Pedagog olimlar o„qituvchining dilkashligi ekstravert yoki introvert
xususiyatlarga ega bo„lgan shaxslar xarakterining birlashuvida paydo bo„lishini
ta‟kidlaydilar. Biroq,
ko‘pincha pedagogikada ekstravert tipdagi shaxslar dilkash
insonlar sifatida e’tirof etilganlar.
O„qituvchida
ushbu hislatlarning mavjudligi,
uning pedagogik nazokat qoidalariga rioya qilib dilkashlik xususiyatlarini
rivojlantirishi pedagogik mahorat sirlarini takomillashtirish zamini va shartidir.
Dilkashlik munosabatini doimiy ravishda o„z kasbiy faoliyatida
mujassamlashtirgan o„qituvchi quyidagilarni unutmasligi kerak:
sinf jamoasiga nisbatan bir qolipdagi fikrlarning muayyan tizimiga ega
bo„lishi;
o„quvchilar bilan doimo
erkin muloqot qila olishi, har bir o„quvchiga
individual shaxs sifatida yondashishi;
birorta ham o„quvchisining yomon bo„lishiga, ularning hurmat e‟tiborini
qozonmasligi mumkin emasligiga ishonch hosil qilishi;
biror o„quvchiga nisbatan ishonchsizlik, salbiy
munosabat sinf jamoasi
bilan o„zaro yaxshi munosabatni yo„lga qo„yilishiga xalaqit qilishini bilishi;
o„quvchilar bilan muloqotda haddan tashqari masofani (subardinatsiya)
saqlash mumkin emasligi;
sinf jamoasida sodir bo„ladigan kulgili vaziyatlarda o„qituvchining o„ta
jiddiy va qat‟iy bo„lishi jamoadagi qaltis ahvolni murakkablashtirib yuborishini
unutmasligi;
har bir o„quvchiga beriladigan xolisona va adolatli baho (ijobiy yoki salbiy)
o„qituvchi va o„quvchi orasidagi munosabatni mustahkamlaydigan ko„prik
ekanligini unutmaslik.
O„qituvchining kasbiy pedagogik faoliyatida dilkashlik fazilati o„quvchilar
jamoasi bilan qizg„in, muvaffaqiyatli muloqotga kirishib ketishida namoyon
bo„ladi. Avvalo, o„qituvchi o„zining kasbiy-pedagogik dilkashlik fazilati haqida va
uning nima ekanligini va tarkibiy qismlari nimalardan iboratligi to„g„risida aniq
ma‟lumotga ega bo„lishi lozim. SHu bilan birga o„qituvchi o„zining kasbiga xos
bo„lgan shaxsiy fazilatlari nuqtai nazaridan e‟tibor berib, dilkashlikning qanday
jihatlarini o„zida shakllantirish lozimligini aniqlashi va o„z-o„zida
kommunikativ
hislatlarni tarbiyalashning shaxsiy rejasini tuzishi kerak.
Pedagogik kommunikatsiyaning o„qituvchi kasbiy faoliyatidagi ahamiyati
shundan iboratki, unda o„qituvchining yuksak kommunikativ madaniyati qay
darajada ekanligi namoyon bo„ladi. O„qituvchining kommunikativ madaniyati o„z
navbatida turli pedagogik vaziyatlarda paydo bo„ladigan
oddiy insoniy dilkashlik
xususiyatiga tayanadi. Har birimizda, o„z shaxsiy muloqotimizning va o„zgalarning
biz bilan olib boradigan shirin xushmuomalali muloqotidan ko„plab ajoyib
taassurotlar xotiramizda saqlanadi. O„zaro muomalada dilkashlik fazilatlarini
namoyish etadigan ko„plab pedagog ustozlarni bilamiz. Ular har qanday
vaziyatlarda kishilar bilan bemalol muloqotga kirishib keta oladilar. Biroq,
muloqotda butun suhbat jarayonini faqat o„ziga qaratib, kommunikatsiyaning qoq
markazida faoliyat ko„rsatishni istovchi o„qituvchilar ham bor.
Hayotda yana
shunday o„qituvchilar uchraydiki, ular muloqotda kamgap, suhbatda istar-istamas
ishtirok etishadi, mutlaqo faol kommunikativ rolni bajarishmaydi. Faqat
kommunikativ xulqi bilan suhbatdoshini qo„llab turadi. Ba‟zan hech kim bilan
umuman muloqotga kirisha olmaydigan tund toifali o„qituvchilar ham uchraydi.
Ammo, pedagogik faoliyatda muloqotdagi xushmuomalalilik
nafaqat insoniy
fazilat sifatida, balki o„qituvchilik kasbini tanlagan har bir kishining
Dostları ilə paylaş: