4-mavzu: Hujjatlarning bibliografik tavsifini tuzishning umumiy metodikasi Reja: Bibliografik tavsifning ta’rifi 2

Qadimgi kutubxonalar va ularning tashkil etilishi
Diniy muassasalar tarix davomida tasniflash tizimlarida muhim rol o‘ynagan. Ushbu muassasalar ko‘pincha o‘z izdoshlari uchun muhim bilim va yo‘l-yo‘riq manbalari bo‘lib xizmat qiladigan Injil yoki Qur’on kabi diniy matnlarni yaratish va tartibga solish uchun mas’ul bo‘lgan. Bundan tashqari, diniy muassasalar ushbu matnlar doirasida ularni mavzular yoki mavzular asosida muayyan bo‘limlar yoki boblarga bo‘lish orqali o‘zlarining toifalarga bo‘lish tizimlarini yaratdilar. Shunday qilib, diniy tasnif nafaqat diniy matnlarning tashkil etilishini, balki odamlarning diniy ta’limotni qanday qabul qilishini va talqin qilishini ham shakllantirdi.
Dewey Decimal Classification System (DDCS) eng keng tarqalgan kutubxona tasniflash tizimlaridan biridir. U 19-asr oxirida amerikalik kutubxonachi Melvil Dyui tomonidan ishlab chiqilgan. DDCS kitoblar va boshqa kutubxona materiallarini o‘nlik sanoq sistemasi asosida tartiblaydi, turli mavzularga raqamlarni beradi va ularni ierarxik tartibda joylashtiradi. Ushbu ierarxik tuzilma kutubxona foydalanuvchilari uchun ma’lumotlarni osongina ko‘rib chiqish va olish imkonini beradi. Bundan tashqari, DDCS kutubxonalar va foydalanuvchilarning o‘zgaruvchan ehtiyojlariga moslashish uchun yangilanishlar va qayta ko‘rib chiqishlardan o‘tdi, bu uning raqamli asrda doimiy dolzarbligi va qo‘llanilishini ta’minlaydi.
1876 yilda Melvil Dyui tomonidan yaratilgan Dewey o‘nlik tizimi kutubxona fondlarini tashkil qilish va ulardan foydalanish imkoniyatiga sezilarli ta’sir ko‘rsatdi. Uning qabul qilinishi nafaqat jamoat va akademik kutubxonalarda, balki butun dunyo bo‘ylab maktab kutubxonalarida ham keng tarqalgan. Milano ma’lumotlariga ko‘ra, ushbu tizimning samaradorligi uning materiallarni mavzu toifalari bo‘yicha tasniflash qobiliyatidadir, bu esa homiylarga osongina harakat qilish va muayyan resurslarni topish.
Dyui o‘nlik tizimining ta’siri bugungi kungacha kuchli bo‘lib, kutubxonalarning o‘z to‘plamlarini tasniflash va tartibga solish usullarini shakllantirmoqda.