40
liklarni boshlaridan kechiradilar, og‘ir sinovlarga bardosh be-
radilar, oxir-oqibat murod-maqsadlariga erishadilar.
Xalq dostonlarining ko‘pchiligiga xos xususiyat – ularda ishq-
muhabbat mavzusining ustunligidir. Dostonlardagi voqealar qahra-
monlarning ishqiy sarguzashtlari fonida kechadi. Masalan,
dunyoga
mashhur «Alpomish»ni olasizmi, «Ravshan» yoki «Kuntug‘mish»
dostonlarini olasizmi – bari-barisida muhabbat mavzusi ustuvor-
lik qiladi. Darhaqiqat, muhabbat – muqaddas tuyg‘u. Bekorga
xalqimiz «Ishqsiz eshak – dardsiz kesak», demaydi. Sevimli
shoiramiz Nodirabegim ta’biri bilan aytganda esa:
«Muhabbatsiz kishi odam emasdur,
Gar odamsan, muhabbat ixtiyor et».
Muhabbat
insonni
ezgulikka
yetaklaydi,
sevgan
kishi
har qanday qahramonlikka qodir hisoblanadi. Biz o‘rgangan
«Kuntug‘mish» dostoni sevishganlar
haqida chiroyli asar, uning
janrini ishqiy qahramonlik dostoni, deb belgilash mumkin.
Chunki Kuntug‘mish dostonda katta qahramonliklar ko‘rsatadi:
yurtga qiron keltirgan ajdarni yengadi, tosh bostirib qo‘yilgan
kigiz ostidan chiqib ketadi. Bu qahramonliklar shunchaki o‘zini
ko‘rsatish emas, avvalo xalqni ajdar ofatidan qutqazgan bo‘lsa,
sevikli yori, bolalarini deb g‘oyat tang bir holatda yovlari
o‘rab-chirmab, ustidan tosh bostirib ketgan kigiz orasidan xalos
bo‘lib chiqadi.
Umuman, Kuntug‘mishning dostondagi
hayoti qahramonlik
bilan kechadi. Uning Xolbeka visoliga yetishish uchun uzoq sa-
farga otlanishi, yo‘lidagi barcha to‘siq-g‘ovlarni yengishi haqi-
qiy insoniy jasorat,
doyilikdir. Dostondagi Xolbeka, Gurkiboy
va Mohiboy harakatlarida ham qahramonlik belgilari mavjud.
Axir
Xolbekaning sevgan yori, bolalari uchun jonini berishga
tayyorligi, Gurkiboyning ukasi uchun o‘zini
do qilishga shay-
ligi (uning dor ostidagi so‘zlarini eslang) qahramonlik emasmi?!
Birgina
«Kuntug‘mish»
dostoni
emas,
boshqa
doston-
larda ham asar personajlari turli qahramonlik namunalarini
ko‘rsatadilar, bu qahramonliklar odamlarning og‘irini yengil
qiladi, el-yurtga ro‘shnolik keltiradi. Baxshi bobolarimiz sevib
41
kuylagan «Kuntug‘mish» kabi ishqiy-qahramonlik
dostonlari biz-
ni muhabbatdek ezgu tuyg‘uni qadrlashga undaydi,
doyilik,
qahramonlikka chorlaydi, chunki ishq-muhabbat, qahramonlik,
jo‘mardlik doimo egizak tushunchalardir.
Dostları ilə paylaş: