Ağa Musa Nağıyev haqqında əlavə məlumatlar
Yüklə 257,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- P.S.
- Ən əsası Ağa Musa babasını mənfi obrazda göstərən Banin, sonradan xatirələrində rast gəldiyim
181 AZADLIQLA FЯTH EDİLMİШ BANİNİN HЯYATI H eyf ki, sevincli anları Ağa Musa çox az yaşadı və ən əsası İsmayıldan nəvə görmədi. Qızı Ümmül Banudan gördüyü bəh- rəsi nəvə Ümmül Banu isə ona sevinc ilə bərabər böyük fəlakət – dərd gətirdi. Ümmül Banu saya-hesaba gələ bilməyən, iri kapital sahibi olan neft sahibkarları Ağa Musa Nağıyevin və Şəmsi Əsədul- layevin nəvəsi olub. Hər istəyinə çətinliklə nail olan Ağa Musanın üzünə həyat öz nurunu nadir hallarda, elə bil xəsisliklə saçırdı. Yoxsulluqdan zəngin bir şəxsiyyətə çevrilən Ağa Musanın uşaqlıq illəri çox ağır keçsə də, varlanandan sonra övladlarının ehtiyac duymaması üçün əlindən gələni edir. Çərxi fələk isə bildiyini edirdi. Övladlarının dünya ilə erkən vidalaşması Ağa Musanın be- linin erkən bükülməsinə səbəb olur. Nəvə Ümmül Banu hər iki evin əzizinə çevrilib, milyonçu babaların ümüd yeri olur. Uşaq dərd, sər bilmədən böyüyüb, boya başa çatır. Milliyyətcə alman olan dayələr ona ananı əvəz edə bilməsələr də, tərbiyə etmə- lərinə söz ola bilməzdi. Ümmül Banunun bir neçə dilə yiyələnib, savadlı böyüməsi əlbətdə ki, babaların milyonları hesabına başa gəlmişdi. Acı tale bu ailəni ömrü boyu təqib etdiyindən, sonradan ata- sı Mirzə Əsədullayevin həbsi ilə əlaqədar Fransaya mühacirətə getməsi, Ümmül Banunun da sevmədiyi həyat yoldaşı Cəmildən uzaqlaşıb, Fransaya demək olar ki, qaçmasına təkan verir. Artıq Bakıda onu heç nə saxlaya bilməzdi: - Babalar dünyasını dəyişmiş, ailələr müflisləşmiş, sevgisiz, məhəbbətsiz həyatı mənasızlaşmışdı. 182 Sonradan Fransada məşhurlaşacaq yeganə azərbaycanlı ya- zıçı - vətənini tərk edib, mühacirətdə yaşamağa məcbur olan Ümmül Banu - Banin ləqəbilə Azərbaycanı təmsil edəcək. İnqilabadək Bakının tarixi ilə maraqlananları bu gün bar- maqla saymaq mümükündür. O tarix ki, düzgün həyat salnamə- sini əks etdirir. İnsanlar necə yaşayıb, arzuları nə olub, geyimləri nə cürə olub... XIX əsrin Azərbaycan qadını deyəndə gözümüzün önündə stereotip qadın obrazı dayanır: sivilizasiyadan uzaq, çadralı, mo- dadan xəbərsiz, savadsız bir məxluq. Bunların tamamilə əksinə olaraq Ümmül Banu Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində şux və əsrarəngiz bir qadın kimi görünür. 