54-Diyalektik Nedir indd

güç olan bir zıtlık objektif olarak vardır." (F. Engels, age., s. 181-182 
(Marks-Engels, Werke, C. 20, s. 111-113)) 
"İmdi, basit bir mekanik yer değiştirmenin içinde böyle bir zıtlık var-
sa, daha yüksek biçimli madde hareketinde, hele organik yaşantı ve ev-
rimi içinde haydi haydi zıtlıkların bulunacağı büsbütün doğrudur. Yukarı-
da gördük: Hayat, her şeyden önce bir varlığın her an hem aynı, hem de 
başka şey oluşudur. Demek hayat da bir zıtlıktır... Boyuna konulan ve 
eriyen bir zıtlıktır; ve zıtlık ortadan kalkar kalkmaz, hayat durur, ölüm 
araya girer. Gene öyle, Düşünce alanında da nasıl zıtlıklardan yakamızı 
kurtaramadığımızı gördük: İnsanın içerisindeki sınırsız bilgi kabiliyeti ile 
o bilginin gerçekte dışarısından sınırlı olan ve sınırlıca bilgili bulunan in-
sanlarda var oluşu arasında bir zıtlık vardır, bu zıtlık kuşakların art arda 
gelişi içinde erir; bu art arda geliş, hiç değilse bizim için, pratik bakım-
dan sonsuzdur. Onun için zıtlık sonsuz ilerleyiş içinde erir." (F. Engels, 
age., s. 183 (Marks-Engels, Werke, C. 20, s. 111-113)) 
Yüksek Matematik bir yana: 
"Alçak Matematik bilim de karınca gibi zıtlıklar kaynaştırır. Örne-
ğin, bir 'a' kökün (rasin'in) bir 'a' üssü (puisans'ı) olması bir zıtlıktır. 
Bununla birlikte al/2 = Va'dır. - (eksi) bir büyüklüğün bir şeyin karesi 
olması zıtlıktır. Ne var ki her - (eksi) büyüklük, kendi kendisiyle çar-
pılırsa, bir + (artı) kare verir. Demek V-l (kare kök eksi bir) yalnız 
bir zıtlık olmakla kalmaz, hatta saçma bir zıtlık, hakikî bir anlamsızlık 
da olur. Bununla birlikte birçok durumda V-l doğru matematik iş-
lemlerinin gerekli sonucudur; dahası var, yükseği olsun, alçağı olsun, 
matematiklerde V-l ile işlem yapmak yasak edilseydi, matematik ne 
hale gelirdi? 
Matematiklerin kendileri değişken büyüklükler üzerine işlem yap-
mak suretiyle diyalektik alanına girerler; ve ilginç bir şeydir, diyalek-
tikçi bir filozof olan Dekart (Descartes) o ileriliği kendi alanına sok-
muştur. Değişmez büyüklükler matematiğine kıyasla değişir büyük-
lükler matematiği ne ise, en sonunda metafizik düşünceye kıyasla 
diyalektik düşünce odur. 
Durum böyle iken bile, matematikçilerin büyük çoğunluğu, diya-
lektiğin meşruluğunu yalnız matematik alanında tanırlar ve içlerinden 
bir hayli sayıda olanları, işlem yapmak üzere diyalektik yolla elde 
edilmiş metotları kullanırlar da, ardından gene eski metafizik tarzda 
işlem yapmaktan kendilerini alamazlar."(F. Engels, age., s. 184-185 
(Marks-Engels, Werke, C. 20, s. 111-113) 
"Matematikte + (artı) ve - (eksi), diferansiyel ve entegral, meka-
nikte etki ve tepki, fizikte pozitif ve negatif elektrik, kimyada atomla-
rın birleşimi ve dağılımı, toplumbilimlerinde sınıf çatışmaları (doğa ve 
toplum çatışmaları gerçekliğin ta kendisidir) zıtlıkların aynılığı, birbi-

