Akademikin Son eseri
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TALE ORTAQLARI
TALE ORTAQLARI Muradın fikrincə repressiya qurbanları dərnəyi də bir universitet idi. Burda ayrı bir dünya vardı və təəssüf ki, öz sakit həyatını yaşayanların çoxu bundan xəbərsizdi. Qazaxıstanda dinlədiklərinin davamını dərnəkdə eşidirdi. Bu söh- bətlər millətin yaxşısına da, pisinə də güzgü tuturdu və onu həyata başqa gözlə baxmağa vadar edirdi. Niyə biz dəyişildik, tarixin qurucularından olan mərd və qorxmaz millət hara getdi? Bəlkə bu qırğınlar elə o tarixi unutdurmaqdan yanaymış. Bura yığışanların hərəsinin bir dərdi var. Biri babasının yeddi mərtəbəli mülkünün yanından keçib hər gün ürək ağrısı ilə və həm də gizli bir qürurla bu binanı seyr edəndən sonra çarəsizliklə fəhlə yataqxanasında gecələməyə gedirdi; biri bolşevik gədələrinin və ermənilərin güllələtdirdiyi böyüklərinin evində, mülkündə indi o güllələnmə hökmü verənlərin övladlarının yaşadığını görməyin onun üçün ölüm olduğunu, amma ölmədiyini təkrar edə-edə, qıvrıla-qıvrıla yolun sonuna yaxınlaşırdı; biri babasının İsveçrə banklarında yatan pullarını geri almaq yollarını düşünür, beynəlxalq hüququn qəsdən varislik tarixini qısaltdığından şikayətlənirdi; biri Bakıdakı baba mülklərinə iddia edənlərə haqq qazandırır və hesab edirdi ki, əldə mülkiyyət şəhadətnaməsi və vərəsəlik kağızı varsa, bu mülklər hökmən qaytarılmalıdır... Şəhərdə həyat çay kimi gurultuyla axıb gedir, bəzən adama elə gəlir ki, camaat 1990-cı ilin qırğınını da, müharibəni və itirilən torpaqlarını da unudub, qaçqınlar belə, hansı rayondan nə vaxt qovulduqlarının fərqində deyillər. Dərnəyin sızıltıları, qan-yaş dolu xatirələri ilə şəhərin toxluğu və hər şeylə barışması qətiyyən uyuşmurdu. Elə bil Muradın sözünə bənd imişlər. Milyonçu Nağıyev haqqında kitab yazmaq üçün material toplayan qadın: – Düz deyirsən, qardaş – dedi. – Kimsə kimsənin dərdini dinləmir. Gör bu şəhəri quran kişiləri yada salan var? Təzə bir zümrə peyda olub – oliqarx. İçərişəhərə, mərkəzdəki tarixi binalara, bizim dədələrimizin mülklərinə elə yiyələnirlər ki, sanki öz əlləriylə tikiblər... Hamımız Sona xanım Tağıyevanın günündəyik. Sovet hökuməti hər şeylərini, bütün mal-mülklərini alıb, heç olmasa, onmetrəlik bir zirzəmi verməmişdi onlara. *** Universiteti qurtaran kimi Ziyad bəyin təkidiylə aspiranturaya imtahan verib qəbul olmuşdu. Elmi rəhbəri ilə mənbələri müəyyənləşdirmiş, elmi-nəzəri əsasları bəlirləmişdilər. Qalırdı kitabxanadan çıxmadan oxumaq və yazmaq. Di gəl, Bakının canlı həyatından qopmaq da çətindi. Uzaq Qazaxıstandakı kəndləri indi ona sonsuz bozqırlarda dolaşan bir yalquzaq kimi kədərli və çarəsiz görünürdü. Günlərini bütünlüklə udan tələbə həyatından sonra əl-qolu açılmışdı. İmkan düşən kimi teatrlara qaçır, muzeylərə baş vururdu. Hələ günlərini bir ritmə, ahəngə sala və özünə iş rejimi yarada bilmirdi. Bu gün də kitabxanaya gedərkən Nizamı Gəncəvinin möhtəşəm heykəlinin yanında ayaq saxladı. Hər dəfə burdan keçərkən dahi şairin önündə ayaq saxlar və abidəyə doyunca tamaşa edərdi. Bu heykəldə antik dövr mədəniyyətini xatırladan bir güc və sehr vardı. Bir yandan da Şairə baş əyirmiş kimi yerə baş qoyan bu şam ağacı... Burda sanki Abşeron üzümünə çevrilib; o boyda gövdəsi tənək kimi əyilib və dahi Nizaminin ayaqlarına doğru uzanıb. Vətən sevgisinin kökünü bu bağda daha yaxşı hiss edir. Sağda daşa dönmüş tarix – İçəri Şəhərin sarsılmaz divarları, başqa bir dünyaya açılan Qoşa Qala qapısı, öndə bu millətin hərəsi bir əsrdən boylanan böyük övladları... Dərd və düşüncənin daşa dönmüş şəkilləri... Böyük söz ustalarının ürəyi qürurla dolduran sırasına və binanın göz sevindirən kaşı fasadına, naxışlarına baxanda birdən-birə indiyədək Ədəbiyyat Tarixi muzeyinə baş çəkmədiyinin xəcaləti doldu içinə. “Neçə vaxtdır Bakıdasan, amma böyüklərimizin ruhunu sevindirmək yadına düşmür”... Bu düşüncəylə pillələrlə enib muzeyə getdi... Özünü nə qədər danlasa da, sürgün ailəsinin uşağı olduğunu