378
canlanırdı. O illər, o günlər ki, bütün həyatım hələ irəlidə idi.
Qəribə, dumanlı arzularla, xəyallarla dolu ömrüm —hələ
ancaq gələcək idi. Ömür tərəzimin keçmiş gözü yüngül idi,
göyün üzünə qalxmışdı. Gələcək gözü ağır idi, dolu idi,
yükündən aşağı düşmüşdü.
Qarşımdakı həyat böyüklüyü və təxminiliyinə görə
sərhədsiz-kənarsız, formasız və sahilsiz bir şey kimi
görünürdü. Elə bil uzaqdan yaxınlaşdığın naməlum bir şəhərin
peyzajıydı. Hər şey də bir az duman içində idi. Elə bil ekranda
fokusu düzəlməmiş filmə baxırsan. Bu dumanlı mənzərədən-
dumanlı şəhərin siqnal işıqları kimi, televiziya qülləsinin
qırmızı işıqları kimi ayrı-ayrı nöqtələr görünürdü — hadisələr,
qələbələr, döyüşlər. Ancaq bu gələcəyə yaxınlaşdıqca, yaşın
artdıqca, kənd kinomexanikinin göstərdiyi filmdəymiş kimi
fokus düzəlir, duman çəkilir, dumanın arxasından real həyat
çıxır — real həyatın konturları, formaları, sahilləri, sərhədləri
və onda bir çox şeyləri başa düşməyə, düzgün görməyə
başlayırsan. Başa düşürsən ki, dünyanın rəngi bozdur və ayrı-
ayrı hadisələr, qəribə işlər varsa da, onlar vadilər kimi vaxtın
sonsuz səhrasında itib gediblər. Həyat elə uzundur ki, parlaq
ola bilməz. Və ancaq sonda — axıb getmiş keçmişə dönüb
nəzər salarkən çıxıb getdiyin, əbədi tərk etdiyin şəhərə baxan
kimi, ona baxarkən, yenə də başa düşürsən ki, bu arxada qalan
şəhər, bu mənzərə, bu axşam qaranlığında görünməzləşən
keçmişində hər halda nəsə var — hadisələr, sevinclər,
qələbələr, məğlubiyyətlər. Və indi onları görürsən — tərk
etdiyin şəhərin axşam qaranlığında televiziya qülləsinin
işıqlarını görən kimi.
İçən kimi başlayıram çərənləməyə, dərin qırıldatmağa. Necə
deyərlər, stəkanda tufan. Amma su stəkanında yox, araq
stəkanında...
Çaxırla dəm olmaq —işdə pillə–pillə qalxmaq kimidir. Bəs
araq? Bir stəkan bəsdir. Bir stəkandan sonra kim istəsən
olursan. İçən kimi Moskvadayam. Təyyarəsiz, qatarsız, pulsuz,
379
biletsiz. Daraqomilov küçəsində yasəmənlər açır, bütün
dostlarım yanımdadır, dünyada nə qədər gözəl şeylər var —
axşam radio xoru, "küçələrə su səpmişəm" mahnısı, Moskva
mayı, kişi dostluğu, arvad barmaqları —uzun sərin barmaqlar,
dəniz, yazın erkən çağında torpaq, Zuğulbada aylı gecə, Ağsu
dolamalarını keçəndən sonra yağış, Tallinin qışı, Kürcüstan, bir
də Heminqueyin yazdığı iri, ləng atlar —Monsuri parkındakı
atlar... Monsuri parkı Parisdədir... Parisdə də, mən heç vaxt
olmamışam. Bir də İçəri şəhərin əbədi daşları — heç kəsin
dağıdıb sovura bilməyəcəyi daşlar. Əsmərə danışdım ki, bir
dəfə bir dostumla İçəri şəhərə gəlmişdik. Qədim hamamı
sökürdülər. Kiminsə səhlankarlığı ucundan hamama tarixi
abidə lövhəsini vurmayıblar, cavan, sarışın buldozerçi də
entuziastlar mahnısını oxuya-oxuya müdhiş maşınını bu yazıq,
biçarə, sanki qorxusundan büzüşüb qalmış tikintinin düz
üstünə sürürdü. Biz haray-həşir qaldırdıq. "Mənə nə var, —
dedi, — mənə deyiblər, mən də sökürəm. Yoldaşım qaçdı ora-
bura zəng eləməyə, mən də oturdum buldozerin parçına.
