Akademikin Son eseri
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
Mirələm kişi öncə Şahini, sonra Muradı qucaqladı: “Sənin gəlişin şah gəlişinə döndü, ay bala! Keçən yaydan gözləyirik yolunu. Şahindən telefonla səni soruşub dururuq, “təkdir, qərib ellərdən gəlib, ondan muğayət ol” deyirik. Ailədəki mehribanlıq, onun böyüklərini – babasını, atasını tanımaları, uzaq illərin xatirələri Muradı həyəcanlandırır. Ancaq o, babasının vəsiyyəti haqqında söhbət açmır. Qonağın sorağını eşitmişdilər, hər gün onun sorağına gəlir, qonşulara, qohumlara qonaq çağırırdılar. Bir neçə gün sonra ara sakitləşəndə Murad “bir bel götür, meşəyə gedəcəyik” deyəndə Şahin heyrətləndi və bic təbəssümü qondu üzünə. – Hansı meşəyə? – deyə soruşdu, sonra gülə-gülə əlavə elədi: – Bu kəndin havasında nəsə var, cəmi bir neçə gündür gəlmisən, sənin də başını xarab elədi, yazıq uşaq! Amma Murad ciddiydi: – Kənd yeri deyilən haradır, ora. – Xəzinə axtarırsan? – Xəzinədən daha qiymətli bir şey... Şahin adamdan söz çəkməyənə qədər sakitləşən deyildi. Ancaq Muraddan bundan artıq bir şöz eşitməyəcəyini hiss edib susdu, evdən bir az pendir-çörək götürdü, “soruşsalar, bulaq üstə getmişdik” deyə, beli də bir boş kisəyə büküb yola düzəldi. Evləri kəndin qırağında idi və bir neçə dəqiqə sonra artıq meşədə idilər. Murad vəsiyyətdə deyilən yeri özü tapmaq istəyirdi, ancaq dəqiqləşdirmək üçün Şahindən “İri çinar ağacı hardadır?” deyə soruşdu. Şahin marağını boğub: “Bu cığır düz ora aparır”, – dedi. ...Gələcəyin jurnalistinin (rayon qəzetində bir neçə məqalə çap elətdirmişdi) maraqlı hadisələr gözündən yayınmırdı. Kənarda dayanıb dostunun tələm-tələsik yer qazmasına tamaşa edir, ürəyində Muradın Qazaxıstandan gəlib Azərbaycan meşələrində xəzinə tapması üzərinə süjet hazırlayırdı. Jurnalist üçün bundan gözəl mövzu olmazdı ki! Muradsa öz işində idi, hətta “niyə kömək eləmirsən?” deyə Şahinə hirslənmək belə yadına düşmürdü. Sağa-sola baxmadan qazırdı. Babasının vəsiyyətindəki yeri düz tapdığına əmindi, sanki gizli bir səs bunu pıçıldayır, gizli bir əl onunla birgə torpağı qazırdı. Beli bir vuranda iki, üç bellik torpaq atırdı kənara. Torpaq əlində qova dönüb, nəfəsi genişlənib, isti havada alnına tər də gəlmir. Birdən belin nəyəsə ilişdiyini hiss elədi, diz çöküb qazdığı yeri əli ilə eşələməyə başladı. Şahin sataşmasından əl çəkməmişdi: “Təbriklər, tapmısan!” Lakin Muradın rənginin ağardığını görüb susdu, özü də əyilib dostuna kömək eləməyə başladı. Belin ilişdiyi yeri təmizləyəndə Muradın əlinə köhnə bir palazın ucu və bir kitab cildi gəldi, dərindən nəfəs alıb, “şükür, tapdım babamın xəzinəsini”, dedi. Şahin məsələnin zarafatlıq olmadığını anlamışdı, çünki 30-cu illərdə ərəb əlifbası ilə yazılmış kitablara qarşı inkvizisiyaya bənzər, səfeh və ya qəsdli müharibə elan edilərkən evlərində köhnədən qalma nə kitab varsa meşələrdə, bağlarda torpağa basdırılması haqqında çox eşitmişdi. Bu çevrə camaatının əvvəldən kitaba maraqlı olduğunu, yaşlı qohum-əqrəbalarının hamısının Ərdəbildə, Təbrizdə, Nə- cəfdə oxuduğunu bilirdi. Nə var ki, əl atsan, Təbrizə çatar, Bakıdan daha yaxındır. Kitabları necə gəldi gizlətmişdilər, əsas odur ki, allahsızların, mədəniyyət düşməni bolşevik gədələrinin, buralara xainliklə, bilincli şəkildə göndərilən rus və erməni başçıların, NKVD rəisi Sevoyanın əlinə keçməsin, ondansa, elə gülləni öz əlləri ilə başlarına çaxsalar, daha yaxşı olar. Bu barədə çox eşitsə də, hələ kimsənin gəlib bu meşələrdən kitab çıxarıb apardığını xatırlamır və indi belə bir hadisənin şahidi olacağına sevinməklə yanaşı, maraqla kitabın yarım əsr ərzində torpağın altında necə qaldığını öyrənmək istəyirdi. Qıraqları yeyilsə, üstündəki yazılar oxunmaz olsa da, cild salamatdır, vərəqlərin qıraqları xəzələ dönsə də, çox hissəsi çürüməyib, ancaq yazılar oxunmur. İndi artıq Muraddan çox Şahin bütöv bir kitab tapmaq həvəsi ilə əlləşir, qazdıqları yeri genişləndirir, arxeoloqlar deyən