Ağa Musa Nağıyev haqqında əlavə məlumatlar
Yüklə 257,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Памят Нагийевым”
- Kəndli Nağı, varlı Musa, nəcabətin məndədir, Kökün, soyun, adın, törətdiklərin məndədir. Gör neçə arxa, neçə əsr, neçə qatın məndədir
172 İSMAYIL AЬA MUSA OЬLU (1975-1902) 1975 -ci ildə Ağa Musa Nağıyevin ailəsində bir ulduz par- ladı. Oğlan övladının hər bir evə saçdığı işıq, bu evə daha artıq paylandı. Axı bu ailədə hər şey var idi. Yalnız oğlan uşağı idi milyonçunun arzusu. İsmayıl qurbanı əvəzi olan uşağa İsmayıl adı verdilər. İsmayıl böyüdükcə arzular da artırdı. Milyonçu ailəsində boya-başa çatan İsmayıl yetkinlik yaşın- da ikən fikirlərini xeyriyyə işlərinə daha çox yönəldir. İndi o, bəzi məqamlarda atasından daha çox işlər görməyə çalışır. Bu da onun milyonçu oğlu olmasından, daha doğrusu imkanların çoxluğundan irəli gəlirdi. İsmayıl çətinlik çəkmədən, yuxusuna haram qatıb, ayaq yalın, pay piyada Biləcəridən limana gedib, hambalıq etmədən, qəpik quruşun nə olduğunu bilmədən “milyonçu oğlu” olmuşdu. Sirrlərin əsasını təşkil edən bu məqamlar İsmayılın atasını başa düşə bilməməsinə səbəb idi. Elə buna görə idi ki, ianə günlərində, kiməsə əl tutub və yaxud xeyriyyə məqsədilə verdiyi ianələrlə İsmayıl atasından fərqlənirdi. Hətta el arasında belə bir lətifə də gəzirdi ki, Ağa Musa oğlunun pulu sağa-sola payla- dığını görüb deyir: “Görün o kimin oğludur”? Ağa Musa Nağıyev heç vaxt razı olmazdı ki, övladlarının barmağına tikan batsın. Onların firavan yaşamaları üçün heç nə 173 əsirgəməyən Ağa Musa pulunun qədrini, xərcləməyin yerini bi- lən idi. Səhiyyənin səviyyə etibarı ilə aşağı olduğu bir dövrdə Ağa Musanın ailəsində böyük bədbəxtlik baş verir. İsmayıl, müali- cəsi çox sonralar - 1952-ci ildə (Penisilinlə) tapılacaq vərəm xəstəliyinə tutulur. Bakıda aparılan müalicələr heç bir nəticə vermədiyindən Ağa Musa İsmayılı İtaliyada və Fransada müa- licə edir. Buna baxmayaraq, müalicələr ona çarə etmir. 7 il xəs- təliklə aparılan mübarizə ölüm ilə nəticələnir. 174 ― И SMAИLИYYЯ‖ – MИLLЯTИN VЯRЯSЯSИ OLDU S əslənən şeypur səsləri növbəti karvanın Qoşa qala qapı- sında yerləşən Şərq bazarına yaxınlaşdığını bildirirdi. Qapan dibi, sonralar Şeytan bazarı adlanan bu yer XIX əsrin axırlarında – XX əsrin əvvəllərində Bakının ən qaynar nöqtəsi sayılırdı. Hə- min bu yerdə sonralar Xeyriyyə Cəmiyyəti - “İsmailiyyə” binası yerləşəcək. 1905-ci ildə Ağa Musa Nağıyev artıq dünyasını çox erkən dəyişmiş oğlu İsmayılın xatirəsinə məhz bu yerdə möhtəşəm “İsmailiyyə” binasını ucaltmağı qərara alır. Ağa Musa – milliyyətcə polyak olan memar İ.Ploşkonu İsveçrədəki saray tipli binanın oxşar layihəsini hazırlamaq üçün onu 3 il müddətinə (1905-1908-ci illər) maiyələşdirməklə eza- miyyə edir. İsmayıla abidə qoymaqla zərrə qədər də olsa, təskinlik tapacağını düşünürdü Ağa Musa. 1908-ci ildə İmamın mövludu günü – təntənəli mərasimdə memar İ.Ploşko layihəni təqdim edir və binanın özülü qoyulur. Bakının qazısı – Mir Məhəmmədin xeyir duası ilə başlanan bu tikinti üçün daşlar “Qızıl qaya” deyilən yerdən arabalarla