4-tema: Tálim dizimin tartipke salıwshı nizamlar hám nizam astı hújjetleri Reje

Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisiniń palataları Ózbekstan Respublikasınıń Konstitutsiyası hám nızamları tiykarında hámde olardı orınlaw ushın qararlar tárizinde normativ-huqıqıy hújjetler qabıl etiledi.
Ózbekstan Respublikasınıń Prezidenti Ózbekstan Respublikasınıń Konstitutsiyası hám nızamları tiykarında hámde olardı orınlaw ushın pármanlar, qararlar hám biylikler tárizinde normativ-huqıqıy hújjetler qabıl etedi.
Prezident Pármanları – konstitutsiyalıq huqıqtıń ayrıqsha deregi. Pármanlar Ózbekstan Respublikası Konstitutsiyası hám nızamlarǵa muóapıq hám olardıń orınlanıwın támiyinleó maqsetinde qabıl etiledi. Qaraqalpaqstan Respublikasında Ózbekstan Respublikası menen Qaraqalpaqstan Respublikası Konstitutsiyalarınıń hám nızamlarınıń sózsiz ústinligi moyınlanadı. Bul norma Qaraqalpaqstan Respublikası Konstitutsiyasınıń 15-statyasında kórsetilgen. Pármanlar tek ǵana mámleket basshısı, anıǵıraǵı, Prezident tárepinen qabıl etiledi. Pármanlardıń mámlekettiń barlıq aymaǵında orınlanıwı májbúriy, sonıń menen birge, bul hújjet Konstitutsiya hám nızamlarǵa qayshı bolmawı kerek. Bul kórsetilgen Prezident pármanı hám biylikleri nızam astı hújjetleri qatarına kiredi.
Húkimet qararları hám jergilikli mámleketlik hákimiyattıń hújjetleri konstitutsiyalıq huqıqtıń deregi bolıp esaplanadı. Húkimet atqarıóshı hákimiyat uyımı bolǵanlıǵı sebepli hámme ushın májbúriy qararlar hám buyrıqlar shıǵaradı. Jergilikli basqarıw uyımları ózleriniń huqıqıy hújjetlerin qabıl etedi. Olardıń qabıl etken nızam astı hújjetleri Konstitutsiya, nızam, párman, húkimet qararları, oraylıq mámleketlik basqarıw uyımları aktlerine muwapıq hám olardıń orınlanıwın támiyinlew ushın shıǵarıladı. Olar óz aymaǵı sheńberinde konstitutsiyalıq huqıq predmetine kiriwshi máselelerdi tártipke saladı.
Ministrler Kabineti Ózbekstan Respublikasınıń Konstitutsiyası hám nızamları, Oliy Majlis palatalarınıń qararları, Prezidenttiń pármanları, qararları hám biylikleri tiykarında olardı orınlaó ushın qararlar túrinde normativ-huqıqıy hújjetler qabıl etedi.
Ministrlikler, mámleketlik komitetler hám vedomstvalar óz wákilligi sheńberinde buyrıqlar hámde qararlar túrinde normativ - huqıqıy hújjetler qabıl etedi.
Ministrlikler, mámleketlik komitetler hám vedomstva buyrıqları hámde qararları Ózbekstan Respublikasınıń Konstitutsiyası hám nızamları, Ózbekstan Respublikası Oliy Majlis palatalarınıń qararları, Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń pármanları, qararları hám biylikleri, Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń qararları hám biylikleri muóapıq hámde olardı orınlaw ushın qabıl etiledi.
Buyrıqlar ministrler tárepinen yaki vedomstvo atınan qararlar qabıl etiw jeke tártipte ámelge asırılatuǵın vedomstvolar basshıları tárepinen qabıl etiledi. Qararlar mámleketlik komitetler tárepinen yaki vedomstvo atınan qararlar qabıl etiódi usı vedomstvonıń kollegial uyımı ámelge asıratuǵın vedomstvolar tárepinen qabıl etiledi. Ministrlikler, mámleketlik komitetler hám vedomstvolardıń buyrıqları hám qararları basqa ministrlikler, mámleketlik komitetler yaki vedomstvolar menen kelisilip qabıl etiliói múmkin. Ministrlikler, mámleketlik komitetler hám vedomstvolar tárepinen qospa qararlar tárizinde normativ-huqıqıy aktler qabıl etiliói múmkin. Ministrlikler, mámleketlik komitetler hám vedomstvolardıń strukturalıq bólimsheleri hámde aymaqlıq uyımları normativ-huqıqıy aktler qabıl etió huqıqına iye emes.
Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımları óz wákillikleri sheńberinde sheshim túrinde normativ-huqıqıy aktler qabıl etedi.
Jergilikli mámleketlik hákimiyat uyımlarınıń qararları Respublikası Konstitutsiyası hám nızamları, parlament qararları, Prezidentining pármanları, qararları hám biylikleri, húkimet qararları hám biylikleri, sonday-aq jergilikli mámleketlik hákimiyattan joqarı turıóshı uyımlardıń qararları tiykarında hám olardıń orınlanıóı ushın qabıl etiledi.
Hár qıylı normativ-huqıqıy aktlerdiń yuridikalıq kúshi boyınsha óz-ara qatnası Respublika Konstitutsiyasına, normativ-huqıqıy aktti qabıl etken uyımlardıń óákilligi hám statusına, usı aktlerdiń túrlerine, sonday-aq normativ-huqıqıy akt qabıl etilgen sánege muóapıq belgilenedi. Normativ-huqıqıy akt ózine salıstırǵanda joqarı yuridikalıq kúshke iye bolǵan normativ-huqıqıy aktlerge muóapıq bolıóı shárt. Normativ-huqıqıy aktler arasında sáykes kelmewshilikler payda bolǵan jaǵdayda, joqarı yuridikalıq kúshke iye bolǵan normativ-huqıqıy akt qollanıladı.
Birdey yuridikalıq kúshke iye bolǵan normativ-huqıqıy aktler arasında sáykes kelmewshilikler payda bolǵan jaǵdayda, keyinirek qabıl etilgen akt rejeleri háreket etedi (ministrliktiń, mámleketlik komitettiń yaki vedomstvoda kórsetilgen jaǵday buǵan kirmeydi). Eger normativ-huqıqıy aktti qabıl etken ministrliktiń, mámleketlik komitettiń yaki vedomstvonıń jámiyetlik qatnasıqlardıń belgili bir tarawın huqıqıy tárepten tártipke salıw ushın arnawlı wákilligi bolsa, usı uyım qabıl etken akt birdey dárejedegi basqa ministrlik, mámleketlik komitet yaki vedomstvo tárepinen qabıl etilgen normativ-huqıqıy aktke salıstırǵanda joqarı yuridikalıq kúshke iye boladı. Normativ-huqıqıy akt ózine salıstırǵanda joqarı yuridikalıq kúshke iye bolǵan normativ-huqıqıy aktlerge muwapıq bolıwı shárt. Normativ-huqıqıy aktler arasında sáykes kelmewshilikler payda bolǵan jaǵdayda, joqarı yuridikalıq kúshke iye bolǵan normativ-huqıqıy akt qollanıladı.

2.