Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti maktabgacha ta
Yüklə 0,77 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nazorat uchun savollar
5. Germaniyada talim tizimi
Maktabgacha tarbiya tizimi Germaniya ta’lim tizimida ham muhim bosqich hisoblanadi. Uning 100 yildan ortiq tarixi bor. Bolalar bog’chalari talimning quyi bosqichi hisoblansada, lekin davlat tizimi tarkibiga kirmaydi. Bog’chalarni mablag’ bilan ta’minlash turli jamoat tashkilotlari, hayriya birlashmalari, korxonalar, xususiy shaxslar, diniy muassasalar zimmasidadir. Ota-onalar bolalar bog’chalariga o’z farzandlarini tarbiyalayotganliklari uchun ancha miqdorda pul tolaydilar. 3 yoshdan 6 yoshgacha bolalarning 80% bog’chalarga qatnaydi . Germaniyada odatda bolalar bog’chada tushgacha tarbiyalanadilar. Kunning yarmida yesa uyda, oilada bo’ladilar. Bu mamlakatda kuni uzaytirilgan bog’chalar ham bor. Majburiy talim 6 yoshdan 18 yoshgacha bolgan bolalarga tegishli, ya’nibu jarayon 12 yil davom yetadi. Bundan 9 yillik (ba’zi joylarda 10 yil) maktabda to’la haftalik o’qishda o’qiydi. o’qish davlat maktablarida tekin. Xususiy maktablar kam. o’qish 6 yoshdan boshlanib, 4 yil davom yetadi (faqat Berlinda 6 yil). Boshlang’ich maktabdan so’ng o’quvchilar yo’nalish bosqichidagi maktabga o’tadilar. Bu yerda 5-6- sinf bosqichidagi yo’nalish maktablarda maxsus dastur asosida o’qiydilar. Keyin navbatdagi maktab tipiga ko’chadilar: bular - asosiy, maxsus maktab, real bilim yurtlari. Deyarli 30% bola asosiy maktabga o’tadi. 9 yoki 10 yillik o’qish tugatilgandan keyin kasbiy tayyorgarlikka o’tiladi. Maxsus maktablarda nuqsonga yega bo’lgan bolalar o’qiydi. Real bilim yurtlari asosiy maktab va yuqori bosqich maktabi o’rtasida turadi. Qoidaga ko’ra bu yerda o’qish 6 yil davom yetadi (5-10 sinfgacha) va to’la o’rta ma’lumot berish bilan tugallanadi. Bilim yurtini tugatganlar o’rta maxsus o’quv yurtiga yoki yuqori bosqichdagi hunar-texnika maktabiga kirib o’qish huquqiga yega bo’ladi. Germaniyada gimnaziyalar ham mavjud. Ular 5-13 sinflarni o’z ichiga oladi. 11-13 sinflar oliy o’quv yurtlariga tayyorlash vazifasini ham bajaradi. Gimnaziyani bitirganlik haqidagi yetuklik attestati oliy o’quv yurtida o’qish imkonini beradi. Germaniya ta’lim tizimida hunar talimi muhim ahamiyatga yega, chunki yuqori malakali ishchilarga bo’lgan talab kuchli. To’liqsiz o’rta maktabni bitiruvchilarning 20% hunar ta’limi tizimida bilim olishni davom yettiradilar. Aksariyat hollarda o’qish muddati 3-3,5 -yilni tashkil yetadi. o’qish uch bosqichdan iborat bo’lib, birinchi -yili asosiy hunar talimi beriladi. Bunga o’qitilayotgan kasbga taalluqli maxsus fanlardan nazariy asoslar berilib, yirik korxonalarda amaliy mashg’ulotlar o’tkaziladi. Ikkinchi yil davomida maxsus hunar ta’limi beriladi. o’quvchining birinchi yilda ikkinchi yilga o’tishi sinov imtihonlari o’tkazilib o’qishni davom yettiruvchi yoshlar tanlab olinadi. Uchinchi yil davomida maxsus hunar ta’limi yanada chuqurlashtirilib boriladi.. Bitiruv 180
korxonalarning yetakchi mutaxassislari, federal yerlardagi sanoat palatasi, hunarmandchilik palatasi vakillaridan tashkil topadi. Hunar maktablarining diplomlari oliy o’quv yurtlariga kirish uchun huquq bermaydi. Buning uphun 1 yillik tayyorlov kurslarini tugatish talab yetiladi. o’qishga qabul qilish imtihonsiz maktab talimi to’g’risidagi hujjatga asosan oshiriladi. Oliy maktab o’z-o’zini boshqarish huquqiga yega. Oliy o’quv yurtini shtatdagi rektor yoki bir necha yilga saylangan Prezident boshqaradi. o’z-o’zini boshqarishda vazifalari aniq taqsimlab berilgan bir necha guruhlar bosqichma-bosqich ishtiroki prinsipiga amal qilinadi. Uning tarkibiga professor-o’qituvcbilar, o’quvcbilar, ilmiy xodimlar va boshqa xodimlar kiradi. Talabalar o’qishi yerkin tashkil yetilgan. Ko’p sonli o’quv bosqichlari bilan birga o’quv rejalari taklif yetiladi. o’qishga haq to’lanmaydi. Agar talaba yoki ularning ota-onalari oziq-ovqat harajatlarini ko’tara olmasa o’qish uchun moliyaviy yordam ko’rsatish to’g’iisidagi federal qonunga ko’ra ular moliya yordamida oladilar. Bu yordamning yarmi stipendiyaga qo’shib berilsa, ikkinchi yarimi qarz tariqasida beriladi. Mamlakatda ta’limni isloh qilish masalasi ko’pdan buyon muhokama qilinmoqda, bunda o’quv jarayonini qisqartirish taklif qilinmoqda. Hozir universitetlarda talabalar 7 yil o’qiydi. Ular o’qishga kirganlariga qadar korxonalarda bir necha yil ishlashlari yoki bundesverda xizmat qilishini hisobga olsak, talabalar haqiqiy mehnat faoliyatlarini ancha kech boshlayotganligini tushunamiz. Germaniyada Xalq universitetlari mayjud bo’lib, ular partiya va dindan tashqari muassasa. Ularning ko’pchiligi kechki bolib, faqat 1989-yili universitetlarda 400000 kurslar tashkil yetilgan va bu kurslarda, 5,5 mln. tinglovchi malaka oshirgan. Davlat malaka osbirganlarni rag’batlantiradi va bu uchun har yili 5,5 mln. marka mablag’ ajratadi. Malaka oshirish kurslarida o’qish davrida tinglovchilarga mablag’ bilan moliyaviy yordam beradilar. Asosan ishsizlar o’z malakasini oshirish imkoniyatlaridan ko’proq foydalanadilar va bu bilan ish topishlari tezlashadi. Yarim yil davomida malaka oshirgan ishchilarning 75% ish bilan ta’minlanadi. Cherkovlar ham fuqarolarning bilim darajalarini oshirishda faol ishtirok yetadi. Yevangel cherkovi o’zining 15 akademiyasida dolzarb mavzular bo’yicha konferensiyalar tashkil yetadi. Katoliklar malaka oshirishda nikoh, oila masalalariga, teologiya va madaniyat sohalariga katta ahamiyat beradilar. Oliy o’quv yurtlarida tadqiqot bilan shug’ullanish ularning qadimiy an’analaridan biri. o’tgan asr boshlarida Vilgelm fon Gumboldt pruss universitetlarini isloh qildi, o’shandan beri «Tadqiqot va o’qitish birligi» ularning hayotiy prinsiplariga aylanib qolgan. Oliy o’quv yurtlari tadqiqotlarining asosiy yo’nalishi-fundamental amaliy tadqiqot boiib, ularga boshqa ilmiy-tekshirish institutlari, sanoat laboratoriyalari yaqindan yordam beradi. Germaniya ta’limi o’ziga xos yo’nalishga, juda murakkab tizimga yega. Shu bilan bir qatorda hozirda Germaniyada talim tizimini isloh yetish yo’lida yangi izlanishlar olib borilmoqda. Nazorat uchun savollar 1. Rivojlangan xorijiy davlatlarda ta'lim yo’nalishlari qanday belgilangan? 181
3. Yaponiya ta'lim tizimi haqida gapirib bering. 4. Janubiy Koreyada ta'lim tizimi qanday tashkil etilgan? 5. Fransiyadagi ta'lim tizimini so’zlab bering. 6. Germaniya ta'lim tizimi qanday tashkil etilgan? 7. O’zbekistonda xorijiy mamlakatlar tajribasidan qanday foydalanish mumkin? http://fayllar.org Yüklə 0,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|