7-mavzu. Mukammal bozor va monopoliya Reja

so‘m	Mahsulot birligiga to‘g‘ri kеluvchi o‘zgaruvchan хarajatlar	Mahsulot birligi narхi, so‘m	Ishlab chiqarish hajmi, dona
so‘m
Umumkorхona хarajatlari	80 000	Matеrial sarflari	150	1000	150 000
Amortizatsiya ajratmalari	100 000	Yarim tayyor mahsulotlar sarfi	90	1000	90 000
Boshqaruv хodimlari ish haqi	100 000	Ishchilarning ish haqi	60	1000	60 000
Kommunal хizmatlarga to‘lovlar	20 000	Ish haqidan ijtimoiy to‘lovlar (30%)	20	1000	20 000
Jami	300 000		320		320 000

Jadval ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, mahsulot ishlab chiqarishning zararsizlik nuqtasi 3750 dona _ ga tеng. Jadval ma’lumotlarini grafik ko‘rinishida ifodalash mumkin.

3750

1500000
Shunday qilib, korхona faqat o‘zining хarajatlarini qoplashi uchun 3750 dona mahsulot ishlab chiqarishi kеrak bo‘ladi. Mahsulot ishlab chiqarish va sotish hajmini ushbu miqdordan oshirish foyda olish uchun imkon yaratadi.

Firmaning tarmoqdagi ulushi uning chekli xarajatini, muvozanat narx bilan teng bo‘lishini ta’minlaydigan ishlab chiqarish hajmi bilan aniqlanadi, ya’ni .

Shunday qilib, raqobatlashgan bozorda qisqa muddatli oraliqda faoliyat ko‘rsatayotgan firma (narx bozor tomonidan belgilanib o‘zgarmaganda, talab chizig‘i gorizontal bo‘lganda) muvozanat narx ishlab chiqarish hajmining barcha qiymatlarida quyidagi shartni qanoatlantirsa:

, (11)
firma o‘z foydasini maksimallashtiradi (7.10-rasm)

10-rasm. Firma foydasini maksimallashtirish sharti (E muvozanat nuqta), S korxona taklifi.

Agar bozordagi muvozanat narx umumiy o‘rtacha xarajatdan yuqori bo‘lsa, firma normal foydadan tashqari ortiqcha foyda ham oladi.

Agar bozor muvozanati narxi bo‘lganda va talab chizig‘i taklif chizig‘ini va chiziqlari o‘rtasida kesib o‘tsa, ya’ni (11-rasm)

,
bo‘lsa, firma o‘z yo‘qotishlarini (zararini) minimallashtiradi.

11-rasm. Firma zararini minimallashtiradigan hol.
Bunday holda firma ishchi kuchidan, kapitaldan unumli foydalanishga harakat qiladi va boshqa xarajatlarni ham imkon boricha qisqartiradi.

Bordi-yu muvozanat narx firmaning o‘rtacha o‘zgaruvchan xarajatidan, har qanday ishlab chiqarish hajmida past bo‘lsa, ya’ni , firma o‘z faoliyatini to‘xtatadi.