Afse a fəLSƏFƏ

Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2011, № 1 
 
 
 
- 152 -
s isə, cəmiy-
yətin h
əni uşaqdan böyüyə  hər bir kəsə aid edilməlidir. 
Məhz
iyyəti is-
tər gi
 istərsə də açıq şəkildə özünü göstərmişdir, əks təqdirdə cahan yox 
olub gedərdi, hələ tam dərk edilməyən kamal əbədi qalibdir! 
Han  məsafə daha böyükdür:  
ehtir
an Eşqə? 
ıldan Eşqə qədər olan məsafə daha yaxındır. İnsan aləmi 
dərk etdikc
qi qavrayıb yaşadıqca, qarşısındakı ilahi eşq yolunu 
daha 
aş olub eşqə çatmaq üçün getdiyin məsafənin kubu, eşqə düşüb 
İlkin Abdullayev:  
Kamal  ən yüksək dəyərdir! Kamal mükəmməllikdir! Kamal bilikdir! 
Kamal ən böyük fəzilətdir..! Cəmiyyətimizdə kamal o zaman qalib gələr ki, 
dinimizə, dilimizə, mədəniyyətimizə, mənəviyyatımıza mühafizəkar olmaq-
la bərabər, öz biliklərimizi və intellektimizi də artıraq. Bu prose
ər bir üzvünə, y
 bu yolla inkişafa, qalibiyyətə doğru addımlar atmaq olar. 
 
Fidan Məcidli:  
Kamal artıq qalibdir, min illər boyu hər zaman kamalın qalib
zli,
 
 
sı
asdan Eşqə, yoxsa ağıld
 
Dos. Dr. Əyyub Kərimov:  
Eşq müxtəlif mənalarda işlənə bilər. Əksəriyyətin qəbul etdiyi isə ila-
hiyə – tanrıya olan eşq və insanlararası münasibətlərdə təzahür edən eşqdir. 
Hər iki halda sualda da böyük hərflə başladığınız Eşq anlamı həqiqi məna-
sında böyük hikmətə, dərin məzmuna malik olmaqla, ehtirasdan çox uzaq-
dır. Ehtiras ani, keçici və davamsızdır. Eşq hikmətlə, idrakla daha çox çul-
ğalaşdığı üçün, ağ
ə, dünyəvi eş
aydın görür. 
 
Sərraf Balaxan:  
Eşqi cismani və ruhani olmaqla iki kateqoriyaya ayırsaq, birincidə eh-
tirasdan eşqə, ikincidə isə eşqdən ağıla doğru məsafəni ölçə bilərik. Çünki 
bütün məsafələr səbəbdən nəticəyə doğru ölçülür. Cismani kateqoriyada eş-
qi ehtiras doğurur. Ruhani kateqoriyada isə eşq ağlı, kamilliyi doğurur. Ehti-
rasla yold

---

Fəlsəfi Diskurs 
 
 
- 153 -
ağıla,
çün getdiyin məsafənin dörddə birindən də 
kiçikd
ət və mərifətdən 
keçər
lçatmaz məşuqa qovuşmaq olarsa, ruhi hazırlıq və 
seyri-
şqi yaşa-
maq i
a qismət olur və ömrün sonuna qədər davam edir. 
Belə 
ının düşündüyündən daha 
uzun olur. Zənnimcə, ağıl heç vaxt sevmir, ürək isə heç vaxt düşünmür, çün-
Mövlana: 
ı həyat ı yaşasa yaxşıdır,  
yoxs
ə yaxşıdır?”
 kamilliyə qovuşmaq ü
ir. 
 
Kəmalə Mahmudova:  
Ehtiras tez saçılan kiçik bir qığılcıma bənzər. Ehtirasdan yaranan eşq 
kiçik olduğu üçün, şöləsi də kiçik olar. Ağılın yolu isə hikm
.  Əgər məqsəd  ə
suluk tələb olunur. Bu da çətin və uzun vaxt tələb edir 
 
Elçin Cəfərov:  
Ehtirasdan eşqə məsafə qısadır və elə buna görə də davamsızdır. Əs-
lində böyük əksəriyyətin eşq kimi hiss etdiyi müvəqqəti duyğu da buradan 
qaynaqlanır. 
ğılın bəxş etdiyi eşq isə "gec olur, amma güc olur". Bu cür e
A
sə  tək-tük insanlar
insanlara ancaq həsəd aparıla bilər. 
  
