Akçurao lu yusuf tüRKÇÜLÜYÜn tar baki-2006

89
Türk dili, ba ms zl q v  hakimiyy tini,  stanbulun  sil türk mill tind n ayr , qar
q, xudbin,
qay siz, günd lik  xsi faydalar ndan maddi v  qaba zövql rind n ba qa bir  ey dü ünm
n,
özl rini bir növ aristokrat sayan tüfeyli sosial bir zümr
 dayanaraq qura bilm zdi. Milli  air,
pey
mb ran  bir instinktl  türk dilinin ba ms zl q v  hakimiyy tini t min etm nin türk xalq na
dayanmaqla mümkün ola bil
yini anlad . Bütün mövzular  türk xalq
n h yat
r; ac , iztirab v
hr manl qla dolu Anadolu köylüsünün h yat
r; M mm d  min b yin ilk  eirl ri, ya ad
günl rd  Anadolu köylüsünün h yat ndan al nma ard -ard na g
n ba
qlardan ibar t olan bir milli
dastand r. Bu milli dastan tamam demokratikdir; füq ran n, zavall lar n v  iztirab ç
nl rin
yaralar
 aç b göst rir.  min b y  stanbul v  saray  airl ri kimi, keyf v
yl nc
rqil ri yazmaq,
söz oynatmaqla istedad
 v  zaman
 h
r etm k ist mir; onun  eirl ri m rh
t v
fq t dolu,
xalq v  insaniyy ti sev n zavall  türkl rin yaralar na m lh m arayan bir r f ryad, bir r yard m
ist
dir. O da Tofiq Fikr t kimi  eird  bir ya ama qay si, bir sosial m qs d aray r, “ eiri bir x yal
oyunca  saym r.” Sonradan yazd
 “M nim  eirl rim” m nzum si bu qay sini n  yax  anlad r:
Zavall  m n,  limd ki bu üçtelli saz il ,
Mill timin f lak tli h yat
 söyl yim,
rtlil rin göz ya
 çevr m il  sil yim!...
Bel  dü ün n, bel  duyan bir adam, mill tinin f lak tli h yat
 qurmu  v  davam etdirmi
qurumlara t bii sevgi v  hörm t göst rm z.
min b y Osmanl  sosial qurulu unun zirv sini meydana g tir n pad aha, onu  hat  ed n
rsiz m xluqlara,  stanbulu dolduran saray v  hökum t adamlar na, onlara çat b keyf v  s fas na
baxan saxta ayd nlara v  ümumiyy tl , zülm v  t zyiq  qaynaq v  ya al t olanlara qar  d rin,
israrl  bir kinl , dü
nçilikl  doludur. H r  eirind  bu kin v  dü
nçiliyi hiss edil  bil r.  min
y yaln z demokrat deyildir, köylül
 köy ba
n, m
lli b yl rin,  stanbul 
ndil rinin r va
gördüyü zülml ri t svir ed n  eirl rin  bir inqilabç  ruhu bel  üfl
 bilmi dir. “Türkc
eirl r”
qaranl q, ac  m nz
 v  k
rl rl  dolu olmaqla b rab r türk  airi ümidsiz v  b dbin deyildir. O,
bütün bu sosial v  siyasi haqs zl qlar n önünü ala bil
k bir qüvv
 inan r ki, o qüvv t d
“elm”dir. M mm d  min b y islahatdan, intibahdan v  XVIII yüzil f ls
sind n ald
 m hdud v
ön mli duy ularla elmin v  mü yy n d
 q
r hürriyy tin bütün yaralara sar  ola bil
yin
inan r. 1900 tarixl rind  özünü göst
n bu fikir v  duy usu getdikc  yetkinl mi dir, inqilab  t qib
ed n günl rd
eirl rini toplay b basd
 kitab nda, “Türk saz ”nda “Yaralar” bölümünd n sonra,
“Sar lar”  qismi  g lir  v   bu  qisim  Qutenberq,  Lüter,  Kolumb  il   ba lay r  ki,   air  bunlara
“müjd çil r” ad
 verm kd dir.

