4-mavzu: Hujjatlarning bibliografik tavsifini tuzishning umumiy metodikasi Reja: Bibliografik tavsifning ta’rifi 2

Axborotni tashkil qilish va olishda bibliografik tavsifning ahamiyati
Bibliografik tavsif axborotni tashkil qilish va olishda, ayniqsa raqamli davrda hal qiluvchi rol o‘ynaydi. U samarali qidirish va kirish imkonini beruvchi resurslarning har xil turlarini toifalarga ajratuvchi va tavsiflovchi tuzilgan metama’lumotlarni taqdim etish usuli bo‘lib xizmat qiladi. Sarlavha, muallif, nashr sanasi va boshqa tegishli ma’lumotlarni to‘g‘ri qayd etish orqali bibliografik tavsif foydalanuvchilarga keng ma’lumot landshaftlarida harakat qilish imkonini beradi.
Bundan tashqari, u keng qamrovli kataloglashtirish va indekslash orqali resurslarni topishga yordam beradi. Shuning uchun bibliografik tavsif foydalanuvchilar qidirayotgan ma’lumotni osongina topishi va olishi uchun muhim ahamiyatga ega.
Bibliografik tavsif sohasidagi ikkinchi asosiy nazariya “foydalanuvchiga yo‘naltirilgan yondashuv”dir. Ushbu yondashuv bibliografik tavsiflarni tuzishda foydalanuvchilarning talab va qiziqishlarini hisobga olish muhimligini ta’kidlanadi. Ta’kidlanishicha, bibliografik tavsifning asosiy maqsadi ob’ektning fizik tavsifini berishdan ko‘ra, foydalanuvchilar uchun ma’lumotlarga kirish va uni qidirishni osonlashtirishdir.
Ushbu nazariya foydalanuvchilarning turli xil ma’lumotlarga bo‘lgan ehtiyoji va afzalliklariga ega ekanligini tan oladi va u ochiqlik va qulaylikni oshirishi mumkin bo‘lgan foydalanuvchilar uchun qulay formatlar va metama’lumotlar standartlarini qabul qilishni rag‘batlantiradi. Bundan tashqari, foydalanuvchiga yo‘naltirilgan yondashuv bibliografik tavsif amaliyotlarini takomillashtirishda foydalanuvchilarni o‘rganish va fikr-mulohazalarning muhimligini ta’kidlaydi, tavsiflar foydalanuvchilarning ma’lumot qidirish xatti-harakatlari va kutishlariga mos kelishini ta’minlaydi.
Bibliografik tavsifning tarixiy rivojlanishi
Bibliografik tavsifning tarixiy rivojlanishida asosiy e’tibor kitoblarning oddiy ro‘yxatidan to‘liqroq yondashuvga o‘tdi. Kutubxonalarning o‘sishi va samarali kataloglash tizimlariga bo‘lgan ehtiyoj turli nazariyalar va standartlarning rivojlanishiga olib keldi. 19-asrning taniqli kutubxonachisi Charlz Ammi Katterning ishi zamonaviy bibliografik tavsifga asos solgan.
Uning tamoyillari Xalqaro kutubxonalar uyushmalari va institutlari federatsiyasi (IFLA) tomonidan yanada kengaytirildi va Xalqaro standart bibliografik tavsifga (ISBD) kiritildi.
Bu ishlanmalar kutubxonalarda axborot resurslarini tashkil etish va ulardan foydalanish imkoniyatining ortib borayotgan e’tiborini aks ettiradi.