Adilxan bayramov səMƏd vurğUN
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
221 Ah, bu qürbət məni dağıtdı, sökdü, Fələklər başıma soyuq kül tökdü. Yollarda gözümə qaranlıq çökdü. Yanıram odlana-odlana, dağlar. (131, 20) Of… bu yerlər yazıq ruhuma dar Kəsilmiş yollarım dumandır, qardır Vaxta ki, bu hüdud, bu sərhəd vardır, Ömür dedikləri röyaya bənzər. (131, 21) Filologiya elmləri doktoru, şair Atif Zeynallı şairin yaradıcılığının ilk dövrlərinə xas olan bu cəhətlər barədə belə yazmışdır: «Azərbaycan sovet poeziyasının bütün sonrakı inkişaf təcrübəsi baxımından bu motivin ciddi ədəbi-tarixi davamı müşahidə oluna bilər. Kənddən ayrılıb şəhər mühitinə, qaynar və inqilabi Bakıya düşən Səməd Vurğun bir kəndli balası kimi şəhəri özünə yad hiss edir və bunu «qürbət» obrazı ilə verirdi. Bu baxımdan böyük şair müəyyən mənada, xüsusilə 60-cı illərdə qüvvətlənən kənd həsrəti motivlərinin ilk nümunələrini bir növ 20-ci illərdə yaratmışdır». Biz belə hesab edirik ki, Səməd Vurğunun bu mövzuda şerləri şəhərin kəndlə qarşılaşdırılması, sonuncuya üstünlük verilməsi deyil. Şairin «kənd həsrəti», doğma yerlərə məhəbbəti onun ümumən Azərbaycana məhəbbətinin tərkib hissəsidir. Bunu həmin şerlərin hər bir misrasında görmək mümkündür. Bu baxımdan şairin 1929-cu ildə Moskvada qələmə aldığı «Vətən həsrəti», «İnqilab yurdu» və «Konsert axşamı» şerləri maraq doğurur. «Vətən həsrəti» ∗ şerində həsrət motivləri ön plandadır. Şairin fikrincə, «elindən- günündən ayrılan könül» hərdənbir ağlamağa məhkumdur. Vətən məhəbbəti hər şeydən ucadır. Şeirdə, ∗ Шери профессор Жялал Абдуллайев шаирин шяхси архивиндян цзя чыхармыш вя «Ядябиййат вя инжясянят» гязетиндя (57) дярж етдирмишдир. Шер сонрадан С.Вурьунун дюрд жилдлик «Сечилмиш ясярляри»нин I жилдиня салынмышдыр. (141, 41.) 222 hətta bədbinlik notları da vardır. Lakin bu da Vətən məhəbbəti ilə bağlıdır: Bir şikəstə neyəm, bir qırıq kaman, Görmədim bir bəla-həsrətdən yaman. Vurğun ellər deyib ağlar hər zaman Onun qaydasıdır ağlasın gərək… «İnqilab yurdu» şerinin sərlövhəsində «Anam üçün» qeydindən məlum olur ki, şer şairin anasına müraciətlə qələmə alınmışdır. Şerdə qaynar şəhər həyatı təsvir olunur: Bu yerdə nə hicran, nə qayğı, nə qəm, Nə Sənan eşqi var, nə də intizar. Böyük fikirlərlə məşğuldur aləm, Bəşərin ölməyən dühaları var. (131, 72) Bununla belə, bu qaynar həyat, hər cür hicran və qəmdən azad olub böyük fikirlərlə məşğul olan bu aləm şair üçün müvəqqətidir. Onu doğma yurd daha çox özünə çəkir. Şair təhsilini başa vurub bu torpağa qayıdacaqdır: İndi mən ömrümün bahar çağları Bilmədiklərimi bilirəm burda; Könlüm çox axtarır uca dağları, Bir gün dönəcəyəm çıxdığım yurda. (131, 72) «Konsert axşamı» şerində moskvalıların işdən sonra toplaşdıqları konsert təsvir olunur. Şairin həmin konsert zamanı tanış olduğu qızla mükaliməsi maraqlıdır. Qızın suallarına şairin cavabları yurd sevgisi ilə aşılanmışdır. Bu yerlərdə günəş də, dəniz də, göy də gülür, ilk baharı Sarı bülbül qarşılayır, quşlar nəğmə oxuyur. Bu torpaq zəngin təbiətə malikdir, onun axşamı da, səhəri