Ağa Musa Nağıyevin xeyriyyəçilik və ictimai fəaliyyəti
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
93 Görkəmli teatr xadimi və rejissor Adil İsgəndərovun Dövlət Dram teatrında fəaliyyəti dövründə – teatr xadim- ləri sırasında Fərəc Nağıyevin adına tez-tez rast gəlmək olurdu. O, aktyor, rejissor, rəssam və bədii rəhbər kimi çalış- dığı teatrlarda gənc istedadların da aşkar olmasında əmə- yini əsirgəməyib. Fərəc Nağıyevin yaradıcılığına nəzər saldıqca düşünü- rəm ki, o, bir inqilab olub sənət aləmində. Görünür o, bunu nəzərə alıb hər zaman deyərdi: mənim qədrimi öləndən sonra biləcəklər. Təəssüflər olsun ki, bu günədək zər qəd- rini bilən bir zəgar tapılmayıb... O, onlarla tamaşalara (“Aşıq Qərib”, “Əsli və Kərəm”, “Sevil”, “Aydın”....) eskizlər də hazırlamışdır. Azərbaycan Dram teatrının rejissoru Adil İskəndərovun təklifi ilə “Xırs quldurbasan” tamaşasına epiloq və proloqu şeirlə yazan da Fərəc Nağı olmuşdur. Spartak ssenarisinin meydana gəl- məsi onu bir qədər də məşhurlaşdırdı. (53, s.110) “Mehman”, “Səhər”, “Kəndlilər” filmlərində rol alan Fərəci “Məşədi İbad” filmində görənlər bilirdilər ki, rejis- sorun məqsədi onun tikiş bacarığını göstərmək olub. Fərəc Nağı incəsənətin fədaisi olmağla bərabər, səhnənin fəhləsinə belə çevrilməyi qəbahət hesab etmirdi. Afişaların, dəvətnamələrin, səhnə quruluşunun hazırlan- masındakı əməyi unudulmazdır. Həyatda olduğu kimi ailədə də rolu çox böyük olub. Ata kimi nə qədər hökümlü idisə, bir o qədər də mülayim, həyat yoldaşı kimi nə qədər diqqət tələb edirdisə, bir o 94 qədər də nəvazişli, baba sevgisi bir aləm idi. Qızları ilə dost kimi, oğul övladları ilə isə çox ciddi rəftar edirdi. 1973-cü ildə Ağa Musa kimi Fərəc Nağıyevin də öm- rü70 yaşında sona yetir (53, s.98). Yaşadığı illər ərzində əslində ona miras qalmış küllü miqdarda var-dövlətdən yararlana bilməyən, əksinə, ailəsi- ni aclıqdan qorumaq məqsədilə hər bir işin qulpundan ya- pışan bu istedadlı insanın da ömrü beləcə başa çatmışdı. Fərəc qədim xalq meydan oyunlarına ikinci nəfəs ve- rib. Yazdığı 70 səhifəlik “Qaravəlli” ssenarisini Mərkəzi Komitədən təsdiqlənməsinə də nail olur (ARDƏ və İA f.475). O, işlədiyi Xalq Yaradıcılıq Mədəniyyət Evinin “Qa- ravəlli” teatrı adlandırılmasına böyük qüvvə sərf edir. Qaravəlli – qədim oyun və mərasimlərin, məcazi mə- nada – teatrvari (alleqorik) tamaşaların məişətləşmiş bir formasıdır. Qaravəlli sözü qara camaat – yəni kənd əhlinə daha çox yaxın mənasında işlədilirdi. Hətta bu gün də əgər hər hansı bir şəxs məzəli əhvalat və yaxud hadisə danışırsa, kənardan – “bu başdan ayağa lap qaravəllidir ki,” – sözlərini eşidirik. Yəni gülməli, məzəli əhvalatları qaravəlli təşkil edirdi. Bu haqda materialların az olmasına baxmayaraq, bu bir xalq teatrı idi. Bu teatr xalqın yaşayışı idi. Beləki, teatr xalqın yaşa- yış tərzindən, ictimai – mədəni məişətindən, ehtiyacından yaranıb, inkişaf etmişdi. Ulu babalardan irs qalmış təsviri incəsənət arxivində, dastan və nağıllarda “Qaravəlli” teatrının əsası gözə çarp- 95 maqla bərabər, nəzəri prinsiplərə də rast gəlmək