---

rini reddeden çelişkiler, karşıtlık eğilimleri, doğanın (bu arada ruhun 
ve toplumun) bütün süreçlerinde görülür. Dünyadaki bütün süreçleri 
'kendi hareketleri' içinde, kendiliğinden gelişimleri içinde, canlı yaşa-
yışları içinde kavramak o süreçleri bir zıtlıkların birliği olarak kavra-
mak demektir. Gelişim zıtlıkların 'mücadele'sidir." (Lenin, Diyalektik 
Üzerine Problemler (Collected Works, C. 38, s. 359-360) 
Kâinatta zıtlıklar olmasa kımıltı ve gelişim de olmayacak düşün-
cesi, her günkü olaylarda her ciddi bilim gözeticisinin ispatlamaktan 
yorulmadığı en genel hakikattir. 
Elektrik akımı en saf ve en yüksek hareket biçimi olarak pozitif elek-
trikle negatif elektriğin bir yerde aynı zamanda bulunuşlarından çıkar, 
dedik. Elektrik akımını kesmek için pozitif ile negatif arasındaki bağı 
koparmak yeter. Düşünce dediğimiz olay da, beyin avadanlığı içinde 
sinir hücresi ampulleri, sinir teli rezistansları ve sinir uçları arasındaki 
karşılıklı kapasiteler bütünü ile olan elektrik olayıdır. 
Binlerce yıl maddenin en son parçacığı olan atomu bölünmez, da-
ğılmaz saydık. Bugün öğrendik: Her maddenin atomu içinde pozitif 
"Protonlar" ile negatif "Elektronlar" gibi elektrik yüklerinden yapılmış 
güneş sistemi gibi yıldırımlı bir elektrik kasırgası akar. Şimik [kimya-
sal] ilgi veya itki (alâka veya dafia [itici kuvvet]), yani bazı cisimlerin 
birbirlerini çekmeleri veya itmeleri; atomların içinde merkezden çev-
reye giden yörüngeler üzerinde kımıldayan elektrik yüklerinin, yani 
elektronların sayılarına ve durumlarına bağlıdır. 
Hayatın cevheri Protoplazmadır. Protoplazma bir albümindir. Bütün 
kolloidal cisimler gibi, albüminin de kendine göre belirli bir ömrü ve 
hayatı vardır. Bu hayat, kolloidal cisimler içinde atomlardan büyük 
zerreler halinde birbirlerini itip çeken aynı elektrik yüklü Misel'lerden 
ileri gelir. Bu Misel'ler, çevrelerinde aynı cinsten elektrik yükleri bulu-
nan cisimciklerdir. Hücre zarı dediğimiz canlının çevresiyle olan sınırı, 
Hücre içindeki ve dışındaki İyonların zıtlığına dayanır
-
. 
Organik gösterilerin en yükseği sayılan Ruh olayları (sosyal kök-
ten gelmiş etkiler olarak) beyin mekanizmasının elektrik sistemi ile 
ölçülebiliyor. Görme duyumuzu ele alalım. Hep bildiğimiz gibi, gözün 
Retina tabakası (gören kısmı) üzerinde dışarıdan gelmiş hayaller, tıpkı 
fotoğraf camında olduğu gibi, tersine teşekkül eder. Ona rağmen biz 
(hiç değilse idealist filozof olmayanlarımız) şeyleri tersine görmeyiz. 
Neden? Formel Mantık ile işleyen Fizyoloji henüz bu soruya karşılık 
vermiyor. Ancak Nöronlar bir çeşit elektrik akımı olan sinir akımını 
birbirlerine etkicil elektrik biçiminde uzaktan geçirirler. Göz retinasın-
dan beyin merkezine geçerken, hayal, etkicil (par induction) elektrik 
olayına göre bir daha tersine döner ve insan gözdeki tersine hayali 
gerçekteki düz biçimiyle görür. 

---