Vəfa Camalova:  
əncə, ağıldan eşqə  qədər olan yol ham
M
ki o bizə bunun üçün verilməyib. 
 
 
“Damla öz damc
a dəryaya qatılıb its
ın
 
 
Dr. Tofiq Əhmədov:  
Mövlana fəlsəfəsi kontekstindən bu diskursu əslində  fərqli bir kon-
tekstdə  də  nəzərdən keçirmək lazım gəlir. Damlaları insanlar, dəryanı isə 
tamlığın, bütövlüyün, biliyin, kamilliyin obrazı kimi qiymətləndirmiş olsaq, 
damlaların dəryaya hər zaman ehtiyacı var. Burada dərya damlaların toplusu 
deyil, əksinə, damlalar dəryadan qidalanıb, onun həqiqətini özündə daşıyan 
kiçik bir varlıqdır, varlıqlardır. Damlalar məhz damla olaraq yaşamalıdır. 
Çünki onlar damla olaraq yaradılmışlar. Kiçik, məhdud bir damcı miqyası 

---

Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2011, № 1 
 
 
 
- 154 -
ərya isə, o qədər gözəl olur ki, ona baş vuran damlalar ondan bir da-
ha ay lmaq istəmir, onda itmək, onda ərimək, onun bir hissəsi olmaq is-
təyir. 
vrular yenə  dəryaya qayıdar başqa  şəkildə... Dəryanın başlanğıc 
istəyi, yəni səbəbi onu məhkum olduğu qədərindən, yəni nəticədən qurtara 
bilmi
ağı 
ona olan cazibəsindəndir. Damla gah şahə qalxan, gah da səssiz dalğalanan 
ümma
. Qoy, damla harada istəyir orada da qalsın. 
onun taleyi və qismətidir. Amma dəryadan, tam olandan, bütöv bir mahiy-
yətdən ayrı qaldıqca, damlalar ondan qidalanmaq, zənginləşmək imkanından 
da məhrum olur. İnsanı yaradarkən, Allah öz ruhundan üfürdü ona, yəni, 
ona ruh verdi – deyirlər. Beləliklə, insan əslində bilik və düşüncə qabiliyyə-
tinə malik bir varlıq oldu, kamil ruhun bir zərrəsinə, daşıyıcısına çevrildi. 
Lakin bu ruhun təmizlənməsi, zənginləşməsi, kamilləşməsi üçün damlaların 
zaman-zaman dəryaya baş vurması lazımdır. Dəryaya baş vurmaq, onu seyr 
etmək, yaxud da onda itmək... və yenidən geri dönmək damlaların alın yazı-
sıdır. D
rı
 
 
Dr. Samirə Həsənova:  
Əslində hər şey bir tərəfdən damlanın nə istədiyinə bağlıdır. Əgər o, 
sonsuz sevgi istəyirsə, dəryanı istəyəcək, əgər o, həsrət istəyirsə, təkliyi se-
çəcək, əgər o, ömür istəyirsə, dəryanı istəyəcək, əgər o, yox olmaq istəyirsə 
təkliyi istəyəcək... Amma hər halda damlanin qədəri yenə dəryadadır. Ya o, 
dəryadaykən buxarlanar, yenidən dəryaya qayıdar başqa şəkildə, ya da tor-
paqdan so
r.... 
 
 
Kəmalə Mahmudova:  
Damla damcı halında yaşasa, faydası az olar. Amma bir bahar, sübh 
çağı qızılgül ləçəyində, yaşıl yarpaq üzərində, yaxud yamyaşıl çəməndə ot-
lar üzərində şeh damcısı şəklində düşsə, gözəldir. Damla səssiz süzülən göz 
yaşında da gözəldir. Damla bir bahar sorağıyla hündürlüklərdən damcı-dam-
cı əriyib tökülən buz damcısında da gözəldir. Damlanın dəryaya qovuşm
n sularında da gözəldir
 
 
Elçin Məmmədzadə:  

---