olurdu. “Qaravəlli” – Azərbaycan xalqının milli meydan oyunları tamaşası deməkdir (64, s.101). Bu tamaşalar: Novruz bayramı (Kevsəc), Qışa hazırlıq Mehrican), Məhsul bayramı və sair bu kimi mərasimlərdə nümayiş olunurdu. Tamaşaların iştirakçıları məclislərdə (teatrda) lazım olacaq libas və əşyalarını hərə öz heybəsinə (çantasına) yığıb, oba–oba, kənd bə kənd, eləcə də qəsəbə- ləri gəzər, insanların yaşayış yerlərinə yaxın məkanları müəyyən etdikdən sonra gəlişlərini camaata bildirmək məq- sədilə təlxəklər Kosa və Keçəl ulağın üstünə minib, küçə və bazarda car çəkib, tamaşanın vaxtını və məkanını bildirib, camaatı tamaşaya dəvət edirdilər (64, s.108). Tamaşanın keçiriləcəyi yerdə ertədən oyunbazlar (iştirakçılar) hazırlıq işləri ilə məşğul olurdular. Adətən tamaşalar karvansaralarda və yaxud da mey- dançalarda keçirilirdi. Əgər belə tamaşalar düşərgədə keçi- rilirdisə, səhnə su hovuzlarının üstündə taxta döşəmələr- dən, estrada səhnəsinə bənzər hazırlanırdı. Quraşdırılan səhnənin arxasında biri-birindən 4-5 met- rə aralı dirəklər basdırılıb, onları kəndirlə birləşdirib, üzə- rinə palas və yaxud həsil sərib, gərdək (arakəsmələr) dü- zəldib, dirəklərin sağ və sol tərəfində oyunbazların səh- nəyə daxil olub, çıxmaları üçün əlvan parçalardan pərdələr asılırdı. Arakəsmələrin sağ və sol tərəfində adam boyundan bir az hündür üç ayaq nazik dirəklər qoyulurdu ki, bunların da üstünə ağac, çəmən, ev və saray təsvir edilmiş rəsmlər ası- lırdı. Hər iki tərəfdə olan üçbucaqların üstündə səhnəni 96 işıqlandırmaq üçün çıraqlar qurulurdu. Səhnənin qarşısın- da oturacaq üçün sağ və sol tərəfdə döşəkçələr və kətillər düzülürdü. Qədim xalq meydan oyunları formalarından biri olan “Qaravəlli” tamaşaları xalq məzhəkələrinin inkişafı ilə bağlı olub. Belə tamaşaların nümunələrindən biri olan “Kosa-Gəlin” məclisi ər və arvad münasibətlərini əks et- dirən dramatik tipli bir komediyadır. Azərbaycan xalq yaradıcılığının parlaq nümunəsi olan ”Qaravəlli” teatrı romantik xüsusiyyət daşıdığı kimi de- mokratik təbəqələrin başlıca olaraq kənd həyatı və məişət- lə bağlı olan xüsusiyyət daşıyıb (64, s.110). Teatrın repertuarına əxlaq və tərbiyəvi əhəmiyyəti olan xırda həcmli pyeslər daxil edilirdi. Tamaşa zamanı satira o qədər şiddətlənirdi ki, hətta bu acı bir kinayəyə çevrilib, ictimai əxlaq qüsurlarını qamçılayırdı. “Qaravəlli” teatrı üçün nəzərdə tutulan məzhəkə və dastanların məzmunları müxtəlif olduğuna görə tamaşaçı günün vacib, siyasi və ictimai hadisələri haqqında oyun- bazların ağzından yeni xəbərlər də eşidirdi (64, s.112). Xalq tərəfindən sevilə-sevilə qəbul olunan tamaşalarla yanaşı aşiqanə və qəhrəmanlıq dastanları təsvir edən məc- lislər də teatrın repertuarına daxil olunurdu. Bütün bunlar tamaşaçılar tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanırdı. Sayca çox olan xalq dram əsərlərinin yazılı surətləri bizə çatma- mışdır. Bunlar ancaq xalqın hafizəsində yaşayaraq, ağızdan- ağıza gəzərək, nəsildən-nəslə çatdırılaraq, zəmanəmizə qə- dər yaşaya bilmişdir. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|