Abġd tahġRLĠ
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «Dədə Qorqud» bülleteni, Bakı, 1999, «Ozan» nəĢriyyatı
120 Kitabın «Dədə Qorqud»un dili və üslubu» adlı bölməsi xüsusi diqqət cəlb edir; burada «Drezden» əlyazma nüsxəsinin imlası üzərində dayanılır. «Orxan- Yenisey» kitabələrinin əlifbası, imlası və dili ilə müqayisələr aparılır. Azərbaycan türk dilinin inkişaf səviyyəsi, poetik qüdrəti, saz-söz sənətinin vəhdəti, xalq danışıq dili və nitq mədəniyyəti, onun ətraf mühitə təsiri və s. məsələlər kitabda öz elmi həllini tapır. Frazeoloji ifadə və vahidlərə ayrıca yer verilir. Əsir-bə-əsir dastanlar yazıya alınıb köçürüldükcə, ora daxil olan «yad qatlar», ərəb-fars sözləri, islam dini təsir və təsəvvürlərinin şərhi və təhlili diqqət mərkəzinə çəkilir. «Dədə Qorqud kitabı» öyrənilməkdə davam edir. Bu tarixi abidə elə bir mənəvi xəzinədir ki, onu tədqiq edib sona varmaq mümkün olan iş deyil. «Dədə Qorqud» bülleteni, Bakı, 1999, «Ozan» nəĢriyyatı Bir kitab, 99 sual Mərhum məşhur tarixçi alim, professor Xəlil Əlimirzəyevi tanıyanlar onu bir çox cəhətləri ilə yanaşı tədqiqatçılar barəsində maraqlı fikirləri ilə də yəqin ki, xatırlayırlar. O, alimləri bir neçə kateqoriyaya bölərdi: I qrupa daxil olan alimlər sahəsinin mükəmməl mütəxəssisidir və bildiklərini həm gözəl nitqi, həm də qələmi ilə izhar edir; II qrupa daxil olan alimlər öz sahəsini dərindən bilir, bildiklərini yaxşı yazı ilə ifadə edir, lakin nitqində büdrəyir; III qrup alimlər isə əksinə, öz sahəsini dərindən bilsə də, yazıda axsayır, bildiklərini daha çox natiqlik məharəti hesabına çatdırır. Professor X.Əlimirzəyev birincilərə üstünlük verər, digərləri haqqında söz düşəndə susar və bu zaman onun nurlu çöhrəsinə özünəməxsus təbəssüm qonardı… Professor Nizami Məmmədov (Tağısoy) haqqında düşünəndə sövq-təbii bu təsnifatı xatırladım. Doğrudan da, bu gün ölkədə minlərlə alim olsa da, həm yazısı, həm də yüksək nitq mədəniyyəti ilə geniş ictimaiyyət arasında tanınanlar seyrəkdir. N.Məmmədov tədqiqat sahəsinin genişliyi, zənginliyi, qələminin itiliyi, natiqlik məharəti ilə fərqlənən araşdırıcılardandır. Mətbuatda onun bir-birindən maraqlı, mövzu baxımından rəngarəng, müasir tələblər nöqteyi-nəzərindən aktual və əhəmiyyətli yazılarını izlədikcə, elə təəssürat yaranır ki, bu tədqiqatçı gecə-gündüz işləyir, yazır, daim axtarışdadır. Professorun bir-birinin ardınca mətbuatda dərc olunan məqalələri ilə yanaşı bu yaxınlarda nəşr edilən «Qaraqalpakskaya literatura» adlı dərs vəsaitini (Bakı Slavyan Universiteti, «Kitab aləmi» nəşriyyat- 121 poliqrafiya mərkəzi, Bakı-2007, 292 səh.) görəndə, qənaətimdə yanılmadığıma bir daha əmin oldum. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin tövsiyəsi ilə nəşr edilən bu əsərin redaktoru f.e.n. dos. R.Rəsulov, rəyçiləri f.e.d. prof. M.Qasımlı, f.e.n. dos. Ə.Nəzərova, f.e.n. dos. F.Məmmədovdur. Adından da göründüyü kimi, dərs vəsaiti Azərbaycan oxucusu, auditoriyası üçün maraqlı olduğu qədər də qaranlıq bir sahəyə tarixi, mədəni dəyərləri, soy kökü ilə xalqımıza doğma olan qaraqalpaqların ədəbiyyatına həsr edilmişdir. Ümumiyyətlə, türkologiyada bu sahə, nədənsə, həmişə bir qədər diqqətdən kənar qalmışdır. F.e.n. dos. Rüstəm Rəsulovun əsərə ön söz əvəzi yazdığı «Türkologiyamızda qaraqalpaq ədəbiyyatı haqqında yeni söz» adlı məqaləsində dediyi kimi, qaraqalpaq ədəbiyyatı Azərbaycan alimlərinin dərin analitik tədqiqat predmeti olmamışdır. Məqalə müəllifi göstərir ki, oxucuların diqqətinə təqdim edilən kitabda onlar bir tərəfdən qaraqalpaq ədəbiyyatının folklordan qaynaqlanan milli özünəməxsusluqlarını hiss edə bilər, digər tərəfdən isə müasir yazıçıların xalq həyatından qidalanan folklora meylini görə bilər. Buradaca qeyd etmək yerinə düşər ki, Azərbaycan oxucusu qaraqalpaq şair və yazıçılarının həyat və yaradıcılığı, ədəbi nümunələri ilə tanışlıqla həm də, xalqlarımızın məişət və düşüncə tərzlərindəki yaxınlığın, çox vaxt eyniliyin də şahidi olacaqlar. Professor N.Məmmədov haqlı olaraq qaraqalpaq xalqının ədəbi həyatını bu ulusun tarixində və daxilində baş verən ictimai-siyasi proseslərlə, azadlıq uğrundakı mübarizə ilə vəhdətdə götürür. Məhz bu yanaşma tədqiqatçıya ədəbi prosesi də düzgün, obyektiv izləməyə, nəticədə onun inkişaf mərhələləri barədə dolğun, sanballı elmi-nəzəri qənaətlər hasil etməyə imkan vermişdir. N.Məmmədov tədqiqat predmetinə bir neçə rakursdan baxmağı, onu dərindən təhlil etməyi, dəyərləndirməyi, müvafiq nəticələr çıxarmağı bacaran səriştəli alimlərdəndir. «Qırx-qız», «Şəryar» kimi epik dastanların, digər şifahi xalq ədəbi nümunələrinin, XVIII əsrdən müasir dövrə qədər yaşayıb yaratmış, bu gün də fəaliyyətini davam etdirən bir sıra şair və yazıçıların əsərlərinin çağdaş ədəbiyyatşünaslığın tələbləri baxımından tədqiqat müstəvisinə cəlb etməsi və məqsədinə uğurla nail olması dediklərimizi bir daha təsdiqləyir. Bir qədər obrazlı desək, N.Məmmədov az qala bir elmi-tədqiqat institutunun işini öz çiyinləri üstünə götürmüşdür. O, şifahi xalq ədəbi nümunələrini, 20 nəfər yazıçı və şairin həyat və yaradıcılığını öyrənmiş, onların əsərlərini mövzu, kompozisiya, janr, sənətkarlıq baxımından dərindən, hərtərəfli təhlil etmiş, qaraqalpaq ədəbiyyatının bel sütununu təşkil edən Jien Jıray, Hunxoca, Hacıniyaz, Berdah, A.Musayev, A.Dabılov, S.Məcidov, A.Bəyimov, İ.Yusupov, T.Kabulov, T.Kaipberqov, X.Əhmədov, G. Aymirzəyev və digərlərinin irsini fundamental şəkildə araşdırmışdır. Əsərin üstün keyfiyyətlərindən biri də budur ki, müəllif tədqiqat sahəsinin yeniliyini nəzərə alaraq, Qaraqalpaq xalqının tarixinə qısaca nəzər salır, onun coğrafi mövqeyi, əhalisi, kompakt şəkildə yaşadığı ərazilər, iqtisadiyyatı, iqlimi, qədim mədəni-memarlıq abidələri haqqında məlumat verir, Qaraqalpaq Respublikasının dövlət quruluşu, bayrağı, himni, gerbi, hətta ayrı-ayrı rayonlar, şəhərlər, qəsəbə və aulları barədə müəllifin yazdıqları oxucunun bir tərəfdən tədqiqat predmetinə marağını artırır, digər tərəfdənsə, mövzuya daha dərindən nüfuz etməyə həvəsləndirir, hazırlayır. Türk xalqlarından olan Qaraqalpaqların Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|