də gözəldir, bu gözəllik isə könülləri ilhamlandırır. Təbii ki, şair orada 223 keçirdiyi günləri yada salır və həmin yerlərin həsrətini çəkir. Şerdə doğma yurdun səfalı təbiəti, yaylaqları şəfa mənbəyi kimi təqdim edilir: Üç ay yayı keçirərək göy yaylaqlar başında, Yurd salırıq o yerlərin torpağında, daşında. Şahinlərin qıy vurması, buludların axması, Uzaq-yaxın üfüqlərdə şimşəklərin çaxması Ürəklərə nəşə səpər, könül səadət izlər; O yerlərdə cana gələr sarı, solğun bənizlər… (131, 74) Şer etnoqrafik lövhə yaradılması baxımından da diqqəti cəlb edir. Burada maldarlıqla məşğul olan adamların məşğuliyyəti canlandırılır. Bu yerin sakinləri biçin işlərini başa çatdırdıqdan sonra arabaları qoşub, köç yoluna düzülür, göy yayalaqlara qalxırlar. Onlar burada müvəqqəti yurd salır, yay fəslini yaylaqda keçirirlər… Şairin öz doğma yurdundan ayrılıb bu yerlərə gəlməsindən məqsədi «bu torpaqdan qüvvət alıb» geri qayıtmaqdır. Səhnədən bir gəncin söylədiyi də şairin arzuları ilə həmahəngdir: Həyat dedikləri hərəkətdədir, Bu ölməyən qanun təbiətdədir. Fikirlər, duyğular, əməllər hər an Dönər, təzələnər, çünki hər insan, Dünyada hər könül yüksəliş arar, Varlığın nə ilki, nə axırı var. (131, 75) «İnqilab yurdu» və «Konsert axşamı» şerlərindən məlum olur ki, Səməd Vurğun şəhəri kəndə qarşı qoymur, əksinə, qurub-yaratmağı öyrənmək üçün şəhər həyatının əhəmiyyətini xüsusi qeyd edir. Şairin Vətən mənəbbətindən doğan həsrəti onun «Həsrət» 224 şerinin də əsasını təşkil edir. «Həsrət»in bəzi məqamları müəllifin «İnqilab yurdu» şeri ilə səsləşir. Burada da şair böyük bir məftunluqla kəndi, yəni doğma yurdu xatırlayır. Şairin ayrıldığı obanın şehli səhərləri, qərib axşamları, axar suları, ətirli iydə ağacları, sarı sünbüllü çölləri, bahar mücdəli gül-çiçəkləri, hətta kənd gecəsinin sarvanı – ulduz və ay, anasının örtdüyü kəlağay, cənuba sarı uçan durna qatarı, qara buludlar, ocağı tüstülü yurd yerləri, ağac taxt, divardan asılmış saz əbədi olaraq onun yaddaşına köçmüşdür. Şair bu yerlərə tükənməz məhəbbətini bildirməklə kifayətlənmir. O, hazırda özünün qonaq olduğunu hiss edir və qəti əmindir ki, nə vaxtsa doğulub böyüdüyü ana yurda dönəcəkdir. Elə buna görə də o, «dünyaya dəyən sadə bir istəyini» öz doğmalarına yetirir: Anama sadə bir sözüm var ancaq: Bir ağac altında bir parça torpaq Ayır ki, yurd salım kölgəsində mən, Əyləşim, söz açaq doğma səhərdən… Çəkək kölgəliyə yazı masamı, Yazıb pozduğumu oxusun hamı… (131, 213) S.Vurğunun məhz yaradıcılığının ilk dövrlərində qələmə aldığı «Şəki», «Çiçək», «Dilcan dərəsi», «Bizim dağların», «Kür çayı», «Yadıma düşdü», «Çinarın şikayəti» və bir çox başqa şerlərində də yurd sevgisi, onun təbiətinə və ayrı-ayrı guşələrinə məhəbbət əsas yer tutur. «Şəki» şeri 1927-ci ildə elə Şəkinin özündə yazılmışdır. Şair burada təbii gözəlliklərdən həyəcanlanmış, öz heyranlığını ifadə etmişdir: Bu yerin dağları hər gün bəzənər Bəzənər, sanki xəyalımla tanış. Nə qədər fitri, gözəl bir yaranış Ki, dəyişməm onu heç bir gözələ. (131, 10) Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|