Ağa Musa Nağıyevin xeyriyyəçilik və ictimai fəaliyyəti
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
89 İsmayılın tutulduğu sağalmaz və müalicəsi mümkün olmayan vərəm xəstəliyinə milyonlar da kömək edə bil- mir. Hətta xaricdəki müalicələr İsmayılın dadına çatmayır. Artıq xəstəlik öz işini görmüşdi. O, xaricdə ikən yazdığı məktubların birində dərd çəkməkdən atasının yumağa dön- düyünü qeyd edirdi. 27 yaşlı İsmayıl bəy, dünyasını dəyiş- dikdən sonra həqiqətən Ağa Musanı tanımaq olmurdu. Ba- la itkisini heç cürə unuda bilməyən Ağa Musanın dadına qardaşı Ağa Əli çatır. Beşinci övladını – oğlunu ona hə- diyyə verir. Misal var ki, baladan pay olmaz! Ağa Əli qar- daşının dərdini yüngülləşdirmək məqsədilə belə bir hərə- kətə imza atır. Fərəc 1903-cü ilin dekabr ayında Bakının Biləcəri kəndində dünyaya göz açarkən, taleyinə milyonçu Ağa Musa Nağıyevin vərəsəsi olmaq yazılıbmış. Elə bu tale onun sonradan incəsənət aləmindəki fəaliyyətinin kölgədə qalmasına səbəb olub (53, s.105). Ağa Musa yeni doğulmuş körpəyə Fərəc adı verir. Adının mənası kimi kədərdən sonra gələn sevinc olur Fərəc onun üçün. Ancaq bu sevinci Ağa Musa cəmisi 16 il yaşayır (51, s.130). Uşaqlıqdan hər işə maraq göstərən Fərəc Ağa Musaya məxsus kitabxanada mütaliələrdən doymayırdı. Ən çox xoşladığı əyləncə isə H.Z.Tağıyevin teatrında tamaşalara baxmaq idi. Azərbaycan Respublikası Ədəbiyyat və İncəsənət Ar- xivinin fondunda (f.475) qorunan xatirələrindən də görün- düyü kimi, Fərəc evə dönərkən tamaşalardan müxtəlif səh- nələri oynamaqdan xüsusi həzz alırdı. 90 Fərəc Ağa Musanın arzularını puç etməmişdi. Çünki ona, “sənin götürdüyün uşaq hoqqabaz olacaq” deyənlərin cavabını çoxdan vermişdi: “Hər nə olursa, olsun. Amma insan olsun. Mən də əvvəllər hambal olmuşam” – demişdi. 18 yaşından sırf səhnə fəaliyyətinə başlayan Fərəc “Tənqid-Təbliğ” teatrında özünü sınayır. Aktyor kimi Ba- kı Türk İşçi teatrında “Küləklər şəhəri”ndə Aşıq, “Yan- ğın”da – İvan Vasilyeviç rollarında çıxış edir (53, s.107). Rejissorluq fəaliyyətində ilk işi “Qana qan” və “Qanlı səhra” tamaşaları olub. Dövrün təzyiqi onu təxəllüs götürməyə vadar edir. Fərəc Nağı özünü ədəbiyyatda da göstərə bilmişdir. O, şeir yazmaqla məşğul olur. Sayı 200-ə çatmış: “Yuriy”, “Qazı”, “Kasıb və Tanrı” kimi nəzirələrin, eləcə də “Ehti- yatlı ol”, “Vaz keçsin”, “Meyxana”, “Seçki” və bir sıra sa- tirik şeirlərin müəllifi olub. Əvvəllər Fərəcin güzgünün qarşısında roldan rola gir- diyini görüb, qorxu hissləri keçirmiş Zəhra xanım, onun xəstəliyə tutulduğunu düşünürmüş. O, fəaliyyətini Aşqabad və Şəki Dram teatrlarında da- vam edir (53, s.108). Dağıstan Dram teatrında təbliğat və təşviqat işlərini davam etdirməklə bərabər, Fərəc bu teatr- da rejissor, aktyor və tərtibatçı rəssam fəzifələrini də icra edir. Sonradan o, teatrın direktoru da təyin olunur. Fərəc - Xətai və Əbilov adına mədəniyyət evlərində, eləcə də Xalq Yaradıcılığı mədəniyyət evində bədii rəhbər və rejissor vəzifələrində çalışır. O, özünü estrada səhnə- sində də sınaqdan keçirir. Satira janrında işləməsi, onun sonralar masa bəyi kimi