4-iii psihologija tur indd

83
sağlık mesleki okullar için
da yeterince hesap yürütmezler
. Sağlık çalışanları kendi sağlığı hakkında 
devamlı olarak hesap yürütmeli: kendi yaşama tarzı için iyi düşününüz, 
size problem olan ve huzursuz eden şeyleri değiştirmeye çalışın, iş yerinde 
elinizden geldiği kadar çaba sarfedin. İş önemlidir ama sizi boş zamanı-
nızda fazla yüklememelidir. Kendiniz ve yakınlarınız için zaman ayırınız, 
bu şekilde hastalara da yardımcı olacaksınız. İş yerinizde sizin iş ve hayat 
güçlükleriniz hakkında kunuşabileceğiniz birinin olması iyidir. Ailesi veya 
arkadaşı olan kişiler stresli durumları daha kolay atlatırlar. Sağlıklı yaşa-
maya, sağlıklı bir yaşam felsefesi uygulamaya çalışınız. Kendi kişiliğiniz ve 
uzmansal açıdan yetişmeniz için hesap yürütünüz, mucize yapmanızı bek-
lemeyiniz. Hüzünlüyseniz, sinirli, negatif enerjiyle doluysanız, gerginliği 
boşaltma yolunu bulunuz.
Sağlık çalışanını rahatsız eden ve memnuniyetsizliğe yol açan sayısı 
çok durum vardır: Disiplinli olmayan hastalar, beden temizliği kötü olan 
hastalar, suçluluk duygusu, (hastalıkla ilgili beklentiler her zaman gerçek-
çi olmalı) hastanın ölümü vb. Ölüm bu mesleğin ayrılmaz bir parçasıdır, 
her zaman dokunucudur, ancak hayata reel ve sağlıklı bakışımız varsa, bu 
olayla çok daha kolay yüzleşebileceğiz.
◆ Sağlık çalışanı mesleği komplekslidir, çünkü hastanın aile üyeleri 
de kapsam içindedir. Onlar hastanın rahatsızlığı dolayısıyla ağır sarsıntı 
içindeler, hastalık, tedavi ve neticelerle ilgili değişik enformasyonlar ister-
ler,. Onlar ek olarak mali harcamalarla da yüklü olmaktadırlar. Bunun için 
onların duyguları ve hasta karşısındaki tutumları dolayisiyle, ailenin duy-
gularına etki etmeliyiz. Olaylara dramatik boyut vermemeliyiz, küçümse-
me de yapamayız. Durumu ne çok iyi ne de çok kötü göstermemeliyiz. 
Onlarda çalışanların hasta için kaygılı oldukları duygusunu uyandırmak 
lazım. Aile üyeleri hastaya ziyaret sırasında hasta hakkında bilgi istemeleri 
oysa çalışanın hangi hastadan söz edildiğini hatırlayamaması vakaları sık-
tır. Bu durum aileye çok olumsuz yansır ve insanlar hastanın doğru yere 
getirilip getirilmediği konusunda haklı olarak endişe duymaya başlarlar.
Aile üyelerinin hasta karşısında nasıl davranmalı diye yön göster-
memiz iyidir, bu şekilde hastanın ruh haline olumlu etki edeceklerdir. Bazı 
hastalar (geriyatri veya psikiyatri bölümleri) kendilerine yemek verilme-
diği, paralarının çalındığını ve benzeri ifadeler vermektedirler. Bu onların 
psikolojik yaşamındaki bozukluğun neticesidir, dolayisiyle akrabaları ha-
berdar edilmelidir. 

