Adau nun Elmi Əsə rl ə ri. G ə

   ADAU-
nun Elmi Əsə
rl
ə
ri. G
ə
nc
ə
, 2016, 
№
1
 
 
163 
 
3.
 
O.Məmmədli, M.İsmayılov, F.İsmayılov  İqtisadi nəzəriyyə. Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti. 
Bakı: “MBM” nəş., 2010, 888 s. 
 
 
The role of the intensification of production in the formation  
of the market of material and technical resources 
 
Doctorant S.I.Magerramov 
Azerbaijan State Agrarian University 
SUMMARY 
 
Key words: intensification,  reproduction, scientific  and  technological  progress,  technological 
factors 
 
The economic essence of intensification is closely related to the theory of reproduction. But we 
should  not  equate  the  intensification  of  production.  Intensification  of  production  is  a  process  of 
continuous improvement of the factors of production and their use. Reproduction -This type of social 
production, arising under the influence of intensification. 
In a market economy significantly changed the concept of intensification. TS Intensification is 
the  most  important  'survival'  factor  of  economic  entities.  The  effectiveness  of  economic  activity  of 
agricultural  enterprises  is  directly  dependent  on  the  level  and  timeliness  of  the  provision  of  all  the 
necessary  production  resources.  All  these  and  other  questions  related  to  the  issue  addressed  in  this 
article. 
 
Роль интенсификации производства в формировании рынка материально- 
технических ресурсов  
Докторант С.И.Магеррамов  
Азербайджанского  государственного аграрного университета  
 
РЕЗЮМЕ  
 
Ключевые  слова:  интенсификация,  воспроизводства,  научно-технический  прогресс, 
технологические факторы 
    
Экономическая  сущность  интенсификации  тесно  связана  с  теорией  воспроизводства. 
Однако  не  следует  отождествлять  воспроизводства  интенсификацию  производства. 
Интенсификация производства представляет собой процесс непрерывного совершенствовании 
факторов  производства  и  их  использование.  Воспроизводства–это  тип  общественного 
производства, возникающий под влиянием интенсификации. 
В условиях рыночной экономики существенно меняется концепция интенсификации т.е. 
интенсификация  является  важнейшим  фактором  «выживания»  хозяйствующих  субъектов. 
Эффективность  хозяйственной  деятельности  аграрных  предприятий  напрямую  зависит  от 
уровня  и  своевременности  обеспечения  их  всеми  необходимыми  производственными 
ресурсами.  Все  эти  и  другие  вопросы  связанные  с  этой  проблемой  рассматривается  в  данной 
статье.  
 
 
 
 
 
 
 
 

