A f s e a fəLSƏFƏ

F
əlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2010, № 2 
 
 
ölk
ənin  biznes  strukturları  və  dövlət  qurumları  arasında  yayır.  Konsorsiu-
mun t
ərəfdaşları  arasında  Sinxua  (Çin),  İRNA  (İran),  ANATRA  (İndone-
ziya), habel
ə Yaponiya, Avstraliya, Koreya Respublikası, Tayvan,  Hindis-
tan, Birl
əşmiş Ərəb Əmirlikləri, Pakistan və digər ölkələrin nüfuzlu infor-
masiya agentlikl
əri vardır.  
Mübadil
ə prosesində informasiyanın xüsusiyyətləri və formaları haq-
qında məsələ də böyük əhəmiyyət kəsb edir. Tədqiqatçılar dövlətlər arasın-
da mübadil
ə  olunan  informasiyaları  “mənşəyinə” görə  iki qrupa –  rəsmi 
(formal) v
ə  qeyri-rəsmi (qeyri-formal) informasiyaya bölürlər. Bunlardan 
birincisi r
əsmi strukturlarda və ictimaiyyətlə rəsmi əlaqə kanallarında, ikin-
cisi is
ə qeyri-rəsmi strukturlarda və kanallarda dövr edir. Formal informasi-
ya sosial idar
əetmə sistemində rəsmi orqanlar tərəfindən hazırlanır və ötürü-
lür, xarici 
əlaqələrin qurulmasında çox mühüm və həlledici rol oynayır. Ru-
siyalı sosioloq V.Afanasyev yazır ki, formal informasiya məzmunundan və 
formasından asılı olmayaraq, aşağıdakı beş ümumi tələbə cavab verməlidir:  
1) maksimum d
əqiq  olmalı,  həqiqi vəziyyəti  əks etdirməlidir (infor-
ma
siyanın  qəsdən təhrif edilməsinə  gəldikdə  isə, bu, etika problemlərinə 
aiddir); 
2) yet
ərli olmalıdır. İnformasiyanın yetərli olmaması sosial ünsiyyəti 
z
əiflədir, onun səmərəsini  azaldır.  Lakin  informasiyanın  azlığı  kimi,  onun 
çox
luğu da işin zərərinədir, çünki bu, ümumi informasiyanın içində ən baş-
lıca və mühüm olanı aydınlaşdırmağı və başa düşməyi çətinləşdirir; 
3) informasiya vaxtında daxil olmalıdır. Hətta son dərəcə qiymətli in-
formasiya da ünvan sahibin
ə çox gec və ya çox tez çatanda əhəmiyyətini iti-
rir. Sonuncu halda informasiya kifay
ət qədər aktual təsir bağışlasa da, onu 
alan şəxs buna diqqət yetirməyə bilər;  
4) informasiya anlaşıqlı olmalıdır. Bu, istifadə olunan informasiyanın 
m
əzmunu və  ifadə  forması  baxımından  semantik  birtiplilik  hesabına  əldə 
edi
lir.  İnformasiyanın  məzmununda yekrənglik mətnlərdə  ümumi qəbul 
edil
miş və müəyyən olunmuş anlayışlardan, terminlərdən, işarələrdən, gös-
t
əricilərdən istifadə edilməsini nəzərdə tutur. İnformasiyanın verilmə forma-
sı, ilk növbədə, onun daşıyıcısı ilə bağlıdır və forma razılaşdırılmalı, hətta 
stan
dartlaşdırılmalıdır. Məsələn, geniş əhali təbəqələri üçün hakimiyyət or-
qan
larının bu və ya digər hərəkətlərini izah edən informasiya sadələşdirilmiş 
formada t
əqdim edilməlidir; İnformasiyanın ötürülməsinin bir formasından 
 
- 100 - 

---

Sosial-siyasi elml
ər 
 
dig
ərinə, məsələn, sənəd  formasından  çap  formasına  keçmək  imkanının 
olması da faydalıdır;  
5)  informasiya  maksimum  yığcam  olmalı,  onun  bütün  vətəndaşlar 
t
ərəfindən asan qavranılması təmin edilməlidir (1, 52).
 
 
B
əs qeyri-rəsmi informasiya nədir? Onu rəsmi informasiyadan necə 
f
ərqləndirmək olar?  Müasir media məkanında  bu  cür  informasiyalar  bloq-
gerl
ər  şəbəkəsi tərəfindən  hazırlanıb  dövriyyəyə  buraxılır.  Qeyri-rəsmi in-
for
masiyaların mənbəyi qeyri-rəsmi kanallardır. Bu informasiyalar müəyyən 
ma
raq qrupları tərəfindən şayiələr, uydurmalar və fərziyyələr əsasında hazır-
la
nır. Müasir kommunikasiya sistemində  rəsmi  informasiya  azlıq  təşkil 
ed
əndə qeyri-rəsmi informasiyanın həcmi artır. Ona görə də internet resurs-
larından əldə edilən informasiyaların etibarlılığının yoxlanılmasının, o cüm-
l
ədən məlumatı  yayanın  identikləşdirilməsinin  əhəmiyyətini xüsusi vur-
ğulamaq lazımdır.  
Bel
əliklə,  yuxarıda  deyilənləri ümumiləşdirərək  bu qənaətə  gəlmək 
olar ki, informasiya v
ə  onun mübadiləsi müasir cəmiyyətin həyatında 
inkişafın mühüm tərkib hissəsidir.  
 
Ədəbiyyat 
 
1.
 
Афанасьев В.Г. Социальная информация. М.: Наука, 1994, 199 с. 
2.
 
"Az
ərbaycan Dövlət Teleqraf Agentliyi (AzərTAc)  haqqında 
Əsasnamə"nin təsdiq edilməsi barədə  Azərbaycan  Respublikası  Prezidentinin 
F
ərmanı  /  Azərbaycan  Respublikası  Prezidentinin  fərmanları  və  sərəncamları 
(aprel-iyun, 2001-ci il), 
Bakı, 2001, səh.103-106 
3.
 
Az
ərbaycan  Respublikasının  inkişafı  naminə  informasiya və 
kommunikasiya texnologiyaları üzrə Milli Strategiyanın (2003-2012-ci illər) təsdiq 
edilm
əsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı / Azərbaycan 
Respublikası  Prezidentinin  fərmanları  və  sərəncamları  (yanvar-mart, 2003-cü il) 
toplusu, B
akı, 2003, səh.144-157 
4.
 
Az
ərbaycan  Respublikasının  Prezidenti  İlham  Əliyevin  AzərTAc-ın  90 
illik yubiley m
ərasimində  və  MDB ölkələri  Milli  İnformasiya  Agentlikləri 
R
əhbərləri  Şurasının  iclasında  iştirak  edən nümayəndə  heyətlərinin  başçıları  ilə 
gör
üşü / “Azərbaycan” qəzeti, 2 mart 2010-cu il. 
5.
 
Az
ərbaycan  Respublikasında  rabitə  və  informasiya  texnologiyalarının 
inkişafı  üzrə  2010-2012-ci illər üçün Dövlət  Proqramı  (Elektron  Azərbaycan)  / 
“Az
ərbaycan” qəzeti, 12 avqust 2010-cu il. 
6.
 
Большая Российская Энциклопедия. М.:, Изд. БРЭ, 2008, том II, 767 
стр. 
 
- 101 - 

---