5-mavzu: Shaxs hissiyoti, irodasi, bilish jarayonlari, motivasiyasi, o‘z-o‘zini anglashi diagnostikasi va psixokorreksiyasi. Reja

Qo‘rquv xolati diagnostikasi va psixokorreksiyasi.
Qo‘rquvni eksperimental o‘rganish o‘zgaruvchan ong holatida qo‘rquv tabiatini tushunishga qaratilgan bo‘ladi.Tajriba mashg‘ulotlari ishtirokchilarida izlanish uchun bir necha ijobiy va salbiy hissiyotlarni (ikkiyoqlama) tanlash va hayotda qanday namoyon bo‘lishlarini kuzatish so‘raldi. Birinchidan, tuyg‘u kashf kerak edi, keyin qarama-qarshi tuyg‘u paydo qilish kerak. Keyinchalik (boshqa sinflarda) yoki shu guruhda balki uyda bir qancha salbiy his-tuyg‘ularni o‘rganilib, ularni energetik o‘rganish taktikasi (tuzatish yoki psixoterapiya) ishlab chiqildi. ( manba: Korneyenkov Sergey Semenovich. “Psixodiagnostika, psixokorreksiya va ongning o‘zgargan holatlarida sub’yektiv qo‘rquv tajribalarining psixoterapiyasi.” Psixodiagnostika, psixokorreksiya i psixoterapiya sub’yektivnыx perejivaniy straxa v izmenennыx sostoyaniyax soznaniya // Psixolog. – 2013. – № 4. – S. 238 - 278. DOI: 10.7256/2306-0425.2013.4.122 URL: https://nbpublish.com/library_read_article.php?id=122)
Mavzu: men va mening qo‘rquvim. Bayonnoma № 3. Mariya . Tadqiqot o‘tkazgan vaqt: 5 daqiqa. Qayd vaqt: 45 daqiqa.
"Ko‘zlarimni yumganimdan keyin, bir ozdan so‘ng atrof nurdan qora nuqta paydo bo‘ldi. Bu qorong‘ulik markazda yanada zich edi,bu markaz mening barcha qo‘rquvni birlashtirgan bir qo‘rquv edi. U menga, men unga gapirishni istamadik, lekin meni qo‘rqitib boshladi, chunki u menga mening qo‘rquvlar haqida menga aytib boshladi. U meni juda yaxshi bilardi, men u bilan kelishishim kerak ekanligini tushundim. U menga yaqin kelib, ikkalamiz birga havoga ko‘tarildik va u yerdan qo‘rquvlarimni ko‘rdim.( tasviridagi chizmada asosiy qo‘rquv ko‘rsatilib va boshqa ko‘plab qo‘rquvlar undan har tomonlama "qochib ketdi"ganligi chizilgan). Qo‘rquv raqamlarning biriga yoki boshqasiga ishora qildi va ular ajralib ketishdi, o‘zlarini menga ko‘rsatishdi. Bu yerda ko‘plab qo‘rquv bor edi, jismoniy tana uchun ham, aqliy va axloqiy holat uchun ham qo‘rquvlar bor edi. Asosiy qo‘rquvni sizga ko‘rsatmoqchiman. U boshqalardan ancha katta bo‘lib, toshga, ulkan, qora toshga o‘xshardi. Undan, qo‘ziqorin uyida bo‘lgani kabi, boshqa barcha qo‘rquvlarga iplar bor edi. Biz unga yaqinroq uchib borar ekanmiz, orqada, ilgari ko‘rinmas tomonda juda katta oq harflar bilan yozilganini ko‘rdim: "o‘zingni ko‘rsatishdan qo‘rqish." Bu mening muammolarim ichidan eng asoslangani edi. Do‘stlarimga ochilishdan qo‘rqish, odamlarga yaqinlashishdan qo‘rqish, qarindoshlarimga ochilishdan qo‘rqish, sevishdan qo‘rqish. Menning ko‘z oldimda bu qo‘rquvning rasmi paydo bo‘ldi Men ulardan qo‘rqqanim uchun shuncha qo‘rquvni yenga olmasligimni aytdim. Shunda qo‘rquv menga yordam berishga va’da berib jilmaydi. Oq tishlarni butunlay qora maydonda ko‘rish juda g‘alati. Ko‘z oldimda qo‘rquvlarning bu tasviri hali ham bor. Lekin o‘zim kurashishim kerak. Ehtimol, umid qilamanki, mening qo‘llanma, guruhdagi mashg‘ulotlarda o‘rganganlarim uyda menga yordam beradi.