Buldozerçiyə dedim ki, hünərin var, məni burdan düşür.
–Bilirsən gəl nəyin sağlığına içək? Bax, sən Moskvadan
uçub gəlmisən. Camalla dünyanın yarısını gəzmisiz. Amma ən
yaxşı səyahət bilirsən hansıdır? Bilmirsən... Ən yaxşı səyahət
araq şüşəsinin boğazından dibinə səyahət etməkdir. Gəl bax bu
səyahətin sağlığına içək.
Bu mənim ənənəvi tostumdur. Kiminsə başını tovlamaq
istəyəndə bu tostu deyirəm. Bəs Əsmərə niyə bunu dedim?
Ancaq daha özümü saxlaya bilmirdim. Danışır, danışır,
danışırdım. Deyirdim ki, heç vaxt bir adam başqasını başa düşə
bilməyəcək. Deyirdim ki, allah yoxdur, amma mən bir dəfə onu
eşitdim: Açarların zəngindən eşitdim. Bu açarlarla o bizi —
insanları təklik kameralarında bağlayıb, indi də gəzir özüyçün,
açarlarını cingildədir. Amma bu təklik kameralarında insanlar
hamısı eyni şeyləri görür —ulduzları, ayı, buludları, çarmıxa
çəkilmiş səmanın bir tikəsini, bir udumunu, yağışı — bizim
380
ümumi ərazimizi. Hər adamın həqiqəti onun içində bağlıdır.
Seyf kimi, şkaf kimi. Bu seyfi, bu şkafı başqası aça bilmir,
çünki birinin açarı başqasına düşmür. Hər adam öləndə torpağa
onun açarlarını da basdırırlar. Biz öləndə də torpağa bizi — heç
bir vaxt açılmamış şkafları basdıracaqlar.
Aman allah, mən nə qədər boş-boş danışırdım. Dəm olsam
da, birdən hiss elədim ki, o, mənə qulaq asmır və harasa baxır.
–Hara baxırsan? —deyə mən kəskin soruşdum.
–Orda güzgü var. Güzgüyə baxıram görəm mən hansı cür
şkafa oxşayıram.
Dənizə tərəf getdik. Gəmiyə iki bilet aldım.
Dənizdən əsən külək Əsmərin saçlarının mürəkkəb
səliqəsini alt-üst edirdi, o iki əllə yaylığından yapışıb, saçlarını
birtəhər qorumağa çalışırdı. Mən onun çiyinlərini qucaqladım.
Gəmi şəhərdən get-gedə uzaqlaşır, dənizin çil-çıraqlarının
əksinə boyanmış işıqlı tərəfindən ağır qaranlığına doğru
gedirdi. Televiziya qülləsinin konturları itmişdi, onun qırmızı
işıqları-gecənin düymələrinə oxşayırdı.
Əsmər dəsmalıyla üzünü örtdü, ancaq alnı və gözləri açıq
qalmışdı. Alnı və gözləri gözəl idi. Mən onun baş yaylığını
götürüb alnını və gözlərini örtdüm. İndi burnu, dodaqları,
çənəsi açıq qalırdı və onlar da gözəl idi. Mən yaylıqla onun
sifətinin müxtəlif tərəflərini örtürdüm və hər dəfə qalan hissələr
gözəl, kamil idilər.
Gəmi uzun bir fit verdi və geri dönməyə başladı. Mən
barmaqlarımı onun sərin əlində gəzdirdim.
–Əzizim, — dedim, — sənin beş barmağın varmış.
–Qəribədir, eləmi, qəribədir ki, altıbarmaq deyiləm.
O bu sözləri yaylığın dalından dedi, mən yaylığı onun
dodaqlarından qopardım və Əsməri öpməyə başladım. Mən
hiss elədim ki, yaylığı boynuma keçirdi və bərk-bərk dartdı.
Onun sifətinin bütün formalarını, bütün əzalarını duyur və
Əsmərin pıçıltısını eşidirdim.
–Bax, görürsənmi, səni buxovladım, yaylığımla.
Dostları ilə paylaş: |