AdigöZƏl bəy qarabağnamə
Yüklə 2,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
isə qarət etdi. Knyaz Abaşidzenin bir qızını bir para şeylərlə töhfə və hədiyyə olaraq İbrahim xanın yanına göndərdi. İbrahim xan isə onun kəbinini özünə kəsdirdi. Knyaz Abaşidzenin o qızından bir oğlan və bir qız oldu. Knyaz Abaşidzenin başqa bir qızını Ümmə xan aldı. Bu cəhətdən valinin İbrahim xana ehtiyacı çox idi. Şirvan, Şəki, Gəncə, İrəvan, Xoy, Qaradağ, Naxçıvan, Talış və Təbriz xanları, habelə Şahsevən və Şəqaqi xanları mərhum İbrahim xana itaət edərək, onun sözündən çıxa bilmədikləri də buna bir səbəb idi. Tiflis valisi də ehtiyat edərək, yüksək Rusiya dövlətinə səmimiyyətlə itaət etməyə razılıq verdi, elçi və ərizə göndərdi. Hamı yüksək (Rusiya) dövlətinə itaət etməyə hazırlaşdığı zaman, əzəmətli imperatriçə vəfat etdi 1 . Böyük sərdar Zubov Əbülfət xanı, Qarabağın bəyzadə və kətxudalarını böyük hörmət və çoxlu ənamla yola salıb, mərhum padşah Pavelin əmrinə görə geri qayıdacağını İbrahim xana xəbər verdi. Bu xəbər həm qəm-qüssəyə, həm də Ağa Məhəmməd şahın ədavətinin artmasına səbəb oldu. Çünki o, mərhum İbrahim xanı tələfat vermədən, xoşluq və mülayimliklə özünə tabe etmək fikrində idi. Lakin İbrahim xanın müharibəsiz əbədi Rusiya dövlətinə itaət edib, səmimiyyət göstərməsi, islam və İran padşahından üz çevirməsi onu olduqca qəzəbləndirmişdi. (Buna görə) mərhum İbrahim xanı yox etmək qərarına gələrək, yaz fəslində böyük qoşunla Azərbaycana tərəf hərəkət etdi 2 . Qarabağ vilayətində üç il davam edən quraqlıq nəticəsində taxıl və başqa bitkilər məhsul vermədiyindən şiddətli qəhətlik baş vermişdi. Taxılın qiyməti o qədər qalxmışdı ki, hətta bir çetvert buğdanı o vaxtın pulu ilə 45 manata güclə almaq olurdu. İş çətinliyə düşdü. Ağa Məhəmməd şah Qızılbaş qoşunu ilə Araz çayı kənarına çatdı. Azuqənin qəhətliyindən və son neçə ilin əziyyətindən sonra Şuşa qalasında belə bir güclü padşahın qarşısında durmaq çətin idi. Əlacsız qalan (İbrahim xan) arvad-uşağı, qohumları, məruf bəylərin ailəsi və sədaqətli xidmətçiləri ilə birlikdə qaladan köçüb, Car və Tala tərəfə getdi ki, orada dayanıb Dağıstan, Gürcüstan və başqa 1 İmperatriçə II Yekaterina 1796-cı il noyabr ayının 6-da vəfat etmişdir. 2 Bu hadisə 1797-ci ildə baş vermişdir. B a x: N.Dubrovin ("История войн и владычества русских на Кавказе"), с. Ill, SPb, 1886, səh. 209. 142 vilayətlər kömək edərlərsə, tədarük görüb müharibəyə hazırlaşsın, əks təqdirdə oradan Dağıstana, öz qohumu Avar hakimi Ümmə xanın evinə gedərək Ağa Məhəmməd şahın əziyyətindən qorunsun. O zaman mərhum xanın yanında olub, ondan ayrılmaq istəməyən xanlar arasında kürəkəni Nəsir xan, Əta xan Şahsevən, yenə kürəkəni olan Şəki vilayətinin hakimi Səlim xan, Şəki vilayəti və Şahsevən bəyləri və onların övladları da var idi. Ağa Məhəmməd şah Araz qırağında İbrahim xanın qaladan çıxıb getdiyini eşitdikdə ardınca sərkərdələrlə birlikdə iki minə yaxın atlı göndərdi, Gəncə yolunda və ya Kür kənarında xəbərdar olub, ona çatmalarını əmr etdi. Göndərilən haman Şahsevən qoşunu Tərtər çay körpüsünün yaxınlığında mərhum İbrahim xanın köç və camaatına çataraq döyüşə başladı. Köç-külfətə və başqa adamlara bir zərər toxunmadı. Onlar köçün bir para şeylərini qarət edib geri qayıtdılar. İbrahim xan Kür çayı və Şəki vilayətindən keçərək, Balakən və Car torpağına gəldi. Car və Tala kətxudaları və başçıları mərhum İbrahim xanı başqa xanlarla birlikdə tutub Dağıstana buraxmamaları haqqında Ağa Məhəmməd şahdan fərman aldıqlarına baxmayaraq Car, Balakən və İlisu əhalisi uzun müddət İbrahim xandan məhəbbət və ənam gördüklərindən və həmişə onun itaətində olub, əmrlərini icra etdiklərindən (xanın) qeydinə qaldılar. Ona lazım olan xeyirxahlıq, hörmət və qonaqpərəstlik göstərərək, onu özlərindən razı saldılar. Onu iyirmi gün Balakən torpağında saxladılar. Bu zaman Ağa Məhəmməd şahın Şuşa qalasında öldürülməsi xəbəri İbrahim xana çatdı. Ağa Məhəmməd şahın öldürülməsinin təfsilatı belədir: İbrahim xan qaladan çıxıb Balakənə getdikdən sonra Ağa Məhəmməd şah heç bir maneəyə rast gəlmədən Şuşa qalasına girib bir həftə orada qaldı. Bir gecə xoşu gəlmədiyi işə görə Səfərəli bəy və Abbas bəy adlı iki nəfər yaxın xidmətçisinə acıqlanıb dedi: "Səhər açılan kimi hər ikinizə ağır cəza verəcəyəm". Onlar bilirdilər ki, şah heç vaxt öz dediyindən və buyurduğundan dönmür. Odur ki, canlarının qorxusundan səhər açılana qədər onu öldürməyi lazım bildilər. Sübh açılan zaman, şah yuxuda ikən şahın otağına girib iti xəncərlə onu öldürdülər. Qapıları bağladılar. Şahın cavahir bazubəndini, tacını və həmailini götürüb, Sadıq xan Şəqaqinin yanına getdilər və əhvalatı ona söylədilər. 143 Sadıq xan şahın qorxusundan onların sözünə inanmadı. Şaha heç bir inamı və xatircəmliyi olmadığından və həmişə canının qorxusunu çəkdiyindən bu əhvalatı da şahın hiyləsi təsəvvür edərək, onların sözünə inanmadı. Nəhayət, bir çox möhkəm andlardan sonra xatircəm oldu. Lakin yenə, böyük qorxu içərisində idi, əvvəlki qayda ilə Ağa Məhəmməd şahın yaşadığı İbrahim xanın böyük oğlu, rəhmətlik general-mayor Məhəmmədhəsən ağanın evinə girdi. Hər yerdə tam bir ədəblə irəliləyərək, şah yatan otağın pərdəsini qaldırdı. Baş əydi və yavaş-yavaş otağa girdi. Səfərli bəy nə qədər onu ürəkləndirirdisə də, o, yenə qorxurdu. Səfərli bəy qabağa düşərək, yorğanı şahın başından çəkdi və onun xəncərlə parçalanmış cəsədini ona göstərdi: Sadıq bəy tab gətirməyərək tez haman bazubəndi, tacı və həmaili götürüb öz mənzilinə gəldi və şayiə yaydı ki, şah ona Gəncə və Gürcüstana getməyi əmr etmişdir. Bütün adamlarını, Şəqaqi qoşununu və şahın qatillərindən biri olan Abbası özü ilə götürüb qaladan çıxdı. Səfərəli bəy qalada qaldı. Sadıq bəyin getməsindən iki saat keçməmişdi ki, şahın öldürülməsi xəbəri qalanın içərisinə yayıldı. Qızılbaş xanları çaşmış və pərişan bir halda, toplaya bildikləri adamları ilə birlikdə dəstə-dəstə qaçmağa üz qoydular. Şəhər əhalisi tökülüşüb, əllərinə keçən adamları soyundura-soyundura imarətə daxil oldular. İmarətin şeyləri - xalı-gəbəsi və şahın başqa qızıl, gümüş və cavahiratı qarət edildiyi zaman igidliyi və şücaətilə məşhur olan mərhum İbrahim xanın qardaşı oğlu Məhəmməd bəy xəbər tutaraq, bir neçə nəfər nökəri ilə imarətin qapısını kəsdi. Hər kəs əlinə düşəni aparmışdı. (O), yerdə qalan şeyləri camaatın əlindən aldı, cavahirdən və qızıldan (qayrılmış) alətləri, qızıl- gümüş qab-qacağı, xalı-gəbə, pul və başqa şeyləri tamamilə ələ keçirib, Məhəmmədhəsən ağanın evindən öz evinə apardı. Qalanın içərisində hökumət və divan işlərilə məşğul oldu. Ağa Məhəmməd şahın kəsilmiş başını öz məktubu ilə birlikdə qədim xidmətçilərindən 1 birinin vasitəsilə Balakənə mərhum İbrahim xanın yanına göndərdi. Şahın başı İbrahim xanın hüzuruna çatdıqda onun öldürülməsi hamıya yəqin oldu. Nəcabətin və ehtiramın tələbinə görə, 1 Mirzə Adıgözəl bəyin yazdığına görə, şahın kəsilmiş başını Balakənə qarabağlı Məhəmmədrəfi bəy aparmışdır (b a x: bu kitabda səh. 68). 144 Yüklə 2,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|