V.V.Kucherenko, V.F.Petrenko va Rossoxin ta’kidlaganidek, konsentrasiya va boshqa usullar bilan ongning o‘zgargan holatida shaxsiy qo‘rquvlarning ajralmas psixoterapiyasini ishlab chiqishgan va bu tadqiqotlar psixoterapiya va klinik psixologiya uchun boy fenomenologiyani ta’minlaydi, terapiyaning yangi usullarini ishlab chiqishga imkon beradi, nazariy psixologiyaning ko‘plab savollariga javob berish yo‘llarini bayon qiladi.
Quyida qo‘rquv psixoterapiyasi uchun muallifning variantlardan ko‘rib chiqamiz.
1.Psixolog yoki psixoterapevtga qo‘yiladigan talablar. Ushbu texnikaning muvaffaqiyatli ishlashi uchun psixoterapevt o‘z ongi darajasini ko‘tarish, uning fikrlari, his - tuyg‘ulari va xatti-harakatlari ustidan nazoratni saqlab, tadqiqotga ongli ravishda kirishni o‘rganishi kerak-bu har qanday ijobiy psixoterapiyaning asosiy shartlaridan biridir. Psixoterapevt maxsus qobiliyatga ega bo‘lishi kerak (masalan, gipnoz) yoki boshqa odamning ongini har qanday dori-darmonlarni ishlatmasdan (nomlamasdan) og‘zaki yoki og‘zaki bo‘lmagan tarzda yuqori darajalarga moslashtirishga imkon beruvchi ong kuchi. Bemor dastlabki suhbatda o‘z roziligini bergan bo‘lsa, bu usul qo‘llaniladi. Bu psixokorreksiya va psixoterapiya davomida foydalanish maxsus g‘amxo‘rlik, keng shaxsiy amaliy tajriba va ayrim kasalliklar ( psixoz, katta zo‘ravonlik organik patologiya, intoksikasiya, yuqori isitma, inqirozlar, epileptik va isterik soqchilik, buzilgan ong va aql, shizofreniya) uchun talab qiladi, shuningdek, odamlar uxlab qolsa qayta uyg‘onmasligidan gipnoz, meditasiya, o‘z irodasini yo‘qotishdan qo‘rqadilar.
2.Psixokorreksiya va psixoterapiya mashg‘ulotlarini o‘tkazishning tashqi shart-sharoitlari. Kunduz, sukunat, qo‘shimcha narsalar, bemor va terapevt uchun qulay stul, toza kiyim, kunning birinchi yarmi va boshqalar. Dastlabki psixoterapiya suhbat-qo‘rquvlar tabiati haqida muloqot. Qo‘rquvlarning tabiati, turlari va tabiatini aniqlash va tushuntirish. Tashqi shaxsning barcha darajalarida maksimal o‘zaro tushunish va ishonchni o‘rnatish, ijobiy o‘zaro aloqalar. Suhbatda imkon bo‘lsa, qo‘rquv, qo‘rquvning shakllanishiga sabab: (hayvon, qichqiriq, jang, janjal, balandlikdan yiqilish, zulmat, ijtimoiy sabablar va juda ham ko‘p).Bunda psixoterapiya usullari bilan tanishtirish (qo‘llaniladigan usullar, ulardan qanday foydalanish, qachon va nima qilish kerakligi, ko‘rsatma va boshqalar haqida so‘zlab bering).