---

   ADAU-
nun Elmi Əsə
rl
ə
ri. G
ə
nc
ə
, 2016, 
№
1
 
 
164 
 
REQİONLARDA TURİZMİN İNKIŞAF MƏRHƏLƏLƏRİ 
 
İ.Y.Şahverdiyeva 
 
Gəncə Dövlət Universiteti
 
 
Açar  sözlər: turizm, Dünya İqtisadi Forumu, turizm infrastrukturu
 
 
Son  illər  turizm  ölkə  iqtisadiyyatı  üçün 
prioritet sahəyə çevrilib, turizm sahəsində ixtisas-
lı  kadrların  hazırlanması  üçün  Azərbaycan  Tu-
rizm İnstitutu yaradılıb. Bunu bu gün Mədəniyyət 
və  Turizm  Nazirliyinin  yaradılmasından  5  il  öt-
məsi münasibəti ilə keçirilən tədbirdə mədəniyyət 
və turizm naziri Əbülfəs Qarayev deyib.  
Ə.Qarayev "Turizm ili" çərçivəsində görü-
ləcək  işlər  barədə  də  danışıb.  “Bu  il  zəngin  təd-
birlərlə  doludur.  O  cümlədən  paytaxt  və  region-
larda  tikiləcək  turizm  yerlərin  sayı  artırılacaq. 
Beynəlxlaq tədbirlərə də burada geniş yer verilə-
cək.  Bütün  bunlar  ötən  il  təsdiq  edilmiş  “Dövlət 
turizm inkişafı proqramı” çərçivəsində həyata ke-
çiriləcək”,- deyə o vurğulayıb. 
Dünya  İqtisadi  Forumu  (DİF)  tərəfindən 
turizm,  aviadaşımalar  və  səyahətlər  biznesinin 
inkişafı  üzrə  hesablanan  rəqabətlilik  reytinqində 
Azərbaycan bu il 133 dövlət arasında Ukrayna ilə 
birlikdə 76-77-ci yerləri tutub (APA). 
DİF-in açıqladığı son hesabata  əsasən, son 
bir ildə Azərbaycan sözügedən reytinqdə mövqe-
yini 3 pillə yaxşılaşdırıb. Bu zaman turizm bizne-
sinin inkişafı üzrə Azərbaycana verilən xüsusi in-
deks (Travel & Tourism Competitiveness Index - 
TTCİ) göstəricisi 3,84 təşkil edib. Ən yüksək tu-
rizm  indeksi  (5,68)  alaraq  siyahıda  liderlik  edən 
İsveçrə olub. Asiya qitəsi ölkələri arasında Azər-
baycan daha yüksək yerləri Bruney və Şri-Lanka 
(13-14-cü  yerlər)  tutub.  MDB  ölkələri  arasında 
isə Azərbaycan Rusiya və Gürcüstandan sonra 3-
cü  nəticə  göstərib.  Bu  zaman  turizm  sahəsində 
qanunvericiliyin  keyfiyyəti  subindeksinə  görə öl-
kəmiz  47-ci  yerə,  müvafiq  sahədə  müşahidə  olu-
nan  infrastruktura  və  ətraf  mühitin  vəziyyətinə 
görə  84-cü  yerə,  insan,  mədəni  və  təbiət  resurs-
larına görə isə 111-ci yerə layiq görülüb. Maraqlı-
dır ki, Ermənistan Dünya İqtisadi Forumunun tu-
rizm indeksinə görə reytinqdə 91-ci yeri tutub. 
Qeyd edək ki, turizm sahəsində rəqabətlilik 
reytinqi və TTCİ indeksinin hesablanması zamanı 
ölkədə  turizm  infrastrukturu  və  qanunvericiliklə 
bərabər  səyahətlərlə  bağlı  şirkətlərdə  olan  işçilə-
rin  sayı,  təbiətin  mühafizəsi,  bankomat  və  POS-
terminallar şəbəkəsinin genişliyi, mehmanxana və 
nəqliyyatda olan tariflər, sanitar-epidemioloji mü-
hit,  turistlərin  təhlükəsizliyi,  vizaların  verilməsi 
qaydaları,  eləcə  də  yanacaq  qiymətləri,  yol-nəq-
liyyat  hadisələrinin  sayı,  suvenir  istehsalı,  tibbi 
sığorta  sisteminin tətbiqi,  stadion  və  idman  mər-
kəzlərinin  vəziyyəti,  İnternet  və  mobil  rabitə 
şəbəkələrindən istifadə edənlərin sayı və 70 yaxın 
digər  amil  nəzərə  alınır.  Dünya  İqtisadi  Forumu-
nun  hesablamaları  və  ehtimallarına  görə,  Azər-
baycanda turizm, aviadaşıma və səyahətlər bizne-
sinin  həcmi  2008-ci  ildə  ən  azı  509  mln.  ABŞ 
dolları təşkil  edib.  Ümumi  hesabda  isə  milli  iqti-
sadiyyatın  turizmlə  bağlı  sahələrində  çalışanların 
sayı 39 minə çatıb. Proqnozlara görə, 2009-2018-
ci  illərdə  turizm  biznesinin  ortaillik  artım  tempi 
8,8% ola bilər. 
 Qeyri-neft  sektorunda  prioritet  sahələrdən 
biri Azərbaycanda turizm xidməti sahəsini inkişaf 
etdirmək  üçün  böyük  potensial  var.  Azərbaycan 
hökuməti  qeyri-neft  sektorunda  prioritet  sahələr-
dən biri kimi turizmi seçib. Azərbaycan regionlar-
da turizm xidmətini və bu sahədə sahibkarlığı in-
kişaf etdirməklə böyük gəlir əldə edə bilər. Turiz-
min  dünya  miqyasında  inkişaf  tempi  4,3  faizdir. 
Ölkəmizə  gələn  turistlər  dünyadakı  turistlərin 
cəmi  0,003  faizini  təşkil  edir  ki,  bu  da  olduqca 
kiçik rəqəmdir. Ümumdünya Turizm Təşkilatının 
turizmlə  bağlı  göstəricilərinə  əsasən  dünyada  tu-
rizmin  gətirdiyi  gəlir  getdikcə  artır.  1950-ci  ildə 
dünya  ölkələri  bu  sahədən  23,  2000-ci  ildə  687 
milyard  dollar  gəlir  götürdükləri  halda,  2002-ci 
ildə bu rəqəm 703 milyard dollara çatıb. Hazırda 
ən çox turist Avropaya gəlir. Bura ildə 398,2 mil-
yon  nəfər  turist  səfər  edir.  Ondan  sonrakı  yerləri 
isə  Şərqi  Asiya  və  Sakit  Okean  hövzəsi  ölkələri 
tutur.  Turistlərin  daha  çox  Fransa  və  İspaniyaya 
gəlməsinə  baxmayaraq,  ABŞ  ondan  daha  çox 
gəlir  götürür.  Bu  ölkə  turistlərə  təklif  olunan 
məhsulları  genişləndirdiyindən  onların  hər  birin-
dən  1015  dollar  gəlir  götürə  bilir.  Ümumdunya 
Turizm Təşkilatının proqnozlarına görə isə, 2005-
ci  ildə  565,5  milyon,  2010-cu  ildə  1  milyard, 
2020-ci  ildə  1,5  milyard  turist  olacaq.  Ekstremal 
turizmə  olan  meylin  getdikcə  daha  çox  güclənə-
cəyindən  həmin  müddətdə  turizmlə  məşğul  olan 
ölkələrə  gedən  turistlərin  sayı  azalacaq.  Amma 
Şərqi Asiya və Yaxın Şərq ölkələrinə turist axını 
artacaq.  Bir  çox  ölkələrlə  müqayisədə  turistlərin 
sayına görə Azərbaycan dünyada ən sonuncu yer-
lərdən birini tutur. Ölkəyə gələn turistlərlə gedən-

---