AdigöZƏl bəy qarabağnamə
Yüklə 2,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
Tiflis valisi şövkətli İrakli xan, İrəvan hakimi Məhəmməd xan və Talış hakimi Mir Mustafa xan, Ağa Məhəmməd şahın itaətini qəbul etməyəcəkləri və bir-birinə kömək edib, müttəfiq olacaqları haqqında İbrahim xanla and içmişdilər. (Buna görə İbrahim xan) Qarabağ ellərinin bir parasını Tiflisə, bir parasını isə Şirvan vilayətinə özü təyin etdiyi Mustafa xanın yanına göndərdi. Siyahı və dəftərdə adları qeyd olunmuş yerdə qalan elləri və qoşunu Qarabağ dağlarında və qala içərisində yerləşdirib, Qarabağ elləri və mahallarında çoxlu piyada və atlı topladı; qalanı qorumaq üçün lazım olan bütün vəsaiti, böyük və kiçik topları qurdurub, şahla müharibəyə hazırlaşdı. Ağa Məhəmməd şah, otuz üç gün qala ətrafında qaldığına baxmayaraq, o qədər böyük qoşunla qalanın beş verstliyindən axan çaydan keçə bilmədi. Qarabağın atlı və piyada qoşunu, ellərin, kəndlərin sərkərdələri, Vərəndə, Dizaq və Xaçın mahallarının məlikləri meşədə, yollar və keçidlərdə Qızılbaş qoşununu tutub qarət edirdilər. Hər gün dəstə-dəstə at, qatır, dəvə və başqa tədarükatı, ordu üçün vilayətlərdən göndərilən taxıl karvanlarını qarət və əsir edərək, mərhum İbrahim xanın yanına gətirdilər. İş o yerə çatmışdı ki, o vaxtın hesabilə bir qatırı dörd manata, dəvəni altı, bir baş yaxşı atı isə on manata satırdılar. Düşmən Qarabağ qoşununun gecə basqınlarından qorxaraq, ordugahın ətrafında möhkəm bürclər tikmişdi. Bir gecə Vərəndə mahalının piyadaları böyük bir dəstə ilə gedərək, Ağa Məhəmməd şahın özünəməxsus tüfəngliləri tərəfindən mühafizə olunan böyük bir bürcü alıb, bir saatın içərisində bütün tüfəngliləri qırdılar və sağ qalan iki-üç nəfəri gün çıxan vaxtı mərhum İbrahim xanın yanına gətirdilər. İstər gecə, istərsə gündüz Qızılbaş qoşununu bir an belə rahat qoymurdular. Üç- dörd dəfə şah özü böyük qoşunla çayı keçmək və qalaya yaxınlaşmaq istədi. Bu tərəfdən cəld piyadalar, qoçaq süvarilər sərkərdələrlə birlikdə (şahın) qabağına çıxıb, qəhrəmancasına döyüşdülər və onu məğlub edərək geri qaytardılar. Bu arada Gəncə hakimi Cavad xan vaxtilə mərhum İbrahim xandan üz çevirmiş və Gəncə vilayətinə gedib, Cavad xanın yanında gün keçirən Çiləbörd mahalının məliki Məlik Məcnunla birlikdə Ağa Məhəmməd şahın yanına gəldi. Ağa Məhəmməd şah bunların məsləhətilə min məğlubiyyət və pərişanlıqla qalanın yanından köçüb, Gürcüstanı istila etmək məqsədilə Tiflisə tərəf hərəkət etdi. 139 Mərhum İbrahim xan şahın hərəkətindən qabaq şövkətli Gürcüstan valisinə belə xəbər göndərdi: "Ağa Məhəmməd şah qalanı işğal etməkdə aciz qalmışdır, qoşununa və ordusunun minik heyvanına çoxlu ziyan dəymişdir. Bu məğlubiyyətini düzəltmək üçün Tiflisi almaq və Gürcüstanın kəndlərini qarət etmək fikrindədir. Onun fəsadının və istilasının qarşısını almaq tədarükündə olun". Ağa Məhəmməd şah həqiqi mühasirə dövrü keçirmiş qoşununun və heyvanlarının istirahəti üçün ordusunu Ağdam ətrafında yerləşdirdi. Burada bir aydan artıq istirahət etdikdən sonra, Gürcüstan vilayətini və Tiflis şəhərini almaq üçün yola düşdü. Cavad xanla Məlik Məcnun hər yerdə qoşunun qabağında gedib şaha bələdçilik edirdilər. Tiflisə çatdıqdan sonra, qısa bir müddət ərzində şəhəri işğal edərək 1 yandırdılar. Şəhərin və yaxın kəndlərin əhalisini qarət və əsir etdikdən sonra Azərbaycana qayıtdılar. Hər yerdə Kür boyu ilə irəliləyərək Cavad kəndi yaxınlığında Arazdan keçdilər. Muğan düzündə qışlaq qurub, qışı orada başa verdilər. Yaz vaxtı, İrəvan qalası və vilayəti hələ işğal olunmadığı bir halda, Fars ölkəsində yenə həyəcan, Kirman və sairədə iğtişaşlar üz verməkdə idi. (Buna görə şah) işləri nəzmə salmaq üçün Fars vilayətinə getdi. Haman yaz fəslində, şah Farsda olduğu zaman, İbrahim xan Dağıstandan qoşun gətirtdirib Gəncəni mühasirə etdi. Tiflisin bərbad olmasına (Cavad xan) bais olduğu üçün İbrahim xan bu işə Gürcüstan valisini də cəlb etdi. Oğlu və bacısını İbrahim xanın yanına girov göndərdi. Bir daha İbrahim xanın itaətindən çıxmayacağına söz verdi. Məlik Məcnun isə vuruşma zamanı öldürüldü. Ağa Məhəmməd şah hələ Fars və Xorasan torpağında olduğu zaman, böyük sərdar general-anşef qraf Valerian Zubov əzəmətli imperatriçə Yekaterinanın əmri və fərmanı üzrə saysız-hesabsız qoşunla Dərbəndə çatıb 2 qalanı aldı. Oradan Şamaxıya gəlib şəhərin yaxınlığında ordu qurdu. Mərhum İbrahim xan oğlu Əbülfət xanı Qarabağın bir neçə bəyzadəsi ilə birlikdə töhfə, hədiyyələr və cins atlarla, tam bir razılıq və rəğbətlə, böyük sərdar Valerian Zubovun hüzuruna göndərib, 1 Ağa Məhəmməd şah Tiflis şəhərini 1795-ci il sentyabrın 12-də almışdır. 2 Qraf Zubovun qoşunu 1796-cı il may ayının 2-də Dərbəndə yaxınlaşdı. 140 yüksək Rusiya dövlətinə səmimi-qəlbdən itaət edəcəyini və sədaqətini bildirdi. Əzəmətli imperatriçənin adına səmimiyyət və sədaqətini andıran bir ərizə də yazdı. Böyük sərdar Əbülfət xanı və Qarabağ bəyzadələrini lazımi hörmət və təzimlə qarşılayıb, İbrahim xanın ərizəsini xanın etimadlı adamı və öz eşikağası ilə Dərbənd və Qızlar yolu vasitəsilə əzəmətli imperatriçənin hüzuruna göndərdi. Bir knyaz vasitəsilə İbrahim xana qiymətli töhfə və hədiyyələr göndərib, onu əzəmətli padşahın əbədi mərhəmətinə ümidvar etdi. İbrahim xanın oğlunu böyük sərdarın yanına göndərməsi xəbəri ətraf xanların qulağına çatdıqda Tahş xanı Mir Mustafa xan, şirvanlı Mustafa xan, Cavad xan, hətta İrəvan, Naxçıvan, Xoy və Qaradağ xanları mərhum İbrahim xanın yanına elçilər göndərib dedilər ki, biz İbrahim xanın məsləhətindən çıxmarıq. (O), Rusiya dövlətinə itaət etməyi məsləhət gördüyü üçün biz də mərhəmətli Rusiya padşahına səmimiyyətlə itaət etməyi qəbul edəcəyik. İbrahim xan xanlardan aldığı bütün məktubları təzədən böyük sərdar Zubovun hüzuruna göndərdi. Gürcüstan valisinin Şirvan, Xoy, İrəvan və başqa xanlara nisbətən daha qədim ocaq, geniş torpaq və böyük dövlət sahibi olduğuna baxmayaraq, o, İbrahim xanın məsləhətindən kənara çıxmırdı. Çünki Avar və Dağıstan hakimi mərhum Ümmə xan və o yerlərin başqa əmirləri İbrahim xana yaxın və qohum olduqları üçün ona itaət edirdilər. Gürcüstan valisi ilə mərhum İbrahim xanın arası pozulduğu zaman Ümmə xan və başqa Dağıstan xanları İbrahim xanın göstərişi üzrə böyük qoşunla Gürcüstana gedib, çoxlu ziyanlar verirdilər. Məsələn, 1199 (1784-1785)-cu ildə İbrahim xanla valinin arası pozulduğu zaman, Avar hakimi Ümmə xan böyük qoşunla Gürcüstana gedib, Sıqnaq qalasını və Gümüşxananı zəbt etdi, çoxlu adam qırdı, əhalinin yerdə qalan əyal və uşaqlarını əsir edərək, bir çox ətraf kəndləri qarət elədi. Oradan Axısxa vilayətinə, Süleyman paşanın yanına gedərək qışı orada qaldı. Rum sultanından çoxlu xələt və ənam aldı. Yazda yenə Gürcüstandan Dağıstana qayıtdığı zaman keçid və sərhəd başında olan Vaxan qalasını mühasirə etdi. (Gürcü) knyazlarından knyaz Abaşidze öz əhli-əyalı ilə bu möhkəm qalada yaşayırdı. (Ümmə xan) qalanı zəbt edərək, camaatın çoxunu öldürdü. Qalanın yerdə qalan arvad-uşağını əsir, mal-dövlətlərini 141 Yüklə 2,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|