3. Psixoterapiya mashg‘ulotini o‘tkazish. Mashg‘ulotlarda esa hal qilinishi lozim bo‘lgan vazifalar (savollar) ni eng aniq bayon qilish (talaffuz qilish) kerak. Bu savollar bemor bilan birga shakllanishi kerak, chunki ular psixoterapiya sessiyasida asosiy nuqtalardan biri hisoblanadi. Bemorning mashg‘ulotda bo‘ladigan vaqtini (minut sonini) va mashg‘ulotdan chiqish usulini (mustaqil ravishda yoki psixolog yordamida) gapiring (ko‘rsating). Sessiya odatda 10-15 daqiqa davom etadi. Mashg‘ulotda uzoq qolish bemor uchun qiyin bo‘lishi mumkin, bu, shuningdek, qo‘shimcha energiya talab qiladi. Sessiyada terapevt va bemor o‘rtasida kommunikativ aloqa o‘rnatish kerak. Sessiyaning eng boshida bemorning "o‘ziga", ong o‘zgarishining eng yuqori darajasiga erishish uchun yuqori " men " ga bir tekis botishi uchun og‘zaki ko‘rsatma beriladi. Terapevt bemorning ong darajasiga moslashadi. Terapevt tashqi yoki ichki konsentrasiyasi bilan ong darajasini oshirish yoki o‘zgartirishga qodir bo‘lsa, bu avtomatik ravishda sodir bo‘ladi. Sessiya terapevt bilan muloqotda o‘tkazilishi mumkin, ammo u muloqosiz ham bo‘lib o‘tishi mumkin. Misol dialog bilan mashg‘ulot o‘tkazish. Terapevt: qani endi qo‘rquvingiz nimaga o‘xshashligini eslang (ko‘ring, his qiling)... (hayvon, o‘simlik, gul, inson qiyofasi, rangsiz massa, har qanday narsa va boshqalar shaklida.). Qo‘rquvingiz nimaga o‘xshaydi? Unda chiroyli xususiyatlarni yoki boshqa jozibali narsalarni toping, qo‘rquv tasviri bilan do‘stlashing , unga yaqinroq keling, qo‘rquvingizni ko‘ring va tinglang, uni haydab yubormang, uni hurmat qiling,undan g‘azablanmang, unga qo‘l bering, unga teging, uring, qo‘rquvingiz bilan do‘st bo‘ling, qo‘rquvingizni seving, uni harakatga keltiring, ya’ni qo‘rquv bilan eng do‘stona aloqaga kiring. Qo‘rquv obrazini yoningizga (ro‘parangizga) eking, diqqat bilan qarang – bu siz,bu siz, bu sizning qiyofangiz, obro‘yingizni qabul qiling, u sizning do‘stingiz Undan qanday qilib kelganini so‘rang, uni quchoqlang,myehrli qalbingizni oching, qalbingizga suratingiz kirib tursin, iliq va qalbingiz bilan uni erkalang, butun e’tiboringizni qalbingizga qarating, qalbingiz mehrga to‘la, yurak sevgi va mehrni tarqatadi, yurak sizni va barcha rasmlarni sevadi, yurak sizning suratingizni sevgi kuchi bilan eritadi va uning enyergiyasini sevgiga aylantiradi. Qancha mehringiz bo‘lsa, kuchingiz shuncha katta. Siz sevgisiz. Qalbingizga murojaat qiling, qalbingizni do‘stingizni qabul qilishini so‘rang- sevgingizning kuchi qo‘rquvni eritdi ,endi u ketdi! (Har qanday salbiy yoki ijobiy tasvir insonning energiyasidir va uni bir joyga yuborish, to‘kish, yoqish, yo‘q qilish va hokazo mumkin. Bu eng yaxshi holatda, yuqori energiya bilan o‘zgartirilishi kerak-bu sevgi energiyasiir).