1900-cü ildə anadan olmuş bu qızcığaz hələ uşaq yaşların- dan mükəmməl təhsil alır. Bir neçə dil bilən Ümmül çox erkən yaşlarında ədəbiyyata böyük maraq göstərmiş, 19 yaşında Tür- kiyəyə mühacirət edib, yaşayış nöqtəsini Fransanı seçir. Paris həyatı, 20-30-cu illərin ədəbi mühiti Ümmül Banuya ciddi təsir göstərmiş, onu yazıb-yaratmağa həvəsləndirmişdir. Onun ilk romanı “Nami” 1943-cü ildə nəşr olunub. Mövzusu Azərbaycan həyatından götürülmüş bu əsərdən sonra o, fransız ədəbi ictimaiyyətinin diqqətini cəlb edən “Qafqaz günləri” bioq- rafik romanını qələmə alır. P.S. Şərq mentalitetində tərbiyə almış Baninin vücudunda iki dünya yerləşmişdi: Şərq üslublu ailənin nümayəndəsi, iki dinə - müsəlman və xristian dininə xidmət edən, iki milyonçunun sim- biozunu daşıyan Banin. Özünəməxsus mentalitetə malik olan bu insanın vücudunda iki dünya kəsişdiyi – Şərq və Qərb dünya- görüşü cəmlənmişdi. Tamamilə fərqli olan bu iki faktorun onun vücudunda cəmlənməsi özü maraq doğurduğu kimi, onun həyat tərzı haqda danışmaq da maraq oyadır. 183 O, uzun və mənalı ömür sürüb. Ömrünün sonunadək kitab- ları və yazıları ana dili kimi bildiyi ingilis, fransız, alman və pol- yak dillərində dərc olunub. Çox maraqlıdır ki, yarım əsrdən çox vətənini tərk edən Ba- nin Qarabağ hadisələrindən də yan ötməmişdi. 80-ci illərin so- nunda onun Fransa mətbuatında ermənilərin Qarabağ torpaq- larına iddiasına qarşı çıxışları dərc edilmişdi. Onun haqqında öyrəndiklərimdən belə qənaətə gəldim ki, emosiya, həyatsevərlik, optimizm, yaxşılığa ümidlilik bizim ailə- yə mənsubdur. 184 NЯVЯ ЦMMЦL BANUNUN SONRAKI TALEYİ U zun illər onun həyat tarixçəsi heç kəsi maraqlandırmayıb. Halbuki, onun həyatından neçə-neçə cildlər yazılsa da qur- taran deyil. Gənc və gözəl olduğundan, Ümmül maniken işləməyə dəvət alır. Bu sahədə uğursuzluqlarla rastaşdığı vaxtlar olsa da, burada o, böyük həyat təcrübəsinə nail olur. Yazdığı “Qafqaz günləri” romanında bu haqda çox faktlar göstərir. Son dərəcə səmimi dildə yazılan bu əsər heyrət doğuran etiraflarla doludur. Baxmayaraq ki, tariximizə və adət-ənənlə- rimizə bəzi mübahisəli mülahizələrə rast gəlmək olur. Ən əsası Ağa Musa babasını mənfi obrazda göstərən Banin, sonradan xatirələrində rast gəldiyim: - Xüsusi günlərdə Xeyriyyə Cəmiyyətinin üzvləri yoldan keçənlərin sinəsinə bənövşə taxıb, pul yığarmış. Ağa Musa hə- min günlər (guya) küçəyə çıxmazmış. Daha sonra yazır ki: - Babam dünyasını dəyişdikdən sonra evində tapılan siyahıda neçə-neçə adamlara sənədləşdirmədən iri məbləğdə pul borc verdiyi aşkar edilib. O, imkansız tələbələrə də təqaüd ayırarmış. Görünür mesenatı “xəsis” adlandırmaq bə- zilərinin savadsızlığından, dar düşüncəsindən irəli gəlirdi... Bu etirafı oxuyanda özümü çox yüksəkdə gördüm. Fərq onda idi ki, Avropa həyatını Ümmül Banu məhz Ağa Mu- sanın milyonları hesabına görmüĢ, mənə isə sürgün həyatı yaĢamaq nəsib olmuĢdur. Xatirələrinə baş vurduqca, Ümmülün çətinlik çəksə də, əldə etdiyi azadlıqdan həzz aldığı görünür. Ümmül Fransa həyatında əvvəllər satıcı, katibə, tərcüməçi, daha sonralar isə jurnalist peşələrini də sınaqdan keçirir. Yüklə 257,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|