təsdiqlənməsinə də təkan olur. 91 Ağa Musa İsmayılın ölümü ilə yarımçıq qalan atalıq sevgisini və qayğısını bütövlükdə Fərəcə yönəltmişdi. O vaxtlar Fərəcin heç ağlına da gəlməzdi ki, milyon- larla ölçülən var-dövlətin yeganə varisi olsa da, bu ona çox baha başa gələcəkdir. Sibirə sürgün olmaqla üzləşməmək, NKVD-nin gözündən qaçmaq məqsədilə soyadın sürgünü olacaq. Məhz bunun nəticəsi idi ki, o, Türkmənistan (Aş- qabad) və Dağıstan Respublikalarında, daha sonra isə Azər- baycanın ən ucqar rayonlarında məskunlaşacaqdır (52, s.98). 16 yaşından nişanlandığı mavi gözlü Zəhra xanımla evlənəndən bir il keçmiş, həyatın keşməkeşli yollarında bir çarpışacaqlar. Totalitar rejim Fərəci iki dəfə – 1938 və 1943-cü illərdə NKVD-nin zirzəmisində “məsləhət” görülərək, və- rəsə kimi gəlmiş pulların yetimxanaların hesabına keçiril- məsinə imza atmasına məcbur edir. Hər iki dəfə Fərəc Allaha şükr edəcək ki, onu ailəsindən ayırmadan – ondan əl çəkəcəklər (64, s.57). NKVD-nin yerli şöbəsində qey- diyyatdan keçmək, miras haqqında müxtəlif sorğu-suallara cavab vermək Fərəc üçün sanki bir iş rejiminə çevrilmişdi. Şamaxıdakı dəhşətli zəlzələdən sonra buradan Aşqa- bada xeyli insan axını olmuşdu. 1933-1935-ci illərdə tale Fərəci də Aşqabada aparıb çıxarır. Burada “Türkmən- Türk” musiqili komediya teatrı yaratmaq ona nəsib olur. Dənizin o tayına işləməyə getməyə can atan az tapılardı. Təkcə Fərəc Bakıdan uzaq düşmək fürsətini qaçırmayır. Aşqabadda Fərəc yeni işinə köhnə bir binada, demək olar ki, sıfırdan başlayır. Qısa bir zaman içərisində Fərəcin 92 çalışdığı kollektiv Türkmən və Azərbaycan dillərində ta- maşalar hazırlayır (64, s.59). Şəki teatrında işləyərkən (1938-1940) o, artıq püxtə- ləşmiş və tezliklə yetkin bir kollektiv yarada bilmişdi. 1952-ci ildə Fərəcə xəbər gəlir ki, vaxtı ilə Ağa Musa- nın tikdirdiyi və Fərəcin yaşadığı mülkün (Verxni Priyuts- ki, 14 – indiki Ş.Əzizbəyov, 28) axırıncı otağı da müsadirə edilir. Təcili Bakıya dönən Fərəc, uzun və gərgin danışıq- lardan sonra, 7 nəfər ailə (Fərəcin artıq beş övladı var idi) üzvü ilə birlikdə 18 m. sahədə “yaşamaq hüququnu” əldə edir. Məhz bu illərdə Fərəc qədim xalq bayramı olan “Qa- ravəlli”nin bərpası və yenidən qurma istiqamətində işə başlayır. Xalq bayramlarına ssenarisini yazmaq, afişalar tərtib etmək, geyim eskizlərini hazırlamaq və hətta biçib- tikmək Fərəcin rəhbərliyi və birbaşa iştirakı, əməyi sayə- sində həyata keçirdi (64, s.78). Cəmiyyət üçün maraqlı və lakonik mövzular üzərində qurulan satirik süjetlərin müəllifi olmaqla bərabər Fərəc təlxək, Kos-Kosa, keçəl rolunda özü çıxış edirdi. “Satirikon” teatrının yaradılması ilə demək olar ki, Fə- rəcin aktyorluq fəaliyyətinin əsası qoyulub. O, Şərqdə ilk yaradılan incəsənət təhsil ocağı olan, SSRİ xalq atristi Şövkət Məmmədovanın rəhbərlik etdiyi teatr texnikumu- nun aktyorluq və rejissorluq fakültələrini bitirmişdir. Şavadsızlığın hökm sürdüyü bir dövrdə, manelərdən çəkinmədən Teatr texnikumunda təhsil alan Fərəc aktyor, rejissor və rəssam ixtisaslarına yiyələnir. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|