kimi, ölçüləri bəlli olan bir sahədə qazıntı aparırdılar. Şahin böyüklərin söhbətlərindən evlərdə Quranla yanaşı, qədim kitabların saxlanıldığı barədə çox eşitmişdi, ürəyindən keçirdi ki, kaş burda Əlyazmalar İnstitutuna bəlli olmayan bir kitab tapılaydı. Sensasiyadan ötrü ürəyi gedirdi. Palazın uclarını axtara-axtara çuxurun dövrəsini, enini-uzununu müəyyənləşdirmək çətin olmadı, görünür, palazdan başqa kisələr də basdırılıb burda. Hamısının üstünü örtməyə palaz çatmamışdı, elə-belə torpaqlayıb rahatlanmışdılar. Lakin palazın arasında nəmin, suyun çürütdüyü, qurd-quşun yeyib, deşik-deşik etdiyi, son baharın palıd yarpaqlarına dönmüş on-onbeş vərəqdən başqa heç nə yox idi. Kitablar burda çürüyüb yoxa çıxa, torpağa çevrilə bilməzdi. Qalın cildli kitab bərk bağlananda nəmli torpaqda belə uzun müddət qala bilir. Əlli il nə böyük vaxtdır ki! Kitabları aparmışdılar... İkisinin də gözündən yaş axırdı. Vərəqlər arasında bir neçə üzlük də vardı. Adlar vardı, kitablar yox. Muradın bütün ümidi itdi, qazdığı çuxurun dibində elə oturdu ki, sanki üstünün torpaqlanmasını gözləyirdi. Evə yaxınlaşanda beli çəpərin iç üzünə söykəyən Şahin, “belə görurəm sənin torpaq qazmaq işlərinə böyük həvəsin var, qoy qalsın burda, birdən yenə lazım olar” – deyib güldü. Sonra Murada rəsmi agenturaların necə dəqiq işləməsi barədə bir olay danışdı. Yaşa dolmuş bir kəndli şəhərdə yaşayan yeganə oğluna yazır ki, əlim bel tutmur, beş-on günlüyə gəl, həyəti bellə. Bir neçə gündən sonra oğlundan teleqram gəlir: “Ata, amandır, həyəti belləmə, mən bütün meyitləri orda basdırmışam”. Teleqram gələn günün ertəsi, sübh tezdən orqan işçiləri tökülüb gəlirlər; kişiyə heç nə izah etmədən bağı qazmağa başlayırlar. Bu başdan o başa qazıb, belləyib qurtarırlar, bir şey tapa bilməyib çıxıb gedirlər. Ertəsi gün oğlundan ikinci teleqram gəlir: “Bağışla, ata, sənə başqa cür kömək eləyə bilmədim. İndi həyətə nə səpmək istəyirsən, səp!” Belə baxıram, sən də əziz dostum, bir az qalsan bu kənddə, həyətimizi də belləyib qurtaracaqsan!”. Lakin bu zarafatlar da Muradın qırışığını açmadı. Sakitcə keçib yuyundular. Günü necə keçirdiklərini soruşan olmadı... *** Köhnə kənd yerindəki qədim ziyarətgaha hərə bir ad vermişdi. Biri Dərviş ocağı, biri Seyidxurrəm, biri Piribaba. Əsas budur ki, camaat bu Pirin gücünə və möcüzəsinə inanırdı. Uzaq ellərdən tanıyan, bilən bura ziyarətə gəlirdi; amma axırıncı dəfə onun içinə nə vaxt girilmişdi, kimsə xatırlaya bilməzdi. Diqqətlə baxmasan, balaca taxta kümənin içinə açılan qapı da seçilməzdi. Bina çoxdan heyva və zoğal pöhrəliklərinin arasında görünməz olmuşdu. Şahingilin kəndindən fərqli olaraq, buranın camaatı geri dönməmişdi. Gələnlər var idisə də, rayon mərkəzində ev tikib orda yerləşmişdi. Çünki kəndin əkin-biçin sahələrinin çoxu məftilin o üzündə, bitərəf sahə deyilən ərazidə qalmışdı. Kənd camaatı yaydan-yaya gəlib sərhəd tellərinin böyründəcə çadır qurub beş-on gün havalarını dəyişib geri qayıdırdı. Murad yalnız ağacların düzülüşü ilə və daş döşənmiş yollarla ayrılan köhnə ev yerlərinin arasında ürəyi əsə-əsə dolanırdı. Dolmuş gözlərlə ətrafına baxa-baxa, qocalıb kollaşmış gilas ağaclarının qızarmaqda olan meyvələrindən qopara-qopara uzun-uzadı xaraba kəndin arasında gəzib dolandı. Böyüklərinin yerinə də gəzir, onların yerinə də baxırdı. Allah bilir, neçə arxadan dönənlərinin acılı-şirinli günlərinə şahid olmuşdu bu yerlər. Həyətlərin gicitkan, gəndəlaş, böyürtkən kolları adama boy vermir. Kəndin alt tərəfindəki bulaq böyür-başını alça kolları tutmuş bir qayanın dibindən çıxır. Bumbuz suyu üzünə çırpa-çırpa doyunca yuyundu. Üzündəki kədərlə yanaşı, nəslinə çəkdirilən zülmləri yumaq istəyirdi sanki! Sonra daşdan süzülən suyun altında ovcunu nova döndərib doyunca içdi, dişlərinin sızıltısı içinə işləyənə kimi. Qəti əmindir ki, indi uzaq Qazaxıstanın isti çöllərində atasının da ürəyi sərinlənir, Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|