açıq şəkildə dağıdıcı xarakter daşıdı, - bu, Massaçusetsdən olan Con Kvinsi Adams idi ki, Senat zalında ayağa qalxıb seçilmiş komitəyə ünvanlanan müraciətlə çıxış etdi; o, komitənin sədri seçildi; və Embarqo qanununun layihəsinin və Britaniya gəmilərinin amerikan sularına girməsinin qarşısını almaq barədə onun özünün irəli sürdüyü qanun layihəsinin hər ikisi haqqında məlumat verdi. “Bu tədbir sənə və mənə bizim yerlərimiz hesabına başa gələcəkdir” deyə gənc Adams öz kolleqasına xəbərdarlıq etdi, seçilmiş komitə öz işini yekunlaşdırdı və onun üzvləri Senatın zalına yollandılar, “lakin özəl mənafe ictimai faydaya əks qaydada qoyulmalı idi”. 52 Onun sözləri səhvsiz olaraq, peyğəmbərcəsinə deyilmiş sözlər idi. Onun köməyi ilə Embarqo Billi (qanun layihəsi – tərcüməçi) qanuna çevrildikdən sonra Massaçusetsdə Boston Çay partiyası (1773-cü ildə Amerikan İnqilabı ərəfəsində Britaniyanın birbaşa vergi qoyması cəhdlərinə müqavimətin kulminasiya nöqtəsində yaranmışdı, bu vaxt Mohauk hinduları kimi maskalanmış işləyən adamlar 342 yeşik gömrükdən keçmiş çayı dənizə tökmüşdülər. Digər limanlar çay gəmilərinin onlara daxil olmasından imtina etmişdilər. Bostonluların çayı dənizə tökməsi tarixdə “Boston çay dəstgahı” kimi məşhurdur – tərcüməçi) günlərini xatırladan etiraz tufanı qalxdı. Ştatda amerikan ticarət donanmasının əsas hissəsi və praktiki olaraq bütün gəmiqayırma və balıq ovu sənayesi yerləşirdi. Embarqo gəmiqayırma sənayesini bütünlüklə bekar qoydu, gəmi ticarətini dağıtdı və balıq ovu gəmilərini sahilə bağladı. Ərazidə durğunluq, iflasa uğrama, dərd və oradan əhalinin çıxıb getməsi ümumi hala çevrildi. Nə tacirləri, nə dənizçiləri inandırmaq mümkün deyildi ki, bu akt onların xeyiri üçündür. Hətta Yeni İngiltərədən olan fermerlər öz mallarının bazarda qalıb satılmadığını gördülər, onların ixrac üçün olan çıxış yolları isə bağlanmışdı. Federalist liderlər təkid edirdilər ki, bu, Ceffersonun Yeni İngiltərənin inkişafını məhv etmək, İngiltərəni müharibəyə təhrik etmək və fransızlara kömək etmək cəhdi idi. Hətta Yeni İngiltərə Respublikaçılarının Prezident qanun layihəsini müdafiə etməkdən imtina etmələrinə baxmayaraq, Federalist partiyası nəticə üzrə ağır hesab aparsa da, Massaçusets Qanunvericiliyinin hər iki palatasındakı hakimiyyətə zəfər qaydasında qayıtmışdı. Ceffersona və onun Embarqosuna Federalistlərin böyük nifrət bəsləməsinə baxmayaraq, Massaçusets Federalistləri, tacirləri və digər vətəndaşlar öz Senatorunun fərariliyinə hətta daha acı şəkildə yanaşaraq, onu düşmən dərəcəsinə endirmişdilər. Nortamptonun “Hampshire Gazette”-si ona “zibil yığan partiya” deyə fınxırırdı, yazırdı ki, “həm quruda, həm suda yaşayan ambitsiyalı siyasətçilərdən biri olmaqla, hərdən bir hər ikisində sığınacaq tapır, lakin axırda palçıq içərisində məskunlaşır”. Salem şəhərinin “Gazette” adlı gündəlik mətbuatı deyirdi ki, Adams “üstün gələn partiyada özünə rəğbət arayan... populyarlıq Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|