Yuqorida aytib o‘tilganidek, bu texnikaning mohiyati rostlash uchun:
a) bemorni mashg‘ulotga kiriiiga yordam berish uchun;
b) ongli ravishda ularning qo‘rquv tasvirni kutib olish holatiga tayyorlash; v) muhabbatning barcha quvvatlarini chaqiring va uni (sevgini) qo‘rquv suratiga, uning o‘zgarishiga yo‘naltiring.
Agar sessiya psixoterapevt (bemor bilan muloqotda) tomonidan o‘tkazilsa, unda barcha so‘zlar yumshoq, xotirjam, aksent yoki hissiyotsiz talaffuz qilinadi. Ko‘p hollarda terapevt psixoterapiya jarayoniga aralashmaslik yoki ta’sir ko‘rsatishga harakat qilish yaxshiroqdir, chunki ichki o‘zgarish bemorning o‘zi tomonidan amalga oshiriladi. Bu kuchlar-energiyalar aqlli va kerakli effektlarni o‘zlari ishlab chiqaradi. Psixoterapiya sessiyasidan chiqishda bemorga siz normal holatiga qaytarasiz. Boshi tiniq va toza, yorqin fikrlar, Siz mehr, quvonch va muhabbat energiyasiga to‘lasiz.Endi kechalari uyqu kuchli, shifobaxsh, sog‘lom bo‘ladi. Ertalab energiya bilan to‘la uyg‘onasiz.
Terapiyadan keyingi suhbat (yumshoq, qisqa). Maqsad natijasida yuqori energiya iloji boricha uzoq vaqt davomida tana va yodda saqlanadi ishonch hosil qilish uchun yemas. Butun sessiya davomida terapevtning o‘zi nazorat ostida o‘zgargan ong holatida, o‘zi bilan mukammal xotirjamlik va uyg‘unlik holatida. Agar butun jarayon yuqori o‘z-o‘zidan boshqarilsa, bu mumkin. Shu nuqtada, butun sessiyada bo‘lgani kabi, terapevt o‘zining yuqori ongining kuchini-hayotiy, aqliy shaxsni yoki ruhni faollashtiradi. Mijoz psixoterapevt yordamida avvalo psixoterapevtning ong kuchiga rezonans tamoyili asosida moslashadi va o‘zining oliy ong kuchi bilan bog‘lanadi. Eng qulay narsa-bemorning hayot salohiyatidan foydalanish, uning ongining tarangligini oshirish, shunda tananing kasallik bilan kurashishi mumkin. Terapiya bemorning o‘z kuchi bilan amalga oshirilishi kerak, psixoterapevt faqat yordam beradi, bemor shaxsining energiyasini uning yuqori ongiga yo‘naltiradi, shaxsni ruhining ongiga moslashtirishga yordam beradi.Eng yaxshi terapevt-yuqori ongga yo‘naltiruvchidir. Haqiqiy shifo ilohiy energiya tana bo‘ylab, har bir hujayrada erkin aylanishi mumkin.
Psixoterapevtlarda shunday ibora uchraydi: "Eng yaxshi terapevt Xudo. Bemorlarga shifokor qiladigan ikki eng muhim fazilatlar bu-sevgi va rahm-shafqatdir bor.Sevgi-bu bemorga buyuradigan eng yaxshi hapdori. Sevgi in’yeksiyasini olgan bemor darhol kuchga kiradi. Har qanday bedavo kasallik sevgi bilan davolanadi. Qalbingizni tozalang va keyin hamma narsa tartibda ekanligini ko‘rasiz.Kasal odamni davolash paytida, siz unga eng yaxshi ish Xudoga xizmat, deb tushuntirish kerak.O‘tmishga intilish va kelajakka qo‘rquv inson azob-uqubatlarining asosiy sabablaridir.Meditasiya va ibodat yaxshi, lekin doimo Xudoga ishonish e’tibor berish va odamlarga fidokorona xizmat qilish yaxshiroqdir."