unuda bilmir, burdan qovulmuşluq içini sıxır. Həsədmi, qəzəbmi, ədalətsizliyə qarşı üsyanmı, nifrətmi... adını aydınlaşdıra bilmədiyi bir duyğu Bakıda yaşadığı illər ərzində hələ də onu tərk etməmişdir. “Niyə indiyədək bu muzeyə baş çəkməyib?” Cavab elə o qarışıq münasibətdə idi. Böyüklüyünə şübhə etmədiyi məşhurları sona qədər sevə bilmirdi. Ona elə gəlirdi ki, babasının, atasının gördüyü zülmlərdə bunların da payı var. Bəlkə birbaşa günahkar deyillər, olsun ki, heç aidiyyətləri də yoxdur o köçə, cinayətlərə. Ancaq inamı beləydi ki, ağsaqqallar təkcə öz əməllərinin və əsərlərinin deyil, həm də şahidi olduqları tarixin məsuliyyətini daşıyırlar; buna görə də yanlış olaraq bəzən heç o böyük ədiblərə aidiyyəti olmayan acı olaylarda da onları suçlu sayırdı... Yaxın tarixə gəlincə, ikili həyat tərzi, yəni bir qardaşın orda cəhənnəm əzablarının içində yaşadığı halda, digərinin burda sinəsinə ordenlər düzə-düzə yağ-bal içində kef çəkməsi onun halını pozur, nə deyəcəyini, nə edəcəyini unudurdu. “Nə vaxta qədər bu üzüntü ilə yaşayacaqsan? Bütün böyüklərimizə belə şübhə ilə yanaşmaq olmaz, əlləri qana bulaşmış olsaydı, belə böyük hörmət, xalq sevgisi qazana bilməzdilər”, – düşünürdü. Hər halda o dövrün hadisələrini araşdıracaqsa, bütün muzeylərə baxmalıdır. Bu düşüncə ilə pillələrlə ikinci mərtəbəyə qalxdı. Giriş bileti alandan sonra pillələrlə ikinci qata qalxdı. Ekspozisiya salonunun önündə dayanmış qızlar “buyurun” deyib muzeyə baxışın hardan başlandığına işarə etdilər. Birinci salondakı qız onun salamını alıb muzeyi tanıtmağa başladı. Öncə ümumi bilgilər: muzey filanıncı ildə açılıb, neçə otaqdır, inqilaba qədər burda hansı müəssisə yerləşib, erməni-bolşevik birlikləri 1918-ci ilin mart qırğınında hansı vəhşilikləri törədiblər və s. Murad indiyədək bilmədiyi məlumatları dinləyə-dinləyə muzeyə gəldiyinə sevinirdi. Salonlarda bələdçilər dəyişilir, hər salonun, yəni hər dövrün, hər ədəbi şəxsiyyət və ədəbi dövrün öz biliciləri, öz mütəxəssisləri var... Tələsmirdilər. Az sonra Murad bunun səbəbini anladı. İrəlidə məktəblilər vardı. Görünür, məktəb proqramına uyğun şagirdləri bu muzeyə gətirmək də bir ənənədir; gözəl ənənədir Aydın məsələdir ki, şagirdlərin onun kimi repressiya taleyi yaşayanlardan və onun içindəki ziddiyyətli duyğulardan xəbəri yoxdur və muzeydən heyranlıqla ayrılacaqlar. Düzünə qalsa, elə özü də heyranlıq içində idi. Burda ədəbiyyat həm də tarixin güzgüsüydü, içi Azərbaycan-türk tarixinin və ədəbiyyatının böyüklüyündən qaynaqlanan qəribə bir işıqla dolmuşdu... Böyük şairlərin əlyazmaları, şəxsi əşyaları, şəkilləri, keçdikləri çətin həyat yolları onlarla cild kitabın verə biləcəyindən daha artıq məlumat verir. Öz dövrünün çətinlik və ağır sınaqlarından çıxmış insanların qısa ömürdə bu qədər böyük əsərlər yazmaları, belə böyük xalq məhəbbəti qazanmaları onun özünə inamını artırır. Qızlar ilhamla, sözlərini onun beyninə həkk etmək istəyirmişcəsinə danışırdılar. İkinci otağa keçəndə Murad hiss elədi ki, bura təsadüfən gəlməyib, bu da Allahın işidir; böyüklər haqqında düşüncələri aydınlaşacaq, şübhələri dağılacaq. Sonuncu otağın bələdçisi orta yaşlı, üzündə son baharın ilk əsintiləri oynasa da gözəlliyini qoruyub saxlamış bir qadın idi. Yanında özü danışmasa da sakitcə onlara göz qoyan bir qız da vardı. “Bir-birinə necə də oxşayırlar, bəlkə də qızıdır...” deyə düşündü. Ancaq qızının burda nə işi var? Bələdçi ani olaraq onun diqqətini hiss elədi və “qızımdır!” dedi; yəni fikrin məndə olsun, qız burda işləmir və mənim danışığımla muzeyin tanıtdırılması başa çatır. Murad utanmasa bələdçiyə deyərdi ki, muzeyin ən dəyərli eksponatlarından biri və ya ən əsas tanıtdırılmalı olan sizin qızınızdır. Söz yox bu düşüncənin özü də bir zarafatdı və doğulan kimi də unuduldu. Ürəyində muzey bələdçisinin qızını uzaq qəsəbələrində qalmış ilk sevgilisi İntizarla müqayisə elədi. İki-üç il əvvəl bu hissi heç yaxına da buraxmazdı. Ancaq Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|