A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik



Yüklə 6,96 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə151/187
tarix27.04.2023
ölçüsü6,96 Mb.
#107226
1   ...   147   148   149   150   151   152   153   154   ...   187
Madraimov A. Manbashunoslik

6.3.1. «Tavorixi guzida, Nusratnoma»
“ Tavorixi guzida, N u s r a t n o m a ” ( “ S a y la n m a s o ln o m a la r, G ‘alabalar 
k ito b i” ) nom li tarixiy asar XVI asrda yaratilgan y o z m a obidadir. U sh b u
asar muallifining n o m i ishonarli va q a t ’iy a n iq la n m a g a n . T a d q iq o tc h ila r 
o r a s i d a b u x u s u s d a t u r l i c h a f i k r l a r m a v j u d . S h a r q s h u n o s l a r d a n
A . A . S e m e n o v , R . G . M u k m i n o v a va V . P . Y u d i n u s h b u k i t o b n i
S h a y b o n iy x o n t o m o n i d a n yoki u n in g faol is h tiro k id a y o zilg a n , deb 
hisoblaydilar.
U s h b u a sa rn i c h u q u r va a tr o f lic h a o ‘rg a n g a n A .M . I k r o m o v n i n g
f i k r i c h a , “ T a v o r i x i g u z i d a , N u s r a t n o m a ” i j o d k o r i m a s h h u r
“ S h a y b o n iy n o m a ” d o sto n in in g muallifi M u h a m m a d Solihdir.
“ Tavorixi guzida, N u s r a t n o m a ” asari m u q a d d im a s id a m u a llif o ‘zini 
“ Ojiz” , “ G ‘a rib ” , “ H o k is o r” deb ataydi. U M u n k e q o o n n o m ig a yozilgan 
“ Tavorixi j a h o n k u s h o y ” , G ‘o z o n x o n n in g qizi n o m ig a bitilgan “ Tavorixi 
g u z id a ” va M irzo U lu g 'b e k n o m id a n yozilgan “ M u n t a h a b ut-tavorixi 
s h o h iy ” nom li k ito b lard an savlab tartib qilish haq id a b uyruq olganligi va 
u n d a S h a y b o n iy x o n tarixini h a m q o ‘shib bir asar yaratganligi va unga 
“Tavorixi g u z id a , N u s r a t n o m a ” d e b ot q o ‘yganligini o c h iq a y t a d i 1. 
B u n d a n m a ’lum boMishicha, asar S h a y b o n iy x o n n in g to p sh irig 'i bilan 
saroyga yaqin tu rg a n tarixchilarning biri to m o n i d a n yaratilgan.
U shbu asar 1502— 1505-yillar orasida yozilgan b o ‘lib, ikki mustaqil 
q is m d a n — “Tavorixi g u z i d a ” va “ N u s r a t n o m a ” d a n iborat. Birinchi 
q i s m d a 0 ‘g ‘i z x o n va q a d i m g i t u r k l a r , C h i n g i z x o n h a m d a u n i n g
M o ‘g ‘uliston, D ashti q ip c h o q , M o v a r o u n n a h r va E r o n d a h u k m ro n lik
qilgan avlodi tarixi, ikkinchi qism da esa Shayboniyxon tavalludidan (1451) 
to uning M o v a ro u n n a h rn i istilo qilishigacha ( 1 5 0 0 - 1 5 0 5 ) Dashti q ipchoq 
h a m d a M o v a r o u n n a h r n in g ijtimoiy-siyosiy ahvoli bayon qilingan.
“Tavorixi guzida, N u s r a tn o m a ”ning ikkinchi qismi z o ‘r ilmiy ahamiyatga 
ega. U n d a S h a y b o n iy la r q o ‘s h in in in g tu z ilish i, u n in g e tn ik ta rk ib i, 
shuningdek, k o 'c h m a n c h ila rn in g Q o r a k o ‘1, Hisor, C h a g ‘o n iy o n , 0 ‘ratepa 
h a m d a X o 'ja n d v iloyatlarida qilgan ta lo n -ta ro jla ri h a q id a m u h i m va 
qim m atli m a ’lu m o tla r bor. Asarning y ana bir qim m atli t o m o n i shundaki, 
un d a sodir bo'lgan voqealarning vaqti aniq k o ‘rsatilgan. B undan tashqari,
1 Т а в а р и х и гу зи д е, н у с р а т н а м а . И с с л е д о в а н и е , к р и т и ч е с к и й т е к с т , а н н о т и р о в а н н о й
о гл а и л е н и е и т а б л и ц а с в о д н ы х о гл а в л е н и й А .М .И к р а м о в а . -Т а ш к е н т , 1977. стр . 18—19.
220


S hayboniyxon q o 'sh in lari to m o n i d a n F a rg 'o n a viloyatining bosib olinishi 
fnqat “Tavorixi guzida, N u s r a t n o m a ” asarida t o ‘g ‘ri va t o ‘liq yoritilgan.
“ Tavorixi guzida, N u s r a t n o m a ” asarining faqat ikkita q o ‘lyozm a nusxasi 
bizgacha yetib kelgan. U la r d a n biri S a n k t-P e te rb u rg d a , ikkinchisi esa 
Angliyaning Britaniya m u z e y id a saqlanm oqda. Kitobning m atn i faksimilesi 
(fotonusxa) z a r u r ilmiy izo h lar va tad q iq o tlar bilan 1967-yilda T o s h k e n td a
A .M .Ik ro m o v t o m o n i d a n e ’ion qilingan. U n d a n ayrim p a rc h a la r rus tilida 
1969-yili O l m a - O t a d a V .P .Y udin to m o n id a n e ’lon qilingan.

Yüklə 6,96 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   147   148   149   150   151   152   153   154   ...   187




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə