ADAU-
nun Elmi Əsə
rl
ə
ri. G
ə
nc
ə
, 2016,
№
1
163
3.
O.Məmmədli, M.İsmayılov, F.İsmayılov İqtisadi nəzəriyyə. Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti.
Bakı: “MBM” nəş., 2010, 888 s.
The role of the intensification of production in the formation
of the market of material and technical resources
Doctorant S.I.Magerramov
Azerbaijan State Agrarian University
SUMMARY
Key words: intensification, reproduction, scientific and technological progress, technological
factors
The economic essence of intensification is closely related to the theory of reproduction. But we
should not equate the intensification of production. Intensification of production is a process of
continuous improvement of the factors of production and their use. Reproduction -This type of social
production, arising under the influence of intensification.
In a market economy significantly changed the concept of intensification. TS Intensification is
the most important 'survival' factor of economic entities. The effectiveness of economic activity of
agricultural enterprises is directly dependent on the level and timeliness of the provision of all the
necessary production resources. All these and other questions related to the issue addressed in this
article.
Роль интенсификации производства в формировании рынка материально-
технических ресурсов
Докторант С.И.Магеррамов
Азербайджанского государственного аграрного университета
РЕЗЮМЕ
Ключевые слова:
интенсификация, воспроизводства, научно-технический прогресс,
технологические факторы
Экономическая сущность интенсификации тесно связана с теорией воспроизводства.
Однако не следует отождествлять воспроизводства интенсификацию производства.
Интенсификация производства представляет собой процесс непрерывного совершенствовании
факторов производства и их использование. Воспроизводства–это тип общественного
производства, возникающий под влиянием интенсификации.
В условиях рыночной экономики существенно меняется концепция интенсификации т.е.
интенсификация является важнейшим фактором «выживания» хозяйствующих субъектов.
Эффективность хозяйственной деятельности аграрных предприятий напрямую зависит от
уровня и своевременности обеспечения их всеми необходимыми производственными
ресурсами. Все эти и другие вопросы связанные с этой проблемой рассматривается в данной
статье.
ADAU-
nun Elmi Əsə
rl
ə
ri. G
ə
nc
ə
, 2016,
№
1
164
REQİONLARDA TURİZMİN İNKIŞAF MƏRHƏLƏLƏRİ
İ.Y.Şahverdiyeva
Gəncə Dövlət Universiteti
Açar sözlər: turizm, Dünya İqtisadi Forumu, turizm infrastrukturu
Son illər turizm ölkə iqtisadiyyatı üçün
prioritet sahəyə çevrilib, turizm sahəsində ixtisas-
lı kadrların hazırlanması üçün Azərbaycan Tu-
rizm İnstitutu yaradılıb. Bunu bu gün Mədəniyyət
və Turizm Nazirliyinin yaradılmasından 5 il öt-
məsi münasibəti ilə keçirilən tədbirdə mədəniyyət
və turizm naziri Əbülfəs Qarayev deyib.
Ə.Qarayev "Turizm ili" çərçivəsində görü-
ləcək işlər barədə də danışıb. “Bu il zəngin təd-
birlərlə doludur. O cümlədən paytaxt və region-
larda tikiləcək turizm yerlərin sayı artırılacaq.
Beynəlxlaq tədbirlərə də burada geniş yer verilə-
cək. Bütün bunlar ötən il təsdiq edilmiş “Dövlət
turizm inkişafı proqramı” çərçivəsində həyata ke-
çiriləcək”,- deyə o vurğulayıb.
Dünya İqtisadi Forumu (DİF) tərəfindən
turizm, aviadaşımalar və səyahətlər biznesinin
inkişafı üzrə hesablanan rəqabətlilik reytinqində
Azərbaycan bu il 133 dövlət arasında Ukrayna ilə
birlikdə 76-77-ci yerləri tutub (APA).
DİF-in açıqladığı son hesabata əsasən, son
bir ildə Azərbaycan sözügedən reytinqdə mövqe-
yini 3 pillə yaxşılaşdırıb. Bu zaman turizm bizne-
sinin inkişafı üzrə Azərbaycana verilən xüsusi in-
deks (Travel & Tourism Competitiveness Index -
TTCİ) göstəricisi 3,84 təşkil edib. Ən yüksək tu-
rizm indeksi (5,68) alaraq siyahıda liderlik edən
İsveçrə olub. Asiya qitəsi ölkələri arasında Azər-
baycan daha yüksək yerləri Bruney və Şri-Lanka
(13-14-cü yerlər) tutub. MDB ölkələri arasında
isə Azərbaycan Rusiya və Gürcüstandan sonra 3-
cü nəticə göstərib. Bu zaman turizm sahəsində
qanunvericiliyin keyfiyyəti subindeksinə görə öl-
kəmiz 47-ci yerə, müvafiq sahədə müşahidə olu-
nan infrastruktura və ətraf mühitin vəziyyətinə
görə 84-cü yerə, insan, mədəni və təbiət resurs-
larına görə isə 111-ci yerə layiq görülüb. Maraqlı-
dır ki, Ermənistan Dünya İqtisadi Forumunun tu-
rizm indeksinə görə reytinqdə 91-ci yeri tutub.
Qeyd edək ki, turizm sahəsində rəqabətlilik
reytinqi və TTCİ indeksinin hesablanması zamanı
ölkədə turizm infrastrukturu və qanunvericiliklə
bərabər səyahətlərlə bağlı şirkətlərdə olan işçilə-
rin sayı, təbiətin mühafizəsi, bankomat və POS-
terminallar şəbəkəsinin genişliyi, mehmanxana və
nəqliyyatda olan tariflər, sanitar-epidemioloji mü-
hit, turistlərin təhlükəsizliyi, vizaların verilməsi
qaydaları, eləcə də yanacaq qiymətləri, yol-nəq-
liyyat hadisələrinin sayı, suvenir istehsalı, tibbi
sığorta sisteminin tətbiqi, stadion və idman mər-
kəzlərinin vəziyyəti, İnternet və mobil rabitə
şəbəkələrindən istifadə edənlərin sayı və 70 yaxın
digər amil nəzərə alınır. Dünya İqtisadi Forumu-
nun hesablamaları və ehtimallarına görə, Azər-
baycanda turizm, aviadaşıma və səyahətlər bizne-
sinin həcmi 2008-ci ildə ən azı 509 mln. ABŞ
dolları təşkil edib. Ümumi hesabda isə milli iqti-
sadiyyatın turizmlə bağlı sahələrində çalışanların
sayı 39 minə çatıb. Proqnozlara görə, 2009-2018-
ci illərdə turizm biznesinin ortaillik artım tempi
8,8% ola bilər.
Qeyri-neft sektorunda prioritet sahələrdən
biri Azərbaycanda turizm xidməti sahəsini inkişaf
etdirmək üçün böyük potensial var. Azərbaycan
hökuməti qeyri-neft sektorunda prioritet sahələr-
dən biri kimi turizmi seçib. Azərbaycan
regionlar-
da turizm xidmətini və bu sahədə sahibkarlığı in-
kişaf etdirməklə böyük gəlir əldə edə bilər. Turiz-
min dünya miqyasında inkişaf tempi 4,3 faizdir.
Ölkəmizə gələn turistlər dünyadakı turistlərin
cəmi 0,003 faizini təşkil edir ki, bu da olduqca
kiçik rəqəmdir. Ümumdünya Turizm Təşkilatının
turizmlə bağlı göstəricilərinə əsasən dünyada tu-
rizmin gətirdiyi gəlir getdikcə artır. 1950-ci ildə
dünya ölkələri bu sahədən 23, 2000-ci ildə 687
milyard dollar gəlir götürdükləri halda, 2002-ci
ildə bu rəqəm 703 milyard dollara çatıb. Hazırda
ən çox turist Avropaya gəlir. Bura ildə 398,2 mil-
yon nəfər turist səfər edir. Ondan sonrakı yerləri
isə Şərqi Asiya və Sakit Okean hövzəsi ölkələri
tutur. Turistlərin daha çox Fransa və İspaniyaya
gəlməsinə baxmayaraq, ABŞ ondan daha çox
gəlir götürür. Bu ölkə turistlərə təklif olunan
məhsulları genişləndirdiyindən onların hər birin-
dən 1015 dollar gəlir götürə bilir. Ümumdunya
Turizm Təşkilatının proqnozlarına görə isə, 2005-
ci ildə 565,5 milyon, 2010-cu ildə 1 milyard,
2020-ci ildə 1,5 milyard turist olacaq. Ekstremal
turizmə olan meylin getdikcə daha çox güclənə-
cəyindən həmin müddətdə turizmlə məşğul olan
ölkələrə gedən turistlərin sayı azalacaq. Amma
Şərqi Asiya və Yaxın Şərq ölkələrinə turist axını
artacaq. Bir çox ölkələrlə müqayisədə turistlərin
sayına görə Azərbaycan dünyada ən sonuncu yer-
lərdən birini tutur. Ölkəyə gələn turistlərlə gedən-