5 qeyri-SƏLİS Çoxluqlarin və qeyri-SƏLİs məNTİQİn təTBİQLƏRİ

Şəkil 5.15
Qeyri-səlis koordinat-parametrik AİS-in strukturu 
Tapşırıqçının linqvistik faza fəzasını ikiölçülü hal üçün cədvəl 5.8-də göstərilən LQC 
kimi təsvir etmək olar. Cədvəldəki 
o
simvolu ilə arzu olunan ən sürətli keçid prosesləri, 

simvolu ilə isə ən yavaş baş verən keçid prosesləri göstərilmişdir. Hər oxda linqvistik 
termlər nizamlanma xassəsinə malik olduğundan onlara natural ədədlər ardıcıllığı qarşı 
qoymaq olar (cədvəl 5.8).
Cədvəl 5.8 
E
MB 
MO 
MK 
SIF 
K 
O 
B 
B 
o
o
O 
K 
* 
* 
SIF 
*
o
*
o
*
o
MK 
* 
* 
MO 
E

MB 
o
o
Birinci komponenti qeyd olunmuş vektorlar üçün nizam münasibətini təyin edək: 
1
2
( , )
( ,
)
...
( ,
)
...
( ,
),
i
i
i
j
i
k
S T
S T
S T
S T





əgər 
1
2
...
...
;
j
k
T
T
T
T




1, ,
i
L

1,
j
K

Burada 
L
və 
K
uyğun olaraq xətanın və xətanın dəyişmə sürətinin term-çoxluğunun 
gücüdür. Birinci komponentləri qeydolunmuş ən yüksək ikinci komponentli nöqtələri 
yuxarı sərhəd nöqtələri, ən kiçik ikinci komponentli nöqtələri aşağı sərhəd nöqtələri 
adlandıracağıq. Aydındır ki, əgər təsviredici nöqtənin vektorunun birinci komponenti eyni 
və ikinci komponentinin qiyməti yuxarı sərhəd nöqtədən yüksəkdirsə onda keçid prosesinin 
yaxşılaşması üçün idarəetmə siqnalını kiçiltmək lazımdır. Analoji olaraq, əgər təsviredici 
nöqtənin ikinci komponenti aşağı sərhəd nöqtəsindən kiçik olarsa, onda idarəetmə siqnalını 
artırmaq lazımdır. Nəhayət vektorları yuxarı və aşağı sərhədlərinin arasında olan nöqtələrdə 
idarəetməni dəyişmək lazım deyil, çünki, bu halda sistemin hərəkəti arzuolunandır. Belə bir 
funksiyanı təyin edək: 

---

194 5 QEYRİ-SƏLİS ÇOXLUQLARIN VƏ QEYRİ-SƏLİS MƏNTİQİN TƏTBİQLƏRİ 
2
3
1
1,
(
)
0,
1,
ab
ab
ab
ab
P
SAT P
P
P

 


 


 

(5.47) 
Burada 
ab
P
( , )
a b
vektorlu təsviredici nöqtə, 
1

, 
2

və 
3

isə idarəetməni artırma, 
azaltma və dəyişməz saxlama rejimlərinə uyğun olan vektorlar çoxluğudur. Bu çoxluqları 
müvafiq olaraq müsbət, mənfi və işarəsiz çoxluqlar adlandırmaq olar. Sonuncunun arzu-
olunan çoxluq da adlandırmaq olar. Təsviri nöqtə ilə arzuolunan çoxluqlar arasında “məsa-
fəni” təyin etmək üçün aşağıdakı funksionalı daxil edək 
min(|
|
|
|)
(
, )
(
)
( , )
( )
ab
ab
a
c
b
d
P
SAT P
c d
P






  

 


, 
(5.48) 
burada 
,
( )
1,
( )
,
( )
1 .
йухары сярщяд яэяр
ашаьы сярщяд яэяр
SAT P
P
SAT P




 
 


Aydındır ki,
0


, əgər
3
ab
P
 
; 
0


əgər 
1
;
ab
P
 
0


əgər 
2
ab
P
 
. 
Onda (
, )
0
ab
P

 
 
yazmaq olar.
Beləliklə (5.46), (5.47) və (5.48) əsasında parametrik idarəetmənin “qeyri-səlis tənzim-
ləyicisinin” hasil etdiyi korreksiya və uyğunlaşdırıcı siqnalın termlər çoxluğunu formalaş-
dırmaq olar. 
{ ,
( ( ))}
ij
ij
ij
R
r
r t


, 
4
( ( )
exp(
| ( )
|)
ij
ij
ij
r t
g
r t
r




, 
(
, )
ij
ij
r
M
P




1, ,
1,
i
k
j
L


. 
(5.49) 
Burada 

miqyas əmsalı, 
K
və 
L
xətanın və xətanın dəyişmə sürətinin term çoxluq-
larının gücüdür. Nəticədə aşağıdakı şəkildə linqvistik qaydalar toplusunu alırıq: 
ƏGƏR 
E
i
E

-dirsə VƏ ƏGƏR 
E

j
E

-dirsə, ONDA 
R
ij
R

-dir 

---

5.3 Qeyri-Səlis İntellektual İdarəetmə 195 
Bu qaydalar əsasında parametrik idarəetmənin “qeyri-səlis tənzimləyicinin” LQC-i 
formalaşır. Koordinat-parametrik “qeyri-səlis tənzimləyicili” AİS-in yekun strukturu şəkil 
5.16-də təsvir edilmişdir. Burada 1- tapşırıqçı; 2 – sistemin interfeysi və müqayisə qurğusu; 
3 -əsas koordinat idarəetmə konturunun qeyri-səlis tənzimləyicisi; 4 –linqvistik cəmləyici; 
5 –sistemin çıxış interfeysi; 6 –idarəetmə obyekti; 7-adaptasiya konturu, yəni parametrik 
idarəetmənin “qeyri-səlis tənzimləyicisidir”.