A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik

6.3. ( ) ‘zbck tilidagi manbalar
“ S h a y b o n i y n o m a ” tarixiy d o s t o n i n i n g m uallifi M u h a m m a d Solih 
(taxm . 1455— 1535-yy.) b o 'lib , tu rk iy z a b o n bilkut q abilasidan c hiqqan. 
S h o h r u h va M irz o U l u g 'b e k d a v rid a z o ' r n u fu z g a ega b o 'l g a n a m i r
S h o h m a lik n in g nabirasi. Otasi a m i r N u r S a id b e k h a m yirik am irla rd a n
b o 'lib , a w a l M irz o U lu g 'b e k , s o 'n g r a S u lto n A b u S a ’id M irz o x iz m a tid a
b o 'lg a n , 1464— 1467-yillari X o r a z m d a h o k im b o 'l g a n va 1467-yili Sulton 
A bu S a id n in g fa rm o n i bilan qatl etilgan. M u h a m m a d S olihning yoshligi 
H ir o td a k e c h g a n va o 's h a y e rd a o 'q i b n a s h ’u n a m o to p g a n , s o 'n g ra
S u lto n H u sa y n , 1494-yildan S a m a r q a n d d a k a tta nufuzga ega b o 'lg a n
T e m u r i y a m i r l a r d a n D arvish M u h a m m a d ta r x o n va xoja U b ay d u lla 
A h r o r n i n g o 'g ' l i M u h a m m a d Y a h y o , 1500—1504-yillari B u x o ro va 
C h o r j o ' y d a g i n o i b b o ' l i b , s h u n d a n k e y i n t o v a f o t i g a q a d a r ,
S h a y b o n iy la rd a n M u h a m m a d Sulton (vaf. 1505-y.) va U b a y d u llax o n n in g
kotibi b o 'lib x izm at qilgan.
M u h a m m a d S o lih n in g y aratg an tarixiy d o sto n i “ S h a y b o n i y n o m a ” da 
M u h a m m a d S h a y b o n iy x o n n in g hayoti va olib b o rg a n urushlari haqida 
s h e ’riy uslubda hikoya qilinadi. Asar q a h r a m o n n i n g tu g'ilganidan boshlab, 
to 1505-yilgacha D ashti q ip c h o q , M o v a r o u n n a h r h a m d a X o ra z m n in g
i j t i m o i y - s i y o s i y t a r i x i d a n balls y u r i t a d i . D o s t o n d a q o ' s h i n l a r n i n g
yovuzliklari, m e h n a t k a s h x a lq n in g o g 'i r a h v o li, Q o r a k o 'l , Q arshi va 
H u z o r d a S h ay b o n iy larg a qarshi k o 'ta rilg a n q o 'z g 'o l o n l a r haqida h a m
q i m m a t l i m a ’l u m o t l a r u c h r a y d i . A s a r g e o g r a f i k va e t n o g r a f i k
m a ’lu m o tlarg a h a m boydir.
“ S h a y b o n iy n o m a ” asari 1505-yildan keyin yozilgan. U n in g ikkita nodir 
q o 'ly o z m a la ri saq lan ib qolgan b o 'lib , biri A vstriyaning V ena shahrida, 
ikkinchisi esa S a n k t - P e t e r b u r g u n iv e rsite ti k u tu b x o n a s id a saq lan ad i.
219

---

K itobning 1885 va 1908-yillarda asl m a tn i va 1961 va 1989-yillarda kirill 
alifbosidagi tabdili c h o p etilgan.