daşınır. Özülə iki kiloqramlıq qızıl parçası qoyulur. Daş ustaları kimi artıq böyük hörmət qazanmış usta Hənifə və Hacı Abbasın bacarığı nəticəsində sözün əsl mənasında “Daş simfoniyası” yaranır. Milli mentalitetə əsaslanaraq, kolleqraf Mirzə Əsədulla Hilal tərəfindən binanın dörd tərəfində Qurani Kərimdən ayələr: 175 “İnsanı yüksəklərə qaldıran yalnız əməkdir”; “Ancaq əmək sayəsində istəyinə nail ola bilərsən”; “İnsan doğulandan ölənə- dək bilik arxasınca getməlidir”; “Ey müsəlmanlar, əsriniz sizinlə öləcək, yerinizə davamçınızı hazırlayın”; “İnsanı əmək yaradıb” – kimi ibrətamiz kəlamlar qızıl həriflərlə həkk edilmişdir. Saray 5 il ərzində tikilir və 1913 il aprelin 7-də istifadəyə verilir. Heyf ki, bütün bunlar çox qısa ömür yaşayır. Sosialist in- qilabı hətta bu kəlamların da üzərinə xətt çəkir. İ.Ploşkonun hazırladığı layihə əsasında Bakının əl ilə daş yonan ustaları Venesiya arxitekturası üslubunda əsl Qotika ya- radır. Beləcə ucadılan “İsmailiyyə” binası öz harmoniyası ilə san- ki bir simfonik əsər təsvir edir. Bina gözəlliyi etibarı ilə böyük emosiyalara səbəb olur. Bina 1913–1917-ci illərədək “Xeyriyyəçi Cəmiyyəti” kimi fəaliyyət göstərsə də, “İsmailiyyə” adını daşıyıb. Binanın erməni basqınından sonra bərpası zamanı artıq İsmailiyyə başlığının yerində “hörmət əlaməti olaraq”, iri hərf- lərlə “Памят Нагийевым” – sözləri yazılır. Xarici görkəmində dəyişiklik aparılan və bu günümüzə gəlib çatan – qarşı tərəfdən iki, arxa tərəfdən dörd mərtəbəli olan bu sirli binanın – Pollatso Kantarini Sarayının bu günümüzə gəlib çıxması çox baha başa gəlsə də, amma bu həqiqətdir. 1918-ci ilin mart qırğınları zamanı ermənilər tərəfindən “Metropol” mehmanxanasının damından güllə yağışına tutulan bina dəlik-deşik olub, yandırılsa da, öz əzəmətini itirmədi. Çünki onun mayası halalıqla yoğrulmuşdu. Milli ornamentini itirməyən bu saray bu gün elmə xidmət edir. 176 Çox illərdir ki, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Rəyasət Heyəti (AMEA) bu binada fəaliyyət göstərir. 2013-cü ildə “İsmailiyyə” binasının 100 ili tamam olacaq. 1917-ci ildə Qafqaz Müsəlmanlarının qurultayı keçirilərkən, ilk dəfə “çadra daloy” (çadra atmaq) deyib, başı açıq gəzən xanımlardan: Şəfiqə Əfəndiyeva, Ədilə Şaxtaxtinskaya, Ayna Sultanova və daha onlarla qadın olub. “İsmailiyyə” bu gün də qoca əsrin qocalmayan qotikasıdır. P.S. Əgər bu saraya Nağıyevlər nəslinin gözü ilə baxı- larsa, Ağa Musanın göz yaşlarını, gənc İsmayılın pərvaz edən ruhunu, Fərəcin sovetlər dövründə binaya həsrətli baxışlarını duyar. Mənim isə bu üç əziz, doğma insanın ruhlarının şad olması üçün haray çəkdiyimi, ölkəmiz müstəqillik yoluna qədəm qoyandan sonra bu ətrafda nələr eydiyimi duymaq, eşitmək və görmək olar. Hər dəfə Ağa Musanın tikdirdiyi binalara baxarkən indiyə- dək görmədiyim yenilikləri kəşf edirəm. Kəndli Nağı, varlı Musa, nəcabətin məndədir, Kökün, soyun, adın, törətdiklərin məndədir. Gör neçə arxa, neçə əsr, neçə qatın məndədir, Əzabların, çəkdiklərin, etdiklərin məndədir... Yüklə 257,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|