---

84
Psİkolojİ
◆ Tekniğin ilerlemesiyle ve tıpta icra edilemsiyle giderek daha çok 
tıbbın dehümanizasyonundan söz edilmektedir. Tekniğin teşhis koyma 
ve tedavide kaçınılmaz olduğu su götürmez bir gerçektir, ancak sağlık 
çalışanlarının sıcak ve insani davranışı olmaksızın tedavinin çok daha 
bileşik olacağı da bir gerçektir.
DUYGULARIN PSİKOLOJİK SAĞLIĞA ETKİSİ
Duygular motivasyonlarla birlikte insanın psikolojik hayatında 
baş yerde bulunmaktadırlar. Bazan mesela okumak, algılar, spor, insan-
lar arasında ilişkilerde yardımcı olmaktadırlar. Ancak bazan aşırı güçlü 
duygular zararlı olabiliyorlar, mesela: sınavdan evvel duyulan heyecan, 
algılama nesnelliğini azaltırlar vb. Aşırı duygusallık ağrı duygusunu 
azaltır yani sancı kesici etkisi olur. Beden hastalıkları duygusal yaşamda 
meydana gelen değişikliklerle derin bağlantı içindedir ve aksine, güçlü 
duygusal yaşantılar bedende değişikliklere neden olmaktadır. Bu doğ-
rultuda kimi patolojik belirtilere işaret edeceğiz.
PATOLOJİK ETKİ 
- son derece duygusal bir tepkidir - hastanın 
bilinci kapanır, oryentasyonu olmaz ve şu özellikler gözlenir: 
- Neden ve tepki arasında boyut farkı,
- Bilincin daralması,
- Psikomotorik huzursuzluk (kaba davranışa kadar gelişebilir),
- Ani başlangıç ve son,
- Etki durumu esnasında amnezi.
Hasta bu durumda en değişik kriminel davranışlarda bulunabilir 
(yaralanma, cinayet) ve bunlar tıbbi-adliye tartışmalarına konu olur. Bu 
hastalar için tipik olan şudur: önemsiz bir neden dolayısıyla doğan tepki 
anlamsızdır, hasta öfk elidir, saldırgandır, bağırıp çağırır, bakışı küttür 
etrafını tanımaz (bilinç darlığı). Cinayet işlediyse bu çok zalimdir. 
Patolojik afekt (etki) durumunda olan kişiye yanaşırken çok dik-
katli olmalıyız, çünkü böyle bir kişinin yanında olan herkes saldırganlık-
tan payını alabilir. Patolojik etki genelde epilepsi, isteri hastaları, alkol, 
uyuşturucu ve zehirlenme vakalarında en çok görülen ruhi bozukluktur. 
Patolojik etki içinde olan kişi kontrol dışındadır ve etki esnasında yap-
tıkları psikiyatri ve kriminolojide ekspertiz konusudur.

---

85
sağlık mesleki okullar için
STRES
 - Stres İngilizce kökenli bir kelimedir ve organizmanın 
psikolojik veya fiziksel açıdan aşırı  yüklenmesi demektir. Organizmada 
meydana gelen yoğun değişiklikler, vegetatif sinir sistemi ve iç salgı bez-
lerinin yoğun aktivitesi sonucudur. Organizma bu alarm verici tepkiyle 
meydana gelen yeni duruma adım uydurmaya çalışmaktadır.
 
Günümüzde insan çok yoğun, gergin ve koşturmacalı bir hayat 
yaşadığı için stresli durumlar sıkça rastlanan vakalardır. Stres nedenleri 
değişik olabilir: psikojen (patolojik etki), zehirlenme (gıda, zehir, uyuş-
turucu, alkol), virüs enfeksiyonları, beyin ya da kalp enfarktüsü, hava 
sıcaklığının değişmesi
 vb. Diğer sözlerle ani ve güçlü etkide bulunan 
ve organizmanın homeostazını değiştiren tüm etkenler neden olabilir. 
Stres birkaç aşama olarak geçer:
-Alarm - sayısı çok belirgin beden değişikliği meydana gelebilir, 
bunlardan bazıları çok ağır olabilir ve ölümle sonuçlanabilir (mesela 
kalp enfarktüsü). 
-Direniş - bu aşamada organizma kendi mekanizmalarıyla ve uz-
mansal yardım ile desteklenerek, kaybolan dengesini geri çevirmeye ça-
lışır.  
-Yorgunluk - organizmanın tehlikeli durumu atlattığı ve yavaşça 
normale döndüğü son aşamadır. 
Bu aşamaların uzunluğu her şeyden evvel stres nedenleri, yoğun-
luğu ve organizmanın önceki psikolojik ve fiziki durumuna bağlıdır.
İnsan adım uydurup stresi aşmaya başaramaz ise, özellikle bu stres 
psikoloji kökenli ise, devamlı yorgunluk, uykusuzluk hisseder, iştahı za-
yıfl amaya başlar ve diğer değişiklikler meydana gelir.
Stres durumunda insanın düşünmesi, psikomotoriğinde büyük 
değişiklikler olur, bilinçte bile değişiklik meydana gelebilir.
KAYGI DUYGUSU (anksiyete)
 - yorucu ve hoş olmayan, can 
sıkıntısı kaygı yaratan bir duygudur. Hasta endişelidir ancak duyduğu 
korkuyu tam olarak tanımlayamaz, ağlayası gelir ama nedenini kestire-
mez. İnsanlar belirli bir koruku durumunda çok cesaretli de olabilirler. 
Kaygı durumunda çaresizilik başlıca özelliklerden biridir. Bu durum 
tedricen başlar, hastalar tam olarak ne zaman başladığını hatırlamazlar, 
uzun sürer ve hastayı gerçekten de yorar. Bunun nedenleri dış ortam-
dan (başarısızlıklar, ortam ile geçimsizlik, pozisyon memnuniyetsizliği) 

---