---

90
Elm , hürriyy
 iman, milli  airi 1908 inqilab ndan önc  “G nc türkl r” , “ ttihad v
qqiӍil
 yax nla
rm
. H tta bir aral q  air, yarad
 v  xasiyy tini n
 almayaraq
devrimçi bir t kilata üzv oldu; “ ttihad v  t
qqi” firq si il
laq  qurdu. B lk
eirl rind  seçdiyi
mövzular n m na v  qay
rinin anla lmas ndan, b lk  devrimçi fikir v  h
tl
 meylinin
sezilm sind n, h r halda v zif sin  aid olmayan s
bl rd n dolay , 1907-ci ild , y ni inqilabdan
bir il önc , Rüsumat Evraq müdiri M mm d  min b y,  rzurum Rüsumat Nazirliyin  t yin
olunaraq paytaxtdan uzaqla
ld ; 1908-ci il inqilab  meydana g ldiyi zaman, milli  airimiz
rzurumda idi.
mm d  min b yin inqilabdan sonrak  f aliyy tind n ir lid  b hs ed
yik...  ndi bir
nöqt nin daha aç qlanmas
 da g
kli say q: M mm d  min b y “Türkc
eirl r”ini yazma a
ba lamadan önc , N cib Asim, V
d Ç
bi v
ms ddin Sami b yl r kimi türkçülüyü xüsus n
dil, filologiya v  tarix sah
rind  qurma a, yayma a çal an  xsl r var idi; bunlar n fikirl ri
xmin n eyni olmaqla b rab r, b lk  o zaman n siyasi  rtl rind n dolay  mü yy n bir t kilat
hal na keçm mi dil r. M mm d  min v  Hikm t b yl rl  türkçülük 
biyyat sah sin  keçmi
oldu. Ancaq bunlar da inqilaba q
r 
biyyatda türkçülük m sl kini üzvl ri mü yy n v
dayan ma içind  t kilati bir m kt b hal na g tir  bilm dil r. M mm d  min b yin 
biyyatda
türkçülük m sl kini, bu yeni m kt bi qurdu una  übh  yoxdur; h tta M mm d  min b yl  fikir
arkada lar  Raif Fuad v  R za Tofiq b yl rin yeni m sl ki t kilatland rmaq üçün bir d rgi
xarma a giri dikl ri d  bir h qiq tdir; ancaq bu d rginin bir nüsx sinin bel  n r olana
bilm diyini yuxar da anlatm
q. Buna gör , inqilaba q
r, n  dil, n  tarix, n  d
biyyat
sah
rind  bir türkçülük t kilat
n meydana g lm diyini görmü  v  d qiql dirmi  oluruq.

---

91
YAS  TÜRKÇÜL R
Osmanl
mperatorlu u içind  türkçülük ax
n Yunan Sava  önc si v  sonras nda n
r inki af etmi  oldu unu gördük. Eyni zamanda yen  Osmanl  türklüyü kültürün  m nsub bir-
iki adam n imperatorluq s rh dl ri xaricind  türkçülük ax
na xidm t ed n f aliyy tl rini
göst rm liyik. Bunlar türkçülükl  xüsus n siyas t sah sind  m
ul olmu dular.
Haqq nda dan maq ist diyim  xsiyy tl r Tunal  Hilmi il  Akçurao lu Yusuf v
Hüseynzad
li b ydir.
Tunal  Hilmi
yat
n son dövrl rind  Böyük Mill t M clisind
Zonquldak mill t v kili olan Tunal
Hilmi b y, Tibbiyy  m kt bind n qaç b Avropada “G nc türk” kimi yay ma ba lar-ba lamaz
özünün klassik Jontürkl rd n bir az ba qa cür dü ünüb, ba qa cür yazd
 göst rdi: Avropadak
“G nc türkl r”,  stanbul b y v  pa alar ndan, b y v  pa azad
rind n ibar t idi; ham
 Osmanl
birliyini  sas bir ideya sayan m rutiyy tçi liberallar idi; sanki bir  srd n b ri Avropan  bürüy n
milliyy tçilik v  xalqç q c
yanlar
 a ll -ba
 anlaya bilm mi , h
 Osmanl  ölk sind  bu
ax mlar n meydana g tirdiyi t sirl ri laz mi s viyy
 qavraya bilm mi  kims
rdi. “ nasir” t biri
il  gerç k d
rl rini  ksiltm k ist dikl ri “mill t”l rin, “birliyin ” v  bu “birlik” say sind
“Osmanl  mill ti” ad
 verdikl ri x yali varl
n, “ir lil
yin ” sad likl  inan rd lar.
Tunal  Hilmi b y bu  sas inanclarda, ba lan cda arkada lar ndan ayr lmaz, o da siyas
n
Osmanl
r; O da Midh t Pa a qanuni- sasisinin t tbiq olunmas
 ist
n m rutiyy tçi v
hürriyy tçidir; o da ünsürl rin birl
si say sind , “Osmanl  mill ti”nin ir lil
yin
inananlardand r... Ancaq, ilk yaz lar ndan etibar n xalqa, Osmanl  ölk sind  xalq n böyük
ks riyy ti olan köylüy  çox ön m verir; v  yaz lar
n çoxunu xalqa, köylüy  xitab n yaz r.
Onlar n d rdl rini az-çox bilir v  o d rdl ri qurdalayaraq xalq , köylül ri mövcud rejim, hökum t
 hökmdar  leyhin  h
t etdirm k ist yir. Tunal
n ilk yaz lar ndan yaln z liberal v
rutiyy tçi deyil, liberal v  m rutiyy tçi olmaqla b rab r, xalqç , demokrat, Tuna  traf nda
geni  yay lm  bir deyiml , “parodonyak” oldu unu görürük. Bu siyasi, h tta sosial fikir
lm
rin , üslubuna,  das na v  risal
rinin ad v
klin  t sir etmi dir. Xalqa xitab ed rk n
xalq n anlamad
bc  v
mc  k lm
rd n, t rkibl rd n ç kinir, xalq ifad
rini, ata sözl rini
çox i
dir, üslubu -pis v  yanl  bir deyiml - “amiyan dir” (xalq saya
r), risal
rin
ks
n
xalq n m scidl rind  dinl
 al
 “xütb ” t rzini v  ad
 verir. Xütb
rd  oldu u kimi
anlatmadan çox say  v  qorxu duy usunu t lqin üçün ay  v  h disl r söyl yir.

---