AdigöZƏl bəy qarabağnamə
Yüklə 2,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
etdi. Lakin Pənah xan belə sərdarlara itaət etməyi haqlı olaraq, özü üçün əskiklik və ar bilib, elçiləri kobud cavablarla geri qaytardı. Elçilər qayıdıb (yerlərinə) çatdıqdan sonra Fətəli xan, Azərbaycan, Urmiya və başqa vilayətlərin əhalisindən çoxlu qoşun toplayıb qalanı almaq, Qarabağı ələ keçirmək və Pənah xanı aradan qaldırmaq məqsədilə Şuşa qalasına gəlib qalanın bir ağaclığında düşərgə qurdu. Gizlində mərhum Pənah xana ədavət bəsləyən Çiləbörd və Talış mahalının məlikləri Fətəli xanın yanına getdilər. Onlar altı ay qalanın yaxınlığında oturdular. Hər neçə gündən bir, mərhum Pənah xanın qoşunu ilə Fətəli xan ordusu arasında vuruşma üz verir və hər dəfə mərhum Pənah xanın qoşunu Qızılbaş ordusuna qalib gəlirdi. Bu müddətdə bir iş görə bilməyən Fətəli xan (vəziyyətinin) gündən-günə çətinləşdiyini və məğlubiyyətinin (artdığını) müşahidə edirdi. Nəhayət, bir gün özünün bütün atlı və piyada qoşunları və adı çəkilən mahalların məliklərinin piyadaları ilə birlikdə hücuma başlayıb, Şuşa çayından keçərək qalanın yarım verstliyinə çatdı. Bu tərəfdən də Pənah xan adlı-sanlı igid cavanlar, ellərin, habelə Vərəndə və Xaçın mahallarının qoçaq tüfəngliləri ilə birlikdə, başqa tərəfdən isə ellərin süvari sərkərdələri mərhum Pənah xanın şücaətli qohumları ilə bərabər hücum edərək Fətəli xan ordusu vurub-öldürməkdən əl çəkməyincə, onları dərin dərələrdə və dar keçidlərdə tutub öldürməyi davam etdirdilər. Bu hücumda Fətəli xanın qoşunundan təxminən iki min nəfər piyada və süvari qırıldı və əsir düşdü. Məğlub olan (düşmən) sonsuz pərişanlıq və peşmanlıqla öz düşərgəsinə qayıtdı. Pənah xan isə əsirləri və ələ keçən qəniməti götürüb, qələbə və zəfərlə qalaya gəldi. Bu hadisədən sonra Fətəli xan Əfşar, qoşununun məğlub olması və qış fəslinin yaxınlaşmasına görə, sülh və barışıq təklif etdi. Mahir elçilər göndərib, and-aman içərək belə vədə verdi: "Əgər Pənah xan, qoşunumdan aldığı əsirləri geri qaytarsa, mənlə ittifaq və dostluq etsə, qızımın kəbinini onun böyük oğlu İbrahimxəlil ağaya kəsdirəcəyəm. (Beləliklə də) biz əbədi qohum və dost olacağıq. Bir şərtlə ki, İbrahimxəlil ağanı mənim yanıma göndərsin. O isə orduda şirni içilib, kəbin kəsildikdən və iki-üç gün burada (qonaq) qaldıqdan sonra geri qayıtsın". Pənah xanı xatircəm etmək üçün İbrahimxəlil ağa qayıdana qədər özünün övladı və qohumlarından üç nəfər adlı-sanlı şəxsi girov adı ilə saxlamaları üçün Pənah xanın yanına göndərmişdi. 133 Mərhum Pənah xan Fətəli xanın and-amanına, övladına və qohumlarını göndərməsinə inanıb, İbrahimxəlil ağanı bir neçə kətxuda ilə Fətəli xanın ordusuna yola saldı. Fətəli xan bu xəbəri eşitcək sevindi. Övladından bir neçə nəfəri onu qarşılamaq üçün göndərdi. İbrahimxəlil ağanı hörmət, təntənə və çalğı ilə orduya gətirdilər. Saatın nəhs olmasını bəhanə edərək, İbrahimxəlil ağanı iki gün ordugahda, kef məclislərində saxladılar. Bu müddət içərisində qalaya, Pənah xanın yanına dəfələrlə etimadlı, şirindilli adamlar göndərib, adətləri üzrə adam aldatmaq və öz işlərini düzəltmək üçün bütün fırıldaqları və lazım olan rəsmi mərasimi əmələ gətirdilər. O iki günün içərisində əsir və dustaqlarını xilas etdilər. Üçüncü gün isə İbrahimxəlil ağanı və kətxudaları dustaq kimi, özlərilə bərabər götürüb getdilər və Urmiya qalasına çatana qədər heç bir yerdə dayanmadılar. Bu hadisədən mərhum Pənah xan və Qarabağın əyanları çox pərişan, peşman və məyus oldular. Nəhayət, qəmginliyin, çox peşmançılığın faydasız olduğunu düşünərək, İbrahimxəlil ağanı xilas və Fətəli xanı dəf etmək üçün məsləhət və tədbirlər görməyə başladılar. Pərvərdigari-aləm, insi-cinsi