4-mavzu: Hujjatlarning bibliografik tavsifini tuzishning umumiy metodikasi Reja: Bibliografik tavsifning ta’rifi 2

Kutubxona va bibliografik tasnifning ta’rifi
Kutubxona va bibliografik tasniflash tizimlari taqdim etayotgan eng muhim hissalardan biri axborotni samarali tashkil etish va olish qobiliyatidir. Axborotning katta miqdori mavjud bo‘lgan ushbu raqamli asrda kutubxonalar bilimlar ombori sifatida hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Dewey o‘nlik tasnifi yoki Kongress kutubxonasi tasnifi kabi tasniflash tizimlaridan foydalangan holda, kutubxonalar resurslarni toifalarga ajratadi va tartibga soladi, bu foydalanuvchilarga ma’lum mavzular bo‘yicha materiallarni osongina topish imkonini beradi.
Bu tadqiqotchilarga, talabalarga va hatto oddiy o‘quvchilarga tegishli va ishonchli ma’lumotlarni topishda yordam beradi.
Kutubxona-bibliografik tasnifning ahamiyati
Kutubxona va bibliografik tasniflash tizimlari ma’lumotlarni yanada samarali tashkil etish va qidirishni osonlashtirish uchun vaqt o‘tishi bilan rivojlandi. Hozirgi vaqtda LCC Amerika Qo‘shma Shtatlaridagi akademik kutubxonalarda keng qo‘llaniladi, DDC esa ommaviy kutubxonalarda keng tarqalgan. Kutubxona tasnifining yaratilish tarixini 19-asrga borib, kitoblarni tizimli tartibga solish zarurati yaqqol namoyon bo‘lgandan keyin kuzatish mumkin.
Kutubxona tasnifining yaratilish tarixi
Tasniflash tizimlarining dastlabki urinishlari Mesopotamiya va Misr kabi qadimgi sivilizatsiyalarga to‘g‘ri keladi.
Ushbu dastlabki tizimlar artefaktlar va hujjatlarni funksional yoki moddiy mezonlarga ko‘ra tasniflashga qaratilgan. Masalan, Mesopotamiyada mixxat yozuvlari mazmuni va maqsadiga ko‘ra tasniflangan bo‘lsa, Misrda “O‘liklar kitobi” mavzu va boblar bo‘yicha tuzilgan. Ushbu dastlabki tasniflash tizimlari keyingi asrlarda yanada murakkab tizimlarning rivojlanishi uchun asos yaratdi.
Tasniflash tizimlariga dastlabki urinishlar
Qadimgi kutubxonalar nafaqat kitoblar ombori, balki murakkab toifalarga ajratish tizimiga ega murakkab tashkilotlar edi. Eng mashhur qadimiy kutubxonalardan biri bo‘lgan Iskandariya kutubxonasi tarix, fan va falsafa kabi mavzularga asoslangan turli bo‘limlarga ajratilgan. Har bir bo‘limda kitoblar belgilar, raqamlar yoki harflar yordamida kichikroq toifalarga bo‘lingan. Masalan, Rimning atoqli notiq olimi Kvintilianning asarlari kutubxonaning katalog tizimida “Q” harfi ostida berilgan. Ushbu noyob tashkiliy tizim axborotni samarali qidirish imkonini berdi va kutubxonaning intellektual faoliyat markazi maqomini oshirishga yordam berdi.