A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər

 368 

gəzir", deyə o, təəccüblənirdi. 

Əsmər: 

–Yox, —dedi. — Ocaqçı kimdir? 

Ancaq mən onun yadına salmadım. Belə  əhvalatları 

unutmusansa, danışmağın heç bir mənası yoxdur. Bütün 

təfərrüatıyla xəyalında yaşamırlarsa, indi onları danışarkən 

sənə  nə gülməli gələcək, nə maraqlı, nə  məzəli. Başa 

düşməyəcəksən ki, bunun duzu nədədir. 

Dənizə  tərəf çıxdıq. Səhərin bu çağında dəniz bağı qoca 

qarıların, qucağı körpəli anaların, uşaqların ixtiyarında idi. Bir 

azdan sonra bura pensionerlər gələcək, təsbehli qoca kişilər. 

Əyinlərində köhnə pencəklər,  əllərində  təzə  qəzetlər, 

arxalarında ötüb getmiş ömürləri. Sonsuz söhbətlər  İldən-ilə, 

gündən-günə davam edən söhbətlər. Bəlkə  də söhbətlər heç 

dəyişmirdi, söhbət edənlər dəyişirdi. Hər gün bura gələn 

qocalardan biri günlərin bir günündə  gəlmir. Sonra başqa 

birisinin yeri boşalır. Bu yeri təzələri tutur. Təzə qocalar. 

"Yenibaşlayan" pensionerlər. Kimsə gəlir. Kimsə gedir. 

Sonra axşam düşür. Bulvar orta yaşlıların olur. İş günündən 

sonra faydalı  gəzintiyə — terrenkura çıxmış adamlar. Dəniz 

havasıyla ciyər dolusu nəfəs alan mötəbər kişilər, qadınlar... 

Ala–qaranlıq gizli xiyabanlarda isə cavanlar — sevişənlər 

skamyaların üzünü o biri tərəfə çevirib öpüşürlər. 

Sonra gecə düşür. Gecənin bir yarısında tamamilə boş, 

adamsız bulvarda milisionerin addımları aydın eşidilir. O 

tərəfdən halay–valay vuran bir kefcil uzun çəkmiş  məclisdən 

qayıdır. Sayıq milisioner diqqətlə onu izləyir. Amma kefcil 

gecəquşunun heç kəslə  işi yoxdur. O heç bir qanunu pozmur. 

Özü üçün pəsdən oxuya-oxuya yoluyla gedir. 

Amma indi səhərdir. Açıq, aydın bir səhər. Uzaq, seyrək ağ 

buludlar göy üzünə pərən-pərən dağılıb, günəşi tutmurlar, işığı 

gizlətmirlər.  Bulvar  da  uşaqların ixtiyarındadır. Uşaqlar 

oynayırlar. Koslarını, oyuncaqlarını bir-biriylə bölüşürlər, 

qoğallarını, bulkalarını bir-biriylə bölüşürlər. Bir də ötən gün 

---

 369 

ərzində dünya haqqında öyrəndikləri təzə  xəbərləri, 

məlumatları bir-biriylə bölüşürlər. 

Müəyyən lövhələr müxtəlif adamlarda bir-birinə  bənzər 

düşüncələr oyadır, odur ki, Əsmər sualını verəndə 

fikirlərimizin eyni mənzilə gəlib çatmasına təəccüblənmədim. 

—Sən niyə evlənmirsən? 

Gülümsündüm və çiynimi çəkdim. Nə  mənzil  şəraitimdən 

söz açmaq istəyirdim, nə  də ailə  vəziyyətimdən.  İstəmirdim 

deyəm ki, evin böyük kişisi mənəm, anam qocadır, bacım 

Çimnaz Bakıda oxuyur, qardaşım Ceyhun Moskvada. Həm də 

bütün bunlar səbəb deyildi, həqiqətin ancaq bir hissəsi, bir 

çərəyi idi. Tam həqiqət deyildi. 

—Yoxsa and içmisən ki, subay qalacaqsan? 

Bəlkə də haqlıdır. Mənim xasiyyətim ailə həyatıyla, uşaqla, 

arvadla çətin uyuşa. Amma birdən istədim Əsmərə danışım ki, 

bir may günü, işıqlı, aydın bir may günü küçədə bir "Moskviç" 

gördüm. Mavi "Moskviç" bir evin qarşısında dayanmışdı. 

Maşının dal pəncərəsindən bir tor bağlama görünürdü. 

Bağlamada cürbəcür yemək-içmək  şeyləri, meyvə, göyərti 

vardı. Maşının yanında sağlam bədənli, küləş sifətli, cavan bir 

kişi dayanmışdı.  Əynində  qısa qollu yüngül köynək vardı. 

Yanında arvadı dayanmışdı. Üzdən sifayi, səliqəylə və zövqlə 

geyinmiş cavan bir gəlin idi arvadı. Yanında da uşaqları. Gül 

kimi tərtəmiz, səliqəli geyinmiş, daranıb sığallanmış  uşaqları 

— yeddi-səkkiz yaşlı  oğlan və dörd-beş yaşlı  qız. Bir qədər 

kənarda bu ailənin dostları, onlar da arvad uşaqla 

dayanmışdılar və yəqin maşın gözləyirdilər. O vaxt birdən ani 

bir fikir keçdi başımdan ki, bütün bu şeylərdə bayağı heç nə 

yoxdur və mən özüm də azacıq istəyirəm bütün bunları. 

Əsmər məni fikirlərimdən ayırdı: 

—Bilirsən Moskvayla Bakının fərqi nədədir? Bakı  dənizə 

dirənir, qatar son dayanacağa dirənən kimi. Bakı  dənizdə 

qurtarır, bitir, necə başa salım səni, belə elə bil ki, dənizə 

tökülür, dənizə aşır, bax bu sahil evlərinin, ağaclarının əksiylə 

---

 370 

birlikdə suya düşür. Amma Moskva... Moskva qurtarmır, 

bitmir, yavaş-yavaş yoxa çıxır, kənarlarında əriyib gedir...  

—Bəlkə  də  sən düz deyirsən. Moskva tez–tez mənim 

yuxuma girir, istəyirəm hər  şeyi atıb minəm təyyarəyə, lap 

sənin kimi, uçub gedəm. 

—Belə çıxır ki adam həmişə hardansa harasa getmək istəyir. 

—Dərin fəlsəfi fikirdir. 

—Bəsdir məni doladın. İnciyərəm səndən bax. 

Bulvardan çıxıb İçəri şəhərə tərəf getdik. 

—Bir adamnan gəzib eləyirsən —deyə o, qəfilcə soruşdu. 

—Yox, —deyə  mən ani cavab, verdim, sonra düşünüb 

tələsik: —"hə" demək istəyirdim, —dedim. Gördüm ki, çox gic 

çıxdı  və  dərhal zarafata saldım, — mən bəzən "hə" yerinə 

"yox" deyirəm. 

Əsmər sakitcəsinə: 

—Olur, —dedi. — Mən də ömrümdə bir dəfə TyoxU 

əvəzinə ThəU demişəm. Amma bu başqa söhbətdir. 

—İçəri şəhəri sökürlər. Köhnə evləri, küçələri... 

—Sən nə danışırsan, — onun üzündə  dəhşət ifadəsi vardı. 

—Ola bilməz. Bu, tarixdir, keçmişdir. Başa düşürsən,  İçəri 

şəhər memarlığın folklorudur, onu əsrlərlə tikiblər, müxtəlif 

nəsillər, müxtəlif adamlar. 

—Bilirəm, bilirəm, əzizim. Hər halda axı mən də memaram. 

Deyirsən ki, İçəri  şəhər memarlığın folklorudur. Bunların 

hamısını  mən bilirəm. Amma bir məsələ  də var... Axı... 

adamlar belə bir şəraitdə yaşaya bilməzlər. Bu köhnə evlər, 

əyri–üyrü küçələr, natəmizlik... 

–Düzdür, düzdür, razıyam səninlə. Qoy adamları 

köçürtsünlər. 

—Evlər isə qalsın. Gözəl fikirdir. Bizim müdir eşidəydi 

sənin bu sözlərini.  Şəhərin tən ortasında böyük, boş, adamsız 

bir ərazi — sentimental uşaqlıq xatirələrinin abidəsi. 

—Dayan, Oqtay, dayan görüm. Bəsdir yuyub apardın məni. 

Bura bax, deyəsən bu döngə  mənə tanış  gəlir. Hə  də,  əlbəttə, 

---