yaradan xaliq hər anda və zamanda düzgün, vəfalı və haqşünas adamların dostu və köməkçisidir. Xüsusilə o, əhd-peymanda və sözündə möhkəm olan, alçaqlıq və peşmançılıqla nəticələnəcək məkr və hiylədən qaçan şəxslərə müvəffəqiyyət və qələbə bəxş edər. Buna görə də belə bir zamanda İraq və Fars torpaqlarında dövlət sahibi olmuş Kərim xan Zənd Allahın köməyilə tam istiqlaliyyət əldə etdi. O, adı çəkilən Fətəli xanla düşmənçiliyə başlayıb öz qohumlarından bir nəfəri 1 Fətəli xan müharibəsinə namizəd edərək onu İraq və Fars qoşunları ilə Azərbaycana göndərdi. Fətəli xan da bu xəbəri eşitcək, Kərim xanın qoşunları gəlib çatmamış, Azərbaycanın və ətraf (nahiyələrin) bütün qoşunları ilə onun qarşısına çıxdı. İki tərəfin qoşunu İsfahan yaxınlığında bir-birilə üzləşib döyüşə başladılar. Kərim xanın qoşunu məğlub, qoşun sərdarı olan qohumu isə döyüş meydanında həlak oldu. Fətəli xan zəfər tapıb, İraq vilayətinin bir parça yerlərini da aldıqdan sonra geri qayıtdı. Bu hadisədən sonra Kərim xan Zənd intiqam almaq fikrinə düşdü. Çoxlu qoşunla Fars vilayətindən hərəkət edərək, Fətəli xanı 1 Mirzə Adıgözəl bəy yazır ki, Kərim xan Zend qardaşı İskəndər xanı böyük hazırlıq və təntənə ilə Fətəli xanın müharibəsinə göndərdi. B a x: bu kitabda səh. 54. 134 dəf etmək əzmilə Azərbaycana tərəf getdi. Azərbaycana çatmamış bir etimadlı adamını mərhum Pənah xanın yanına göndərib, ona qarşı olan lütf və mehribanlığını və onunla müttəfiq olmaq istədiyini bildirdi. Göndərdiyi məktubunda belə yazmışdı: "Fətəli xan bizim nəinki təkcə düşmənimiz, hətta qanlımızdır. Sizə qarşı da olduqca yaramaz işlər görmüş, andını, peymanını pozmuşdur. Sənin oğlunu məkr və hiylə ilə aparıb məhbus etmişdir. İndi var qüvvə ilə bizə kömək etməli və bu işdə heç şeydən müzayiqə etməməlisən. Çünki intiqam alsaq və oğlunu xilas etsək, siz sevindiyiniz kimi biz də arzumuza çatmış olacağıq". Pənah xan yalançı və hiyləgər düşməni aradan qaldırmaq üçün qarşısına çıxmış belə bir təsadüfü qənimət bildi, müntəzəm qoşunu və Qarabağın adlı-sanlı süvarilərilə Azərbaycan torpağında Kərim xanla görüşdü. Kərim xan ona qarşı böyük izzət və ehtiram göstərib, ənamlar bəxş etdikdən sonra, Fətəli xanı birlikdə dəf etmək üçün Urmiya vilayətinə tərəf yola düşdülər. Fətəli xan da ixtiyarında olan vilayətlərin çoxlu qoşunu ilə onların qarşısına çıxdı. Hər iki qoşun müharibəyə başladı. Nəhayət, Fətəli xan məğlub olub Urmiya qalasına çəkildi. Bir neçə gündən sonra itaətdən başqa çarə görməyib, Kərim xanın isə ümidverici vədlərini eşidib onun yanına gəldi 1 . Kərim xan Urmiya qalasını ələ keçirib müstəqil oldu. İranda hələ müstəqil padşah olmadığından Kərim xan özünə İran şahının vəkili adı və ləqəbi verib deyirdi: "Bir padşah aralığa çıxıb taxta oturmayınca mən padşahın vəkiliyəm". Ona görə də Kərim xanı vəkil adlandırdılar. O, Urmiyada dustaq olan İbrahimxəlil ağanı zindandan buraxdırıb öz yanına çağırdı, ona at, qılınc, xələt və Qarabağ xanlığı və hakimiyyəti fərmanını verib, hörmət və təmtəraqla Qarabağa yola saldı. Pənah xana qarşı olan məhəbbətinə görə ona lütf və mehribanlıq göstərib dedi: "Mənə qarşı göstərdiyin sədaqətin və köməyin əvəzini çıxmaq üçün bir neçə müddət mənim yanımda qalmağını xahiş edirəm". Onu özü ilə bərabər Şiraza apardı. Mərhum İbrahimxəlil xan Qarabağa gəldi. Qarabağın və başqa vilayətlərin camaatı ona itaət etdi, o isə hökumət və xanlıq taxtına çıxıb kimsəyə itaət etmədən, müstəqil olaraq hökmranlıq etməyə başladı. 1 Bakıxanovun yazdığına görə bu hadisə 1176 (1763)-cı ildə baş vermişdir (bax: A.Bakıxanov. "Gülüstani-İrəm", Bakı, 1951, səh. 165